چرا ملخ‌ها به شهرها حمله می‌كنند؟
این روزها كه شـــاهد هجوم ملخ‌ها از حاشیه خلیج فارس به مزارع كشاورزی جنوب كشور هستیم، بحث بر سر روش‌های مقابله با آنها بسیار است. حشرات گرسنه‌ای كه در كنار سیل و بارندگی گسترده، امنیت غذایی كشور را تهدید می‌كنند و برای از بین بردن‌شان روش‌های خصمانه‌ای مانند سمپاشی یا آتش زدن ملخ‌ها پیشنهاد و اجرا می‌شود. در این شرایط برخی كارشناسان محیط زیست معتقدند استفاده از هریك از این روش‌ها باعث ایجاد چالش‌های دیگری در سطح كلان می‌شود. به‌خصوص كه ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این ملخ‌ها پنج سالی مهمان ما در ایران خواهند بود. اگر از عوارض سموم بر محصولات كشاورزی به‌عنوان مواد غذایی صرف نظر كنیم، ملخ‌های مرده مسموم خوراك پرندگان شده و موجب مرگ این دشمنان طبیعی آفات می‌شوند كه نهایتا در دوره بعد با افزایش دوباره آفات روبه‌رو خواهیم بود. اما به‌نظر می‌رسد برای حفظ تعادل اكولوژیك، تنها روش صحیح، استفاده از روش‌های زیستی در دفع آفات است. مشابه شیوه‌ای كه گذشتگان ما به‌كار می‌بردند.
شواهدی از نیاكان ما در نواحی مركزی ایران به جای مانده كه نشان می‌دهد در زمان هجوم ملخ‌ها بركه‌های مصنوعی آبی ایجاد می‌كردند و از آنجا كه ملخ‌ها و بیشتر حشرات به نور حساسیت بالایی دارند و جذب آن می‌شوند، با ایجاد نورهای مصنوعی در وسط این بركه‌ها باعث گمراهی و سقوط و از بین رفتن ملخ‌ها در آب می‌شدند. به این ترتیب هم خطر نابودی مزارع كاهش می‌یافت هم تا مدت‌ها خوراك پرندگان منطقه اعم از اهلی و غیراهلی تامین می‌شد.
هرچند این راه‌حل ساده باید راهگشای پیكره نحیف محیط‌زیست كشور در این روزها باشد، از آنجا كه توسعه بی‌ضابطه و ناپایدار، تعادل طبیعت را برهم زده نه‌تنها قادر به استفاده از تجربیات سودمند پیشینیان نیستیم كه امنیت شهرها و روستاهایمان را هم به‌خطر انداخته‌ایم.
مشكل اینجاست كه ارزان‌بودن انرژی در كشور ما موجب استفاده بی‌رویه از آن به‌ویژه در فرم روشنایی شده است. نتیجه افزایش غیراستاندارد چراغ‌های شهری و منابع نور مصنوعی، ایجاد گنبدهای بزرگی از آلودگی نوری بر فراز شهرها و روستاهاست. این گنبدهای نوری حشرات را از صدها كیلومتر دورتر از مسیر طبیعی منحرف می‌كند. به این ترتیب اكنون شهرهای ما به فانوس‌های دریایی بزرگی برای گمراهی و جذب ملخ‌ها و دیگر حشرات مهاجم تبدیل شده و این‌گونه با بی‌تدبیری به استقبال آنان رفته‌ایم. این در حالی است كه حتی در كشورهای همسایه مثل تركیه استفاده از نور معقول‌تر بوده و خارج از محدوده شهرهای كوچك، نور مازادی به چشم نمی‌خورد. قطعا در این كشورها شاهد رفتار دیگری از حشرات ـ چه در نقش آفات و چه در زندگی روزمره‌شان ـ هستیم.
اثرات زیانبار آلودگی نوری فقط به مبارزه با ملخ‌ها محدود نیست؛ چه بسا یكی از دلایل مهم هجوم انواع پشه‌ها و سوسك‌های بالدار و دیگر حشرات به شهر و روستا باشد. در حالی كه در شرایط عادی مراتع، جنگل‌ها و دریاچه‌ها به‌دلیل وجود غذا و شرایط بهتر انتخاب طبیعی آنهاست، باید از خود بپرسیم چرا حشرات به شهرهایی وارد می‌شوند كه شرایط زیستی مناسبی ندارند؟ آیا جز این است كه با نورافشانی شبانه و رو به آسمان، غریزه نورگرایی را در ملخ‌ها و دیگر حشرات تحریك كرده و آنها را دعوت به شهرهایمان می‌كنیم؟
هر بار در پی حوادث مختلف وجهه جدیدی از مضرات آلودگی نوری آشكار می‌شود و چه بسا اثرات مخرب بیشتری وجود داشته باشد كه هنوز از آنها بی‌خبریم.
