محمدجواد ترابی می‌گوید، علاقه‌اش به نجوم به زمانی برمی‌گردد كه فقط هفت سال داشته است. «آن زمان آلودگی نوری مشهد هم كم بود و وقتی در تراس خانه می‌خوابیدم، آسمان پرستاره را می‌دیدم. كتاب‌های مختلف نجومی مانند كتاب‌های آیزاك آسیموف و كارهای علمی ـ تخیلی مانند آثار ژول‌‌ورن را هم در آن سن می‌خواندم. مطالعاتم محدود به منابع چاپی بود تا این‌كه وقتی من دبیرستان بودم، برنامه تلویزیونی آسمان شب پخش شد. به خاطر علاقه به نجوم رشته فیزیك را انتخاب كردم و به تهران آمدم. آنجا بود كه متوجه شدم جایی برای دیده شدن اطلاعاتم هست و مشغول فعالیت‌های مختلف در حوزه نجوم آماتوری شدم و ۱۵ سال است كه فعالیتم ادامه دارد.»

از شفق‌های قطبی تا خورشیدگرفتگی
محمدجواد می‌گوید تا قبل از انجام خدمت سربازی، به شكل جدی ایرانگردی می‌كرده و به جز یكی دو استان، همه استان‌های كشور را دیده و البته سفرهایش به‌واسطه نجوم بوده است. «رویدادهای گوناگونی در حوزه نجوم داشته‌ایم كه در شهرهای مختلف برگزار كرده‌ایم. بعد از سربازی فرصتی پیدا كردم كه برای رویدادهای بین‌المللی به خارج از ایران سفر كنم، چرا كه برخی پدیده‌های نجومی در آسمان ایران اتفاق نمی‌افتند. در زمینه تخصصی گردشگری نجومی هم وارد شده‌ام كه شاخه جدیدی است و عمری كمتر از یك دهه دارد.» این منجم جوان سفرهای خارجی را از سفر برای دیدن شفق‌های قطبی شروع كرده است. «دو بار به مورمانسك روسیه و یك بار به ایسلند سفر كردم و حدود ۱۰ شب آسمان صاف بود و توانستم شفق قطبی را ببینم. كنفرانس ارتباطات نجوم با مردم نیز سال گذشته در ژاپن برگزار شد و در آن حضور پیدا كردم.» او می‌گوید خورشیدگرفتگی كامل پدیده بسیار نادری است و فراوانی آن به شدت كمتر از ماه‌گرفتگی است. «در سال ۲۰۱۲ یك خورشیدگرفتگی در استرالیا بود كه كسی از ایران نرفت. سال ۲۰۱۳ یك گروه ایرانی به كنیا سفر كردند كه به توفان برخوردند و متاسفانه رصد موفقی نداشتند. كسوف بعدی در شمالگان بود و كسی نتوانست آن را رصد كند. كسوف سال ۲۰۱۶ در اندونزی دیده می‌شد كه چند گروه ایرانی رفتند و موفقیت نسبی داشتند. خورشیدگرفتگی بعدی در سال ۲۰۱۷ در آمریكا دیده می‌شد كه به خاطر روی‌كار آمدن ترامپ و مشكلات روادید و... كسی از ایران اعزام نشد. در نهایت به كسوف شیلی در چند روز پیش رسیدیم كه موقعیت بسیار مناسبی برای جامعه نجوم ایران بود. این برای ما انگیزه شد كه برویم و این كسوف را ببینیم.»
هیجان و اشتیاق در 2 دقیقه و 6 ثانیه
محمدجواد می‌گوید همواره علاقه زیادی به ترویج علم داشته و به همین دلیل در این سفر تصمیم گرفته كسوف را به‌صورت زنده برای مخاطبان به نمایش بگذارد. «با توجه به پیشرفت فناوری و فراهم‌شدن بستر اینترنت، این امكان وجود داشت. اگر ده سال پیش می‌خواستیم پخش زنده كسوف داشته باشیم، نیاز به تجهیزات و همكاری‌های گسترده‌ای بود كه تقریبا آن را ناممكن می‌كرد، ولی الان دیگر با یك سه پایه، یك گوشی هوشمند و اینترنت این كار امكان‌پذیر است. البته زمان كسوف ارتباطات ما مختل شد و كیفیت اینترنت پایین آمد، چرا كه همه داشتند در شبكه‌های اجتماعی عكس و فیلم بارگذاری می‌كردند. اما در نهایت موفقیت‌آمیز بود و توانستیم در برنامه راه شیری در دیجی‌كالامگ، پدیده كسوف را به صورت زنده پخش كنیم و بازخوردهای بسیار خوبی هم گرفتیم.» منجم جوان می‌گوید این كسوف در میان اقیانوس حدود چهار دقیقه مشاهده می‌شد، اما در خاك در منطقه لائیگرا 2 دقیقه و 36 ثانیه به طول می‌انجامید. «این منطقه در میان چند تپه محصور بود، در نتیجه ما با پیش‌بینی‌های هواشناسی و مكان‌یابی‌ای كه داشتیم، ریسك كردیم و در لب ساحل مستقر شدیم. رصد كسوف در ساحل این امكان را به ما می‌داد كه واكنش مردم را هم مشاهده كنیم. در نقطه‌ای كه ما قرار داشتیم، كسوف 2 دقیقه و 6 ثانیه به طول انجامید.» اما در كسوف كامل دقیقاً چه اتفاقی می‌افتد؟ «كسوف به این شكل است كه ابتدا ماه جلوی خورشید را می‌گیرد، ولی به خاطر خلل و فرج داشتن و دره‌هایی كه روی ماه است، طول می‌كشد تا بتواند كاملاً روی خورشید را بگیرد. دانه‌هایی به جا می‌ماند كه به آن «دانه‌های بیلی» می‌گویند. در آن چند ثانیه‌ای كه به كسوف كامل باقی مانده، یك روزنه نور می‌ماند و تاج‌های خورشیدی كه شبیه یك حلقه الماس هستند در كنار دانه‌های بیلی دیده می‌شوند. سپس كسوف كامل اتفاق می‌افتد و بعد دوباره این فرآیند به صورت معكوس انجام می‌شود تا كسوف به پایان برسد.»

تصویر فراموش‌نشدنی یك اتفاق نادر
«اتفاق عجیبی كه در لحظه كسوف رخ می‌دهد، این است كه چشم انسان بدون هیچ ابزاری امكان دیدن تاج‌های خورشیدی را پیدا می‌كند. تاج خورشیدی، بیرونی‌ترین لایه خورشید است كه چند میلیون درجه دما دارد و با سطح خورشید متفاوت است. در زمان كسوف كامل می‌توانید این تاج‌ها را كه شبیه پرتو هستند به خوبی ببینید.» محمدجواد، تجربه دیدن تاج‌های خورشیدی را فوق‌العاده می‌داند و اضافه می‌كند در جریان این كسوف، چند جرم آسمانی هم دیده می‌شدند كه مشهورترین آنها سیاره زهره یا ناهید بود: «در زمان كسوف انگار زمان برایم متوقف شده بود و كاملاً شوكه بودم. تصویر تاج‌های خورشیدی تصویری است كه هیچ‌وقت از یادم نخواهد رفت. من تجربه ده شب دیدن شفق‌های قطبی را داشتم، ولی دیدن كسوف برایم میخكوب‌كننده‌تر بود. شاید به این دلیل كه بسیار نادر است. در هر سال نهایتا یك یا دو دقیقه امكان كسوف كامل وجود دارد، برخی سال‌ها هم در پهنه اقیانوس‌ها اتفاق می‌افتد و امكان رصد آن نیست. آن لحظه من داشتم به این فكر می‌كردم كه الان ما می‌دانیم این پدیده چیست، ولی در گذشته وقتی مردم شاهد كسوف بودند و آسمان در یك لحظه تاریك می‌شد، چه فكری پیش خودشان می‌كردند.» او می‌گوید تجهیزات رصد را از ایران با خودش به شیلی برده است: «من تلسكوپ و سه پایه‌های آن را كاملا باز كردم. حتی قسمتی در لوله تلسكوپ وجود دارد كه به آن سپر شبنم می‌گویند، آن را هم از تلسكوپ جدا كردم. كار سختی بود، ولی مجموعه تلسكوپ را به یك چمدان كوچك تبدیل كردم و بدون این‌كه اضافه بار بخورم، با خودم بردم. این برایم تجربه جالبی بود، چون در سفرهای خارجی دیگرم تا به حال ابزار رصدی خودم را همراهم نبرده بودم و همیشه فقط دوربین می‌بردم.»

امید در هوای ابری
این منجم جوان شیوه جالبی دارد و می‌گوید همیشه در آغاز سفرهایی كه برای رصد شفق‌های قطبی داشته، به همسفرانش می‌گفته شما شفق قطبی را نخواهید دید. «می‌گفتند ما داریم برنامه‌ریزی می‌كنیم و دلیلی ندارد آن را نبینیم. می‌گفتم اگر فكر كنید می‌بینید و موفق به دیدن نشوید، دچار سرخوردگی می‌شوید. البته خوشبختانه ما همیشه توانسته‌ایم شفق‌های قطبی را ببینیم. برای این سفر هم من همین عقیده را داشتم و رصد شبانه‌ای كه در بیابان آتاكاما داشتیم و بازدیدهایی كه از رصدخانه‌ها و مراكز علمی شیلی انجام دادیم، برای این‌كه از این سفر راضی باشم كفایت می‌كرد.» محمدجواد می‌گوید با این‌كه دیدن كسوف یك‌اتفاق بسیار مهم و یك نقطه عطف در زندگی‌اش بوده، اما به دلیل دستاوردهای دیگر سفر، حتی اگر كسوف را نمی‌دید هم افسوس نمی‌خورد. «با توجه به قرار گرفتن شیلی در نیمكره جنوبی، آنجا الان فصل زمستان است و حتی پیش‌بینی‌های هواشناسی هم بر ابری بودن هوا حكایت داشت، ولی شانس آوردیم هوا صاف بود و توانستیم كسوف كامل را رصد كنیم.» با وجود همه سختی‌ها و هزینه بسیار بالایی كه صرف شده، به نظر محمدجواد كاملا ارزشش را داشت. «یك سال و نیم دیگر یك‌كسوف كامل دیگر رخ می‌دهد و باز هم از شیلی قابل مشاهده است. من از همین الان مطمئنم آن سفر را خواهم رفت، چون تجربه خاص و منحصربه‌فردی از دیدن زاویه تازه‌ای از طبیعت است و شما می‌توانید چیزهایی را با چشمتان ببینید كه هیچ وقت دیگری امكان‌پذیر نیست.»