نگاهی به فیلم «زیر نظر» اولین ساخته سینمایی مجید صالحی که قصد دارد با شوخیهای خارج از عرف مخاطب را بخنداند
فیلمنامهای که سوراخ است!
مجید صالحی در نخستین اثر سینمایی خود، این روزها با فیلم «زیرنظر» بر پرده سینماها حضور دارد؛ اثری در گونه كمدی كه این روزها به وفور در سینمای ایران ساخته میشود. مجید صالحی را بیشتر با بازی در مجموعههای طنز به خاطر میآوریم، اما زیر نظر، نخستین تجربه كارگردانی او در سینما محسوب میشود. داستان فیلم با سوژه عجیبی آغاز میشود. محسن به خانه میآید و میبیند مبل سوراخ شده و همین مسأله باعث میشود تماشاگر یك ساعت و نیم به تماشای دعوای دو شخصیت اصلی فیلم بنشیند كه چرا مبل سوراخ شده! مجید صالحی با سالها كار در حوزه كمدی، این بار در اولین تجربه كارگردانی سینمایی اش با رضا عطاران و امیر جعفری و چند بازیگر طنز دیگر محمد شایسته در مقام تهیه كننده، داستانی در آپارتمانی را به تصویر میكشد كه چیز زیادی برای عرضه ندارد. البته سالهاست آثاری از این دست در سینمای ایران ریشه دوانده و كلیت سینما را تحتتاثیر قرار داده است؛ آثاری كه اخلاقیات را رد میكنند، هنجارها را دستاویز سرگرمی قرار میدهند و از آن سو با فروش نسبتا خوبی در گیشه مواجه میشوند! در این میان البته نه نظارتی دیده میشود و نه اصلا كسی دلش برای سینمای ایران میسوزد و جای خالی فرهنگ است كه به بدترین شكل ممكن بین برخی آثار سینمایی به چشم میآید. جامجم در گزارش پیش رو، نظر منتقدان سینما را درباره این فیلم جویا شده كه در ادامه میخوانید.
افشین علیار، منتقد سینمای ایران گونه كمدی را متفاوت از شوخی نویسی و شوخی سازی خیابانی دانست. او به جامجم گفت: اساساگونه كمدی در سینمای ایران دچار تنزل كیفیتی در محتوا شده است یا بهتر بگویم كمدی به شوخینویسی و شوخی سازی خیابانی تبدیل شده! فیلمسازی كه میخواهد اثری در گونه كمدی بسازد به شوخیهای زشت و زننده بسنده میكند كه اساسا بیشتر این شوخیها جنسی و مستهجن محسوب میشود. از آنجا كه این روزها سینما را تفریح و سرگرمی مینامند، فیلمساز فكر میكند با یك مشت دیالوگ بی ربط و مستهجن میتواند مخاطب را بخنداند، اما قطعا این دیالوگها یا موقعیتهای مبتذل كه این روزها در فیلمهای شبه كمدی میشنویم و میبینیم، نه تنها خنده آور نیستند بلكه باعث خجالت مخاطب در سالن سینما میشوند.
علیار افزود: مجید صالحی با همین عقیده و نگرش، زیرنظر را به عنوان اولین فیلم سینمایی اش ساخته است. كلیت این فیلم با یك واژه شكل گرفته؛ كاناپهای سوراخ و این سوراخ كلید واژه فیلم میشود و كل دیالوگها حولوحوش این واژه شكل گرفته حالا ببینید با این واژه چقدر میشود دیالوگها و موقعیتهای مستهجن خلق كرد! این نوع نگرش در سینمای ایران تاسف برانگیز است، اما در این برهه زمانی فقط فروش فیلم است كه تعیین كننده رضایت مخاطب محسوب میشود.
علیار ادامه داد: زیرنظر هیچ حرفی برای گفتن ندارد! ساختاری آشفته و شلخته كه نیازی به تحلیل ساختاری آن نیست. زیرنظر، نه كمدی است و نه طنز، صرفا شبه فیلم الكنی است كه میخواهد با فرمول مثلا كمدی بزن و بكوب مخاطب را سرگرم كند. این فیلم اثری درباره شیره تریاك و مشروب و شهوت مردان و ترویج بی بندوباری در جامعه است. با این نگاه چگونه میتوانیم به فرهنگ جامعه امید داشته باشیم وقتی هنرمند برای اقتصاد بهتر تصمیم میگیرد خزعبل سازی كند؟كل فیلم در یك آپارتمان میگذرد، در این آپارتمان زنی به نام گیتی زندگی میكند كه مطلقه است و حالا مردان این ساختمان حتی یك پسر نوجوان به او چشم دارند! این چه نگرشی است كه مقام زن در این گونه از فیلمهای مستهجن لگدمال میشود، مگر زن شخصیت و جایگاه ندارد كه باید بزك شود و مردان را تحریك كند؟ در این فیلم دیالوگهای متعدد شرم آوری وجود دارد و باید پرسید آیا واقعا این دیالوگها برای یك فیلم سینمایی مناسب
است؟
او در پایان تاثیر مخرب این گونه فیلمها را برای جامعه مخرب دانست و خاطرنشان كرد: شوخیهای دوپهلوی جنسی و موقعیت پردازی مقطعی قطعا برای یك فیلم نمیتواند نكته مثبت محسوب شود، اما این كه فیلمسازان سعی دارند با این عناصر مخاطب را به سینما بكشانند قطعا تاسفهای زیادی را به همراه دارد. زیرنظر به دلیل شرایط محتوایی و ساختاری هر چند فروش بالایی دارد، اما اثری فراموش شدنی است و این كه چرا باید اینگونه فیلمها اجازه ساخت بگیرند، سوال بی پاسخی است! اما در نهایت باید بدانیم تاثیر مخرب این گونه فیلمها جبران ناپذیر است.
هشدار به برخی تولیدات سینمایی و ویدئویی
سعید الهی، مدرس دانشگاه در خصوص فیلم سینمایی زیر نظر معتقد است: فیلم كمدی، طنز و فانتزی هر یك حاوی چارچوب و تعاریف مشخصی است؛ بهگونهای كه معنا و شانیت وجوه سه گانه سینما اعم از هنر، صنعت و رسانه را مخدوش نسازد، اما اینكه فیلمی با تكیه برسخیفترین كلامها، صحنهها و شوخیهای مبتذل و با نام «فیلم كمدی» تولید شود و در معرض عموم قرار گیرد نوعی خیانت به ساحت سینماست.
این كارشناس سینما تصریح كرد: البته میتوان فیلم زیرنظر را كه متاسفانه با حضور تهیه كنندگان باسابقه و بازیگران بسیار شناخته شده ساخته شده، اولین «فیلم كمدی جنسی» ایران در بعد از جمهوری اسلامی نامید. چرا كه به صراحت و در 90 دقیقه به یك شوخی عریان جنسی میپردازد كه این اتفاق بیتردید اقدامی هدفمند در مسیر اباحه گری عمومی از طریق سینماست.
الهی گفت: در فضای ملتهب عمومی و معترضانه مردم به برخی كاستیها و اتفاقات اخیر، ترویج نشاط و شادی از طریق محصولات تصویری یكی از راهبردهای مدیران فرهنگی است؛ اما آیا سزاوار است برخی متولیان دولتی تنها به دلیل انفعال و اتخاذ برخی سیاستهای ناصواب تن به صدور مجوز به فیلمهایی دهند كه خانوادهها در كنار هم هنگام دیدن فیلم از یكدیگر شرم كنند؟!
او ادامه داد: فیلم به طور واضح از ضعف تكنیك در بخشهای مختلف از جمله فیلمنامه رنج میبرد و تنها متكی به حضور چند چهره كمدی است كه برای مخاطب لحظات خنده آوری را مهیا میكند. لیكن محتوا و مضمون متناسب با شان مخاطب ایرانی حلقه مفقودهای است كه فارغ از یك نقد ساده اعتراض شدید بسیاری از رسانهها و دلسوزان و فرهیختگان فرهنگی كشور را برانگیخته است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به تاثیرات منفی موضوع فیلم و شوخیهای جنسی پیرامون آن و در عین حال استمرار این گونه تولیدات در چرخه ساخت فیلمهای سینمایی و ویدئویی در كشور هشدار داد: برداشتهای سطحی و مسامحه گرانه از واژه آزادی و نشاط عمومی در بین برخی مدیران سینمایی بستر نارضایتی بین قشر فرهیختهای از خانوادههای مسلمان ایرانی را فراهم آورده و آنها را از سینما دور كرده است.
او گفت: این در حالی است كه سینمای ایران در طول دهههای گذشته بارها تجربه بسیار زرینی در اقبال عمومی نسبت به فیلمهای سالم و اخلاق مدار حتی در گونه كمدی و طنز داشته و رونق گردش اقتصادی خود را شاهد بوده است، اما این روزها به دلیل نبود تلاش جدی برای ارتقای ذائقه عمومی توسط دستگاههای فرهنگی ذی ربط، شاهد فروش گیشهها با آثاری هستیم كه برخی از آنها به وضوح مصداقی از ابتذالاند.
الهی در پایان ابراز امیدواری كرد خانوادههای شریف ایران به جهت حفظ و صیانت از ارزشهای اخلاقی، دینی و سرزمینی خود به جای كنجكاوی و تلاش برای تماشای اینگونه فیلمها، به نظرات كارشناسان و متخصصان فرهنگی اعتماد كرده و در حد مسؤولیت فردی و اجتماعی خود فرزندان خود را از این آسیبهای مبتلابه عرصه هنر
مصون بدارند.