ماجرای خواندنی همت اهالی روستای خور خوراسان جنوبی كه با تكیه به هنر گوهرتراشی به مبارزه با بیكاری‌های ناشی از خشكسالی رفته‌اند
وقتی که سنگ لعل می‌شود
قصه عشق و سنگ؛ قصه سنگ و رنج؛ قصه رنج و تلاش برای جان دادن به سنگی سخت! این، حكایت گوهرتراشی است؛ حكایتی پر آب و تاب از تلاشی مثال زدنی برای ساختن گوهری ناب و منحصربه فرد از یك تكه سنگ؛ سنگی كه سرنوشتش از وقتی به دست‌های یك هنرمند صنعتگر گوهرتراش می‌رسد عوض می‌شود؛ حكایتی كه وقتی به خراسان جنوبی می‌رسد، به روستای خور، كوه تشتاب، روستای بمرودقائن، روستای برجك و... روایتی می‌شود از تلاش خستگی‌ناپذیر مردمانی كه سال‌ها نان از دل سنگ در می‌آورند؛ مردمانی كه ازداشته‌های سرزمین‌شان، از ذخایر معدنی این خاك، به بهترین شكل استفاده می‌برند.
قصه خراسان جنوبی و آدم‌هایی كه در این استان مدت‌هاست باعشق پای تراشیدن سنگ ایستاده‌اند، قصه فعالیت صنعتگرانی است كه هر كدام در یك كارگاه كوچك یا بزرگ، با به كارگیری چند نفر و آموزش آنها، چراغ این هنر را روشن نگه داشتند؛ صنعتگران هنرمندی مثل حسین خرمی از روستای خور شهرستان خوسف. مرد صنعتگری كه به ایرنا می‌گویدT ده سال پیش و به صورت كاملا اتفاقی مسیر زندگی‌اش عوض شده و حالا مدت‌هاست چرخ زندگی‌اش با گوهرتراشی می‌چرخد: «ده سال پیش برای چرای گوسفندان به صحراهای اطراف خور رفته بودم كه برق و زیبایی یك
تكه سنگ در دل بیابان توجه‌ام را به خودش جلب كرد. این سنگ آن‌قدر زیبا بود كه آن را برای استفاده در دكور خانه‌ام به خانه بردم.»
او هیچ‌وقت با خودش فكر نمی‌كرد كه این سنگ رنگارنگ و زیبا كه توجهش را به خود جلب كرده، گوهر نابی است كه خیلی‌ها در پی آنند تا از آن درآمد كسب كنند: «مدت‌ها این سنگ گوشه خانه ما بود و من چیزی از ارزشش نمی‌دانستم تا این‌كه
یك بار مسافرانی از اصفهان به خور آمده بودند و دنبال سنگ بودند كه من هم سنگی را كه پیدا كرده بودم به آنها نشان دادم و تازه آنجا بود كه از تعریف و تمهید و حیرت آنها متوجه شدم این سنگ، یك سنگ قیمتی است، یك نوع عقیق منحصر به فرد كه نمونه‌اش خیلی كم پیدا می‌شود.»
زندگی این مرد از همین جا عوض می‌شود. او از آن به بعد هر وقت برای چرای دام‌ها به بیابان می‌رود، با چشم خریدار به زمین زیرپایش نگاه می‌كند و می‌شود یك جست‌وجوگر حرفه‌ای عقیق. علاقه‌ای كه كم‌كم او را به سمت آموختن فوت و فن گوهرتراشی سوق می‌دهد و حالا او یكی از استادان گوهرتراشی عقیق‌های رنگارنگ در دل روستای خور است؛ كارآفرینی كه یك كارگاه كوچك گوهرتراشی برای خودش راه انداخته و این حرفه را به كمك كمیته امداد امام خمینی(ره) به بسیاری از روستاییان دیگر هم آموزش داده است.
حكایت این روستای كوچك اما فقط به این كارگاه گوهرتراشی ختم نمی‌شود. خور حالا جا به جا پر از كارگاه است، موضوعی كه باعث اشتغال‌زایی برای جوانان این روستا شده و فعالیت بیش از 50 كارگاه گوهرتراشی گواهی است بر این ادعا.
خرمی در این باره می‌گوید: «ما خداراشكر می‌كنیم كه بعد از سال‌ها تلاش فراوان دستمان به دهانمان می‌رسد و با كمك گوهرتراشی در این شرایط خشكسالی، می‌توانیم درآمدی داشته باشیم و محتاج كسی نباشیم.»
مشكل فروش، سد بزرگ راه
قصه این كار و كاسبی پر رونق، قصه این صنعت كه می‌تواند دست جوان‌های زیادی را بگیرد و نان در سفره‌هایشان بگذارد، اما همیشه خوش نیست؛ همیشه راحت نیست. خرمی می‌گوید: «بازاریابی مهم‌ترین مشكل این صنعت است، چرا كه مهم‌ترین آرزوی هر هنرمندی امید به فروش محصولاتش است.»
نجیبه نوخواه، یكی از بانوان هنرمند گوهرتراش در خوسف است؛ او هم به عنوان یك صنعتگر فعال در این عرصه از هنر به ایرنا می‌گوید: «ما سنگ‌های عقیق را كه بیشتر از نوع عقیق كاملین قرمز، سبز خزه‌ای، اونیكس مشكی و سارد است، از بیابان اطراف روستا پیدا می‌كنیم، این سنگ‌ها در كارگاه‌های تولیدی و خانگی تبدیل به انواع نگین‌های با‌ارزش می‌شوند و با حضور در نمایشگاه‌های مختلف به فروش می‌رسند.»
وی با اشاره به این‌كه از فعالیت در این صنعت و بودن در این عرصه راضی است می‌گوید: با حمایت‌های مختلف مسؤولان این صنعت می‌تواند خیلی بیشتر از این هم رونق داشته باشد. چراكه در حال حاضر كه با خشكسالی‌های مختلف دامپروری و كشاورزی صرفه‌ای ندارند، فعالیت در این صنعت اشتغال و درآمدی برای اهالی روستا ایجاد كرده است.
نوخواه در توضیح بیشتر می‌گوید: «اگر مسؤولان در زمینه بازاریابی، خرید تجهیزات بروز، تكمیل چرخه این صنعت به خصوص تولید ركاب انگشتر و سایر نقره‌جات و آموزش‌های تخصصی از ما حمایت كنند، روستای ما نه تنها محروم نیست، بلكه در زمینه گوهرتراشی، اشتغال و درآمد می‌تواند در سطح كشور و استان نیز نمونه باشد، چراكه افراد زیادی در روستای ما به صورت خودجوش و داوطلبانه این صنعت را فراگرفته‌اند و تلاش‌شان بر ماندن در این حرفه است.»
نوخواه به عنوان یكی از هنرمندان تلاشگر در این عرصه می‌گوید: مسؤولان پیش از این دستگاه ساخت ركاب انگشتر را در روستا مستقر كردند و نیاز است آموزش‌های لازم و تخصصی را هم ارائه كنند تا با تكمیل چرخه این صنعت در روستا، دست دلالان قطع شود.
برای او اما یك شایعه كه فعلا مدتی است در منطقه سر زبان‌ها افتاده نگران كننده است، او در همین رابطه می‌گوید: «شنیده شده كه معادن عقیق اطراف روستا توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت به مزایده گذاشته شده كه با این اقدام نان مردم زیادی در روستای خور آجر می‌شود و مسؤولان بهتر است به این موضوع رسیدگی كنند.»
خور؛ روستای ملی
گوهر سنگ‌ها
علی صالحی، مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوسف هم در همین رابطه می‌گوید: در حال حاضر ۵۰ كارگاه تولیدی و خانگی گوهرتراشی در روستای خور شهرستان وجود دارد و تعداد زیادی از افراد این روستا در این صنعت مشغول به فعالیت هستند.
صالحی می‌افزاید: روستای خور به صورت موقت و مشروط به عنوان روستای گوهر سنگ‌ها ثبت ملی شده است و سازمان میراث فرهنگی به ما فرصت داده كه برای ثبت روستا به صورت دائم به عنوان روستای ملی گوهرتراشی، تعداد كارگاه‌های روستا را به صد یا ۱۵۰ كارگاه افزایش دهیم.
به گفته صالحی، تلاش اداره میراث فرهنگی بر این است تا پایان سال جاری تعداد كارگاه‌های گوهرتراشی روستای خور را با همكاری بخش خصوصی افزایش دهد؛ اتفاقی كه با حمایت از فعالان این عرصه در این روستا رنگ می‌گیرد. چنانچه صالحی می‌گوید: «امسال تعداد ده نفر را برای دریافت تسهیلات در این بخش و راه‌اندازی كارگاه به صندوق كارآفرینی امید معرفی كرده‌ایم.»
صالحی البته با تاكید بر این‌كه گوهرتراشان شهرستان به آموزش‌های تخصصی در این بخش نیاز دارند، اضافه می‌كند: متاسفانه به خاطر كمبود اعتبار نمی‌توانیم آموزش‌های تخصصی را به صنعتگران ارائه دهیم درحالی كه نیاز است در روستای خور چرخه عقیق‌سازی تكمیل شود و هم‌اكنون صنعتگران ركاب انگشتر را از جاهای دیگر و خارج از استان سفارش می‌دهند و سنگ‌ها را می‌تراشند و روی آن كار می‌گذارند.
او در همین زمینه خبر می‌دهد: به‌زودی تفاهم‌نامه‌ای با اداره كل فنی و حرفه‌ای و كمیته امداد خراسان جنوبی خواهیم داشت تا چرخه این صنعت در شهرستان تكمیل شود و ارزش افزوده بیشتری برای صنعتگران ایجاد شود.
فعالیت ۲۰۰ گوهرتراش
در خراسان‌جنوبی
معاون صنایع‌دستی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌جنوبی مسؤول دیگری است كه وجود سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی را در بیشتر شهرستان‌های خراسان‌جنوبی از جمله روستای خور، كوه تَشتاب، بمرود قائن و روستای بُرجَك تایید می‌كند. حسین عباس‌زاده با تایید این موضوع می‌گوید: در حال حاضر ۲۰۰ كارگاه گوهرتراشی در مناطق مختلف استان فعال است.
او تاكید می‌كند: اگر برخی مشكلات پیش‌روی این صنعت حل شود، این صنعت در ایجاد اشتغال و مقاوم‌تر شدن پایه‌های اقتصادی استان نقش موثری دارد.
تكه سنگ در دل بیابان توجه‌ام را به خودش جلب كرد. این سنگ آن‌قدر زیبا بود كه آن را برای استفاده در دكور خانه‌ام به خانه بردم.»
او هیچ‌وقت با خودش فكر نمی‌كرد كه این سنگ رنگارنگ و زیبا كه توجهش را به خود جلب كرده، گوهر نابی است كه خیلی‌ها در پی آنند تا از آن درآمد كسب كنند: «مدت‌ها این سنگ گوشه خانه ما بود و من چیزی از ارزشش نمی‌دانستم تا این‌كه
یك بار مسافرانی از اصفهان به خور آمده بودند و دنبال سنگ بودند كه من هم سنگی را كه پیدا كرده بودم به آنها نشان دادم و تازه آنجا بود كه از تعریف و تمهید و حیرت آنها متوجه شدم این سنگ، یك سنگ قیمتی است، یك نوع عقیق منحصر به فرد كه نمونه‌اش خیلی كم پیدا می‌شود.»
زندگی این مرد از همین جا عوض می‌شود. او از آن به بعد هر وقت برای چرای دام‌ها به بیابان می‌رود، با چشم خریدار به زمین زیرپایش نگاه می‌كند و می‌شود یك جست‌وجوگر حرفه‌ای عقیق. علاقه‌ای كه كم‌كم او را به سمت آموختن فوت و فن گوهرتراشی سوق می‌دهد و حالا او یكی از استادان گوهرتراشی عقیق‌های رنگارنگ در دل روستای خور است؛ كارآفرینی كه یك كارگاه كوچك گوهرتراشی برای خودش راه انداخته و این حرفه را به كمك كمیته امداد امام خمینی(ره) به بسیاری از روستاییان دیگر هم آموزش داده است.
حكایت این روستای كوچك اما فقط به این كارگاه گوهرتراشی ختم نمی‌شود. خور حالا جا به جا پر از كارگاه است، موضوعی كه باعث اشتغال‌زایی برای جوانان این روستا شده و فعالیت بیش از 50 كارگاه گوهرتراشی گواهی است بر این ادعا.
خرمی در این باره می‌گوید: «ما خداراشكر می‌كنیم كه بعد از سال‌ها تلاش فراوان دستمان به دهانمان می‌رسد و با كمك گوهرتراشی در این شرایط خشكسالی، می‌توانیم درآمدی داشته باشیم و محتاج كسی نباشیم.»
مشكل فروش، سد بزرگ راه
قصه این كار و كاسبی پر رونق، قصه این صنعت كه می‌تواند دست جوان‌های زیادی را بگیرد و نان در سفره‌هایشان بگذارد، اما همیشه خوش نیست؛ همیشه راحت نیست. خرمی می‌گوید: «بازاریابی مهم‌ترین مشكل این صنعت است، چرا كه مهم‌ترین آرزوی هر هنرمندی امید به فروش محصولاتش است.»
نجیبه نوخواه، یكی از بانوان هنرمند گوهرتراش در خوسف است؛ او هم به عنوان یك صنعتگر فعال در این عرصه از هنر به ایرنا می‌گوید: «ما سنگ‌های عقیق را كه بیشتر از نوع عقیق كاملین قرمز، سبز خزه‌ای، اونیكس مشكی و سارد است، از بیابان اطراف روستا پیدا می‌كنیم، این سنگ‌ها در كارگاه‌های تولیدی و خانگی تبدیل به انواع نگین‌های با‌ارزش می‌شوند و با حضور در نمایشگاه‌های مختلف به فروش می‌رسند.»
وی با اشاره به این‌كه از فعالیت در این صنعت و بودن در این عرصه راضی است می‌گوید: با حمایت‌های مختلف مسؤولان این صنعت می‌تواند خیلی بیشتر از این هم رونق داشته باشد. چراكه در حال حاضر كه با خشكسالی‌های مختلف دامپروری و كشاورزی صرفه‌ای ندارند، فعالیت در این صنعت اشتغال و درآمدی برای اهالی روستا ایجاد كرده است.
نوخواه در توضیح بیشتر می‌گوید: «اگر مسؤولان در زمینه بازاریابی، خرید تجهیزات بروز، تكمیل چرخه این صنعت به خصوص تولید ركاب انگشتر و سایر نقره‌جات و آموزش‌های تخصصی از ما حمایت كنند، روستای ما نه تنها محروم نیست، بلكه در زمینه گوهرتراشی، اشتغال و درآمد می‌تواند در سطح كشور و استان نیز نمونه باشد، چراكه افراد زیادی در روستای ما به صورت خودجوش و داوطلبانه این صنعت را فراگرفته‌اند و تلاش‌شان بر ماندن در این حرفه است.»
نوخواه به عنوان یكی از هنرمندان تلاشگر در این عرصه می‌گوید: مسؤولان پیش از این دستگاه ساخت ركاب انگشتر را در روستا مستقر كردند و نیاز است آموزش‌های لازم و تخصصی را هم ارائه كنند تا با تكمیل چرخه این صنعت در روستا، دست دلالان قطع شود.
برای او اما یك شایعه كه فعلا مدتی است در منطقه سر زبان‌ها افتاده نگران كننده است، او در همین رابطه می‌گوید: «شنیده شده كه معادن عقیق اطراف روستا توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت به مزایده گذاشته شده كه با این اقدام نان مردم زیادی در روستای خور آجر می‌شود و مسؤولان بهتر است به این موضوع رسیدگی كنند.»
خور؛ روستای ملی
گوهر سنگ‌ها
علی صالحی، مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوسف هم در همین رابطه می‌گوید: در حال حاضر ۵۰ كارگاه تولیدی و خانگی گوهرتراشی در روستای خور شهرستان وجود دارد و تعداد زیادی از افراد این روستا در این صنعت مشغول به فعالیت هستند.
صالحی می‌افزاید: روستای خور به صورت موقت و مشروط به عنوان روستای گوهر سنگ‌ها ثبت ملی شده است و سازمان میراث فرهنگی به ما فرصت داده كه برای ثبت روستا به صورت دائم به عنوان روستای ملی گوهرتراشی، تعداد كارگاه‌های روستا را به صد یا ۱۵۰ كارگاه افزایش دهیم.
به گفته صالحی، تلاش اداره میراث فرهنگی بر این است تا پایان سال جاری تعداد كارگاه‌های گوهرتراشی روستای خور را با همكاری بخش خصوصی افزایش دهد؛ اتفاقی كه با حمایت از فعالان این عرصه در این روستا رنگ می‌گیرد. چنانچه صالحی می‌گوید: «امسال تعداد ده نفر را برای دریافت تسهیلات در این بخش و راه‌اندازی كارگاه به صندوق كارآفرینی امید معرفی كرده‌ایم.»
صالحی البته با تاكید بر این‌كه گوهرتراشان شهرستان به آموزش‌های تخصصی در این بخش نیاز دارند، اضافه می‌كند: متاسفانه به خاطر كمبود اعتبار نمی‌توانیم آموزش‌های تخصصی را به صنعتگران ارائه دهیم درحالی كه نیاز است در روستای خور چرخه عقیق‌سازی تكمیل شود و هم‌اكنون صنعتگران ركاب انگشتر را از جاهای دیگر و خارج از استان سفارش می‌دهند و سنگ‌ها را می‌تراشند و روی آن كار می‌گذارند.
او در همین زمینه خبر می‌دهد: به‌زودی تفاهم‌نامه‌ای با اداره كل فنی و حرفه‌ای و كمیته امداد خراسان جنوبی خواهیم داشت تا چرخه این صنعت در شهرستان تكمیل شود و ارزش افزوده بیشتری برای صنعتگران ایجاد شود.
فعالیت ۲۰۰ گوهرتراش
در خراسان‌جنوبی
معاون صنایع‌دستی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌جنوبی مسؤول دیگری است كه وجود سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی را در بیشتر شهرستان‌های خراسان‌جنوبی از جمله روستای خور، كوه تَشتاب، بمرود قائن و روستای بُرجَك تایید می‌كند. حسین عباس‌زاده با تایید این موضوع می‌گوید: در حال حاضر ۲۰۰ كارگاه گوهرتراشی در مناطق مختلف استان فعال است.
او تاكید می‌كند: اگر برخی مشكلات پیش‌روی این صنعت حل شود، این صنعت در ایجاد اشتغال و مقاوم‌تر شدن پایه‌های اقتصادی استان نقش موثری دارد.
