سوگواران كرونا در چاردیواری خانه‌شان تنها هستند چطور می‌توان با آنها همدلی كرد؟
بیا قسمت كنیم دردی كه داری
در این روزها خانواده‌هایی كه فردی را در اثر بیماری كرونا از دست داده‌اند با مشكلاتی مثل ترس از انتشار ویروس، محدودیت در فرآیند تدفین و خداحافظی با فرد از دست رفته رو‌به‌رو هستند. همین موضوع اثرات جبران‌ناپذیر روانی برای این خانواده‌ها در پی دارد. هیجانات منفی و دردناكی مثل مرگ عزیزان باید توسط روان انسان حل و فصل شود، اما در صورتی كه شرایط سوگواری فراهم نباشد، زمینه برای بروز فرآیند سوگ حل نشده طولانی‌مدت، فراهم خواهد شد. در چنین شرایطی دوستان و نزدیكان می‌توانند كمك حال این خانواده باشند و با استفاده از توصیههای زیر، بار اندوه آنها را كمتر كنند.
عطیه رضایی / روان‌شناس بالینی
با آنها همدردی كنید
بستگان افراد داغدیده باید فرصتی (تلفنی یا تصویری) فراهم كنند كه بازماندگان بتوانند بارها و بارها راجع به تجربه تلخشان با آنها صحبت كنند. گریه كردن، سیاه پوشیدن، یادآوری خاطرات و مرور عكس‌ها و فیلم‌های فرد از دست رفته نیز می‌تواند تا حد زیادی در بهبود حال بازماندگان مؤثر باشد. اگر از بستگان نزدیك هستید سعی كنید به طور مداوم با این خانواده در تماس باشید. با آنها مهربان باشید، دلگرمی بدهید و یادآوری كنید هنوز چیزهایی دارند كه به آن دل ببندند. به عنوان یك اصل همدلانه در شرایط بحران هر فردی كه بتواند ابراز احساسات خانواده متوفی را تسهیل كند كمك بزرگی كرده است.
حس مقصر بودن را از افراد بگیرید
حضور مجازی اطرافیان با این خانواده‌ها باید همدلانه باشد و نباید تعاملی شكل گیرد كه سركوب‌كننده فقدان یا غم متوفی شود؛ چون یكی از علائمی كه در واكنش سوگ بعد از كرونا ممكن است بیشتر نمایان شود، مقصر دانستن خود در مرگ متوفی به علت عدم انجام مراقبت‌های بهداشتی است. این گزاره ممكن است توسط خانواده داغدیده بارها بازگو و تكرار شود. اطرافیان بعد از گوش دادن همدلانه می‌توانند به شرایط سخت مراقبتی در مقابله با كرونا (بدون فاجعه‌سازی) اشاره كنند و با حرف‌هایشان حس مقصر بودن را از افراد بگیرند. نزدیكان می‌توانند اعلام آمادگی كنند كه در صورت ادامه بحران، كمك‌های لازم را به خانواده آنها خواهند كرد و بعد از تمام شدن كرونا، مراسم و ملاقات‌های حضوری به بهترین شكل برگزار خواهد شد. همچنین وابستگان افراد داغدیده، شرایطی را فراهم كنند كه بازماندگان بتوانند هیجانات منفی خودشان را در همان سوگواری اندك به اشتراك بگذارند. بهتر است شرایطی فراهم شود كه افراد درجه یك فرد متوفی در مراسم حضور داشته باشند.
از جملات درست استفاده كنید
نوع همدردی بستگان و دوستان می‌تواند در این جریان تعیین‌كننده باشد. سوگواران را به ابراز احساسات و تخلیه هیجانی تشویق كنید و جملاتی شبیه «خدا را شكر كن بقیه سالم هستن.»، «اگه زیاد گریه كنی بدنت ضعیف میشه و خودت هم مریض میشی.» و «خیلی خودت را اذیت نكن، به فكر بقیه هم باش.» را نگویید. همچنین در صورتی كه احساس كردید فرد یا افراد خانواده با فوت بستگان در دوران كرونا كنار نیامده‌اند و از نظر روانی وضعیت نگران‌كننده‌ای دارند حتما با یك روان‌شناس (از‌طریق سامانه ۴۰۳۰ و ۱۳۷) مشورت كنید.
با آنها همراهی كنید
اجازه دهید خانواده داغدار لوازم شخصی و یادگاری‌هایی از فرد از دست داده را نگه دارد و همراه خود داشته باشد. به این افراد اجازه دهید احساسات و عواطف خود را از هر طریقی كه می‌توانند ابراز كنند. اگر دوست دارند بنویسند، نقاشی كنند، گریه كنند، دعا و قرآن بخوانند، عصبانی شوند، داد بزنند و به هر طریقی غم سنگین خود را بیرون بریزند. این افراد در این دوران غم، خشم و احساس گناه را تجربه می‌كنند. حتی ممكن است احساس كنند مقصر هستند یا پشیمان باشند بابت كارهایی كه در گذشته با متوفی انجام داده‌اند. در همه این مراحل شنونده حرف‌هایشان باشید و احساسات‌شان را نادیده نگیرید.
برای گرفتن بهترین تصمیم كمك‌شان كنید
به یاد داشته باشید بهبود اثرات عاطفی این حادثه، نیاز به زمان زیادی دارد. انتظار نداشته باشید كه افراد سریعا به وضعیت سابق بازگردند. زندگی این خانواده‌ها پس از این اتفاق تغییر خواهد كرد و ممكن است مجبور باشند دوباره از صفر شروع كنند یا كارهایی انجام دهند كه تا به حال نكرده‌اند.
از نظر روحی آنها را برای این تغییر آماده كنید تا هر زمان دلتنگ و غمگین شدند به خود فرصت ابراز آن را بدهند. اثرات سوگ ابراز نشده تا مدت‌ها این خانواده‌ها را در وضعیت بحرانی نگه خواهد داشت. این بحران می‌تواند عوارضی را در زندگی این افراد ایجاد كند؛ مثل مشكلات مالی و خانوادگی و ...؛ این مشكلات ممكن است گذرا باشد و با تدبیر درست حل شود، بنابراین به عنوان یك دوست به این افراد كمك كنید از گرفتن تصمیمات هیجانی برای آینده مانند رها كردن كار، انتخاب محل جدید زندگی و مهاجرت خودداری كنند.
سوگواری شامل چه مراحلی است؟
از دست دادن عزیزان و سوگواری شامل مراحل انكار، اشتغال خاطر زیاد با متوفی، خشم نسبت به خود، پزشكان یا بستگان، چانه‌زنی، افسردگی و پذیرشِ مرگ همراه است. مدت زمان گذر از مراحل سوگ معمول تا رسیدن به مرحله پذیرش در افراد مختلف متفاوت است. در اكثر موارد بین شش هفته تا شش ماه زمان نیاز است تا فرد، نبودن متوفی و ادامه زندگی بدون او را قبول كند ولی در سوگ پیچیده یا ابراز نشده كه طولانی‌تر و با علائم شدیدتری از سوگ معمولی همراه است، ماجرا فرق می‌كند. افرادی كه دچار سوگ ابراز نشده هستند در معرض بیماری‌های جسمی یا روانی قرار دارند و خشم نسبت به متوفی یا سایر افراد، افسردگی طولانی‌مدت، اجتناب از یادآوری خاطرات متوفی یا بالعكس اشتغال ذهنی افراطی با فرد درگذشته، احساس گناه از سوگوار نبودن، عدم توانایی بازگشت به زندگی معمولی و نگهداری وضعیت سوگواری را تجربه می‌كنند. مراسم‌هایی كه در فرهنگ ما برای تدفین و سوگواری انجام می‌شود نقش مهمی در تسهیل برون‌ریزی هیجانات منفی دارد كه باعث می‌شود فرد، راحت‌تر به زندگی طبیعی برگردد.
بستگان افراد داغدیده باید فرصتی (تلفنی یا تصویری) فراهم كنند كه بازماندگان بتوانند بارها و بارها راجع به تجربه تلخشان با آنها صحبت كنند. گریه كردن، سیاه پوشیدن، یادآوری خاطرات و مرور عكس‌ها و فیلم‌های فرد از دست رفته نیز می‌تواند تا حد زیادی در بهبود حال بازماندگان مؤثر باشد. اگر از بستگان نزدیك هستید سعی كنید به طور مداوم با این خانواده در تماس باشید. با آنها مهربان باشید، دلگرمی بدهید و یادآوری كنید هنوز چیزهایی دارند كه به آن دل ببندند. به عنوان یك اصل همدلانه در شرایط بحران هر فردی كه بتواند ابراز احساسات خانواده متوفی را تسهیل كند كمك بزرگی كرده است.
حس مقصر بودن را از افراد بگیرید
حضور مجازی اطرافیان با این خانواده‌ها باید همدلانه باشد و نباید تعاملی شكل گیرد كه سركوب‌كننده فقدان یا غم متوفی شود؛ چون یكی از علائمی كه در واكنش سوگ بعد از كرونا ممكن است بیشتر نمایان شود، مقصر دانستن خود در مرگ متوفی به علت عدم انجام مراقبت‌های بهداشتی است. این گزاره ممكن است توسط خانواده داغدیده بارها بازگو و تكرار شود. اطرافیان بعد از گوش دادن همدلانه می‌توانند به شرایط سخت مراقبتی در مقابله با كرونا (بدون فاجعه‌سازی) اشاره كنند و با حرف‌هایشان حس مقصر بودن را از افراد بگیرند. نزدیكان می‌توانند اعلام آمادگی كنند كه در صورت ادامه بحران، كمك‌های لازم را به خانواده آنها خواهند كرد و بعد از تمام شدن كرونا، مراسم و ملاقات‌های حضوری به بهترین شكل برگزار خواهد شد. همچنین وابستگان افراد داغدیده، شرایطی را فراهم كنند كه بازماندگان بتوانند هیجانات منفی خودشان را در همان سوگواری اندك به اشتراك بگذارند. بهتر است شرایطی فراهم شود كه افراد درجه یك فرد متوفی در مراسم حضور داشته باشند.
از جملات درست استفاده كنید
نوع همدردی بستگان و دوستان می‌تواند در این جریان تعیین‌كننده باشد. سوگواران را به ابراز احساسات و تخلیه هیجانی تشویق كنید و جملاتی شبیه «خدا را شكر كن بقیه سالم هستن.»، «اگه زیاد گریه كنی بدنت ضعیف میشه و خودت هم مریض میشی.» و «خیلی خودت را اذیت نكن، به فكر بقیه هم باش.» را نگویید. همچنین در صورتی كه احساس كردید فرد یا افراد خانواده با فوت بستگان در دوران كرونا كنار نیامده‌اند و از نظر روانی وضعیت نگران‌كننده‌ای دارند حتما با یك روان‌شناس (از‌طریق سامانه ۴۰۳۰ و ۱۳۷) مشورت كنید.
با آنها همراهی كنید
اجازه دهید خانواده داغدار لوازم شخصی و یادگاری‌هایی از فرد از دست داده را نگه دارد و همراه خود داشته باشد. به این افراد اجازه دهید احساسات و عواطف خود را از هر طریقی كه می‌توانند ابراز كنند. اگر دوست دارند بنویسند، نقاشی كنند، گریه كنند، دعا و قرآن بخوانند، عصبانی شوند، داد بزنند و به هر طریقی غم سنگین خود را بیرون بریزند. این افراد در این دوران غم، خشم و احساس گناه را تجربه می‌كنند. حتی ممكن است احساس كنند مقصر هستند یا پشیمان باشند بابت كارهایی كه در گذشته با متوفی انجام داده‌اند. در همه این مراحل شنونده حرف‌هایشان باشید و احساسات‌شان را نادیده نگیرید.
برای گرفتن بهترین تصمیم كمك‌شان كنید
به یاد داشته باشید بهبود اثرات عاطفی این حادثه، نیاز به زمان زیادی دارد. انتظار نداشته باشید كه افراد سریعا به وضعیت سابق بازگردند. زندگی این خانواده‌ها پس از این اتفاق تغییر خواهد كرد و ممكن است مجبور باشند دوباره از صفر شروع كنند یا كارهایی انجام دهند كه تا به حال نكرده‌اند.
از نظر روحی آنها را برای این تغییر آماده كنید تا هر زمان دلتنگ و غمگین شدند به خود فرصت ابراز آن را بدهند. اثرات سوگ ابراز نشده تا مدت‌ها این خانواده‌ها را در وضعیت بحرانی نگه خواهد داشت. این بحران می‌تواند عوارضی را در زندگی این افراد ایجاد كند؛ مثل مشكلات مالی و خانوادگی و ...؛ این مشكلات ممكن است گذرا باشد و با تدبیر درست حل شود، بنابراین به عنوان یك دوست به این افراد كمك كنید از گرفتن تصمیمات هیجانی برای آینده مانند رها كردن كار، انتخاب محل جدید زندگی و مهاجرت خودداری كنند.
سوگواری شامل چه مراحلی است؟
از دست دادن عزیزان و سوگواری شامل مراحل انكار، اشتغال خاطر زیاد با متوفی، خشم نسبت به خود، پزشكان یا بستگان، چانه‌زنی، افسردگی و پذیرشِ مرگ همراه است. مدت زمان گذر از مراحل سوگ معمول تا رسیدن به مرحله پذیرش در افراد مختلف متفاوت است. در اكثر موارد بین شش هفته تا شش ماه زمان نیاز است تا فرد، نبودن متوفی و ادامه زندگی بدون او را قبول كند ولی در سوگ پیچیده یا ابراز نشده كه طولانی‌تر و با علائم شدیدتری از سوگ معمولی همراه است، ماجرا فرق می‌كند. افرادی كه دچار سوگ ابراز نشده هستند در معرض بیماری‌های جسمی یا روانی قرار دارند و خشم نسبت به متوفی یا سایر افراد، افسردگی طولانی‌مدت، اجتناب از یادآوری خاطرات متوفی یا بالعكس اشتغال ذهنی افراطی با فرد درگذشته، احساس گناه از سوگوار نبودن، عدم توانایی بازگشت به زندگی معمولی و نگهداری وضعیت سوگواری را تجربه می‌كنند. مراسم‌هایی كه در فرهنگ ما برای تدفین و سوگواری انجام می‌شود نقش مهمی در تسهیل برون‌ریزی هیجانات منفی دارد كه باعث می‌شود فرد، راحت‌تر به زندگی طبیعی برگردد.
