در بیانیه‌ای که دیروز از سوی وزیر خارجه آمریکا صادر شد به سایر کشورها هشدار داده شده است اگر به تعهدات خود برای اجرای این تحریم‌ها عمل نکنند، ایالات متحده آماده است با استفاده از قدرت و اختیارات خود، عواقب ناشی از این قصور را اعمال کند.وزرای خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام، در بیانیه‌ای مشترک در واکنش به ادعای آمریکا درباره بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران تاکید کردند: آمریکا به دنبال خروج از برجام در ۸می سال۲۰۱۸ دیگر مشارکت‌کننده در آن نیست. در نتیجه، اعلامیه ادعایی تحت پاراگراف ۱۱قطعنامه ۲۲۳1شورای امنیت (۲۰۱۵) که آمریکا آن را برای اعضای شورای امنیت فرستاده، فاقد اثر قانونی است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد هم به شورای امنیت این سازمان گفت، نمی‌تواند در ارتباط با ادعای آمریکا مبنی بر بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران اقدامی انجام دهد، زیرا به نظر می‌رسد عدم قطعیت در این خصوص وجود دارد. نمایندگان چین و روسیه در سازمان ملل هم با مواضع آمریکا در بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران مخالفت کردند.
مخالفت‌های ظاهری
اما در پس این مخالفت‌های ظاهری، باید دید در واقعیت چه اتفاقاتی در حال روی دادن است. لحن بیانیه‌ای كه از سوی اتحادیه اروپا در واكنش به اقدام آمریكا صادر شده مشابه همان ادبیاتی است كه اروپایی‌ها از زمان خروج آمریكا از برجام به كار گرفته‌اند. اروپایی‌ها در این مدت همواره تاكید كرده‌‌اند به برجام پایبند و با اقدامات آمریكا مخالف هستند. در بیانیه دیروز تروئیكای اروپا نیز این‌گونه آمده‌است: تروئیكای اروپایی به اجرای كامل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت كه به موجب آن برجام در سال ۲۰۱۵ مورد تایید قرار گرفت، متعهد می‌مانند. ما بی‌وقفه برای حفظ توافق هسته‌ای ایران تلاش كرده‌ایم و همچنان به این امر متعهد می‌مانیم. اما رفتار تكراری اروپا و بی‌عملی مزمن آلمان، فرانسه و انگلیس در مقابله با آمریكا این نگرانی را ایجاد كرده كه در ماجرای مخالفت با مكانیسم ماشه نیز همچون مخالفت با خروج آمریكا از برجام عمل كنند. مخالفت‌های اروپا نسبت به اقدامات آمریكا،‌ آن‌قدر ظاهری و بی‌اثر بوده كه حتی فعالان رسانه‌های ضدانقلاب نیز به آن اذعان دارند. مهدی پرپنچی، مدیر خبر شبكه ضدایرانی ایران‌اینترنشنال و خبرنگار سابق بی‌بی‌سی فارسی در همین زمینه در توییتر نوشت: لحظاتی بعد از خروج آمریكا از برجام، موگرینی این اقدام را محكوم كرد و گفت اتحادیه اروپا به برجام پایبند می‌ماند. بریتانیا، فرانسه و آلمان هم در دو سال گذشته مكررا بر حفظ برجام تاكید كرده‌اند اما از لحظه خروج آمریكا از برجام، همه شركت‌های اروپایی درجا از بازار ایران خارج شدند.
حسین حاجیلو، كارشناس مسائل بین‌الملل هم در همین زمینه در مطلبی نوشت: همان‌قدر كه اروپا، بعد از خروج آمریكا از برجام، به این توافق متعهد ماند، در روزهای آینده هم به قطعنامه۲۲۳۱ پایبند خواهد ماند.همان‌طور كه حاجیلو اشاره كرده، تروئیكای اروپایی در حالی امروز، اقدام آمریكا را فاقد اثر قانونی می‌داند و مدعی پایبندی به برجام است كه به هیچ‌یك از تعهدات خود در برجام از جمله تجارت طلا و فلزات گرانبها، همكاری در حوزه خودرو، فروش نفت، روابط بانكی و.... عمل نكرده و صرفا در این سال‌ها به دادن وعده‌های بی‌حاصل از جمله اس‌پی‌وی و اینستكس بسنده كرده‌است. بنابراین مقامات جمهوری اسلامی ایران باید در تعامل با كشورهای اروپایی، آنها را وادار به مقابله فعال‌تر با اقدامات آمریكا كنند؛ زیرا همان‌طور كه نمایندگی كشورمان در اروپا در بیانیه‌ای تاكید كرد كلمات به تنهایی در برابر زورگویی كه اظهاراتش را با عملكردی دغل‌كارانه پشتیبانی می‌كند، كافی نیست و تمامی كشورها برای حفاظت از حكم كردن قانون مسؤولیت دارند. نمایندگی ایران در اروپا در صفحه توییترش نوشت: جامعه جهانی باید به مقابله فعالانه در زمینه حفاظت از نظام بین‌المللی مبتنی بر قانون رو آورد.
واكنش قاطع ایران به توطئه‌های احتمالی
در این میان تنها مزیتی كه مخالفت اروپایی‌ها با اقدام آمریكا می‌تواند داشته‌باشد این است كه در اجرای سیاست‌های یاغی‌گرایانه این كشور همراهی نكنند. یكی از این سیاست‌ها مربوط به اجرای قطعنامه 1929 سازمان ملل است كه مربوط به تحریم كشتیرانی بود و اكنون آمریكایی‌ها با قلدری اعتقاد دارند طبق مكانیسم ماشه، این تحریم‌ها برگشته و از این پس می‌توانند كشتی‌های ایران را در هر نقطه‌ای بازرسی کنند.رئیس‌جمهور کشورمان دیروز در جلسه هیات دولت تاکید کرد اگر آمریکا بخواهد با قلدری، در مقام عمل اقدامی انجام دهد حتما با پاسخ قاطع ایران مواجه می‌شود و کاملا روشن است ایران در هیچ مقطعی زیر بار قلدری آمریکا نرفته و در این مقطع هم ایستادگی خواهد کرد.محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان هم در گفت‌وگوی ویژه خبری درباره موضوع احتمال بازرسی کشتی‌ها در قطعنامه۱۹۲۹ گفت: البته معتقدیم آمریکایی‌ها این کار را نخواهند کرد، اما اعلام می‌کنیم اگر آمریکا بخواهد به ادعای استناد به ۱۹۲۹ چنین اقدامی انجام دهد از نظر قوانین بین‌المللی این اقدام، راهزنی دریایی است و با آن برخورد خواهد شد و خود آمریکا مسؤول عواقب آن خواهد بود.
ضرورت تغییر مسیر
سوالی هم که در اینجا پیش می‌آید این است که آیا دولت جمهوری اسلامی ایران قصد دارد همان مسیری را که در دو سال‌ونیم گذشته پس از خروج آمریکا از برجام پیموده، ادامه دهد و با دل‌خوش کردن به مخالفت اروپا با اقدامات آمریکا، همچنان بدون دریافت امتیاز در توافق هسته‌ای بماند. مقامات دولتی اعم از رئیس‌جمهور و وزیر خارجه و سایر مقامات، همواره تاکید دارند عملکرد ایران در مذاکرات و همچنین شیوه‌ای که در واکنش به خروج آمریکا از برجام در پیش گرفت باعث شده انزوایی تاریخی برای آمریکا ایجاد شود و این به منزله پیروزی بزرگ برای ایران است. بر همین اساس از نگاه دولت، کاهش تعهدات هسته‌ای ایران که سال گذشته در پنج گام انجام شد کفایت کرده و با اقدامات دیگر، نباید اجماعی را که علیه آمریکا در مجامع حقوقی ایجاد شده بر هم زد. برخی کارشناسان و تحلیلگران سیاسی هم با دولت هم‌نظرند. مثلا مرتضی مکی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است هرچند برجام تاکنون دستاورد اقتصادی برای ما نداشته است، اما به لحاظ سیاسی باعث شده اقدامات آمریکا علیه ایران مشروعیت حقوقی و سیاسی نداشته باشد.
مکی می‌گوید: اگر به‌جز صبر استراتژیک به گونه‌ای دیگر رفتار کنیم در واقع در زمین آمریکا و اسرائیل بازی کرده‌ایم، زیرا آنها انتظار دارند ایران از برجام خارج شده و به این ترتیب بهانه لازم را به دست بیاورند. باید در نظر داشته باشیم خروج از برجام به معنی تشدید تنش و تمایل اروپا به سمت آمریکا خواهد شد. در این صورت چین و روسیه نیز با ایران همکاری نخواهند کرد.اما در مقابل، خیلی از کارشناسان و تحلیلگران معتقدند ایران باید با اقداماتی قاطع و فعال، روندی را که از 18اردیبهشت97 آغاز شده و ایران بدون دریافت هیچ‌گونه امتیازی در برجام مانده تغییر دهد. اخبار منتشر شده از مجلس نشان می‌دهد بسیاری از نمایندگان مجلس یازدهم نیز همین نظر را دارند و در روزهای گذشته اخباری مبنی بر تلاش نمایندگان برای تصویب طرح‌هایی در مقابله با اقدامات آمریکا منتشر شد. محمدباقر قالیباف، رئیس‌مجلس نیز دیروز در نطق پیش از دستور خود با تاکید بر این‌که به دلیل اقتدار و ایستادگی مردم ایران، دشمن به آنچه می‌خواست نرسید، افزود: نباید به این شکست‌های حقوقی و سیاسی آمریکا دلخوش باشیم و فراموش کنیم دشمن ظالم ما در صورت ادامه یافتن برخی غفلت‌ها، گام به گام در تشدید تحریم‌ها جلوتر می‌آید تا به نظام تحریم‌ها شکل جدیدی بدهد.
قالیباف خاطرنشان کرد: تجربه این مدت نشان داده است هر گاه در برابر اقدامات خصمانه آمریکا منفعل عمل کردیم فشار تحریمی بیشتری به معیشت مردم وارد شده، لذا ضروری است با اقدامات فعالانه، هوشمندانه و مؤثر اجازه نداد بیش از این به مردم عزیزمان فشار بیشتری وارد شود.رئیس مجلس بیان کرد: در همین خصوص ضروری است کمیسیون امنیت‌ملی پس از شکست مفتضحانه آمریکا در حوزه حقوقی و سیاسی حرکت‌های یکجانبه آمریکا را که مورد اعتراض دیگر کشورهای جامعه بین‌الملل نیز هست، رصد و اقدامات متقابل لازم را برای صیانت از منافع مردم با جدیت پیگیری و به صحن مجلس ارائه کند.


اقدام آمریکا در بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل تحت عنوان ادعایی مکانیسم ماشه اگرچه با مخالفت سایر اعضای شورای امنیت روبه‌رو شده اما سابقه اقدامات آمریکا نشان داده که این کشور، اصولا ارزشی برای قوانین بین‌المللی قائل نیست و هر جا که توانسته باشد این قوانین را با خواسته‌های خود همراستا کند بر اساس قوانین عمل می‌کند و در غیر این‌صورت با قلدری، خواسته خود را پیش می‌برد.
مکانیسم ماشه
نمونه‌های زیادی از این‌گونه رفتار آمریکا در گذشته وجود دارد که فقط در مورد ایران با موارد متعددی از این نوع رفتار در سال‌های گذشته مواجه شده‌ایم. جدیدترین نمونه آن ادعای آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه است که از هیچ مبنای حقوقی برخوردار نیست، چرا که بدیهی است کشوری که از یک توافق خارج شده و سایر کشورها را نیز برای مخالفت با آن تحت فشار قرار داده دیگر نمی‌تواند با استناد به مفاد همان توافق، اقدامی انجام دهد. اما با این وجود آمریکایی‌ها بدون توجه به قوانین و عرف بین‌الملل اکنون مدعی بازگشت تحریم‌ها با استناد به برجام هستند.
خروج از برجام
یکی دیگر از اقدامات غیرحقوقی آمریکا در سال‌های اخیر، خروج آمریکا از برجام بود که در اردیبهشت 97 انجام شد. این اقدام در حالی صورت گرفت که تنها سه سال از امضای توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 می‌گذشت و آمریکا که یکی از امضا‌کنندگان این توافق بود با وجود پایبندی ایران به تمام تعهداتش در برجام و در شرایطی که سایر اعضای توافق، اقدام آمریکا را خلاف قواعد بین‌المللی می‌دانستند از این توافق خارج شد و بدون توجه به مخالفت‌های موجود، تمام تحریم‌های گذشته را علیه ایران باز گرداند و سایر کشورها نیز با وجود مخالفت‌های ظاهری، از این تحریم‌ها تبعیت کردند.
بی‌توجهی به رای دادگاه لاهه
به عنوان موردی دیگر از بی‌اعتنایی آمریکا به قوانین بین‌المللی، می‌توان به رای دادگاه لاهه درباره تحریم‌های آمریکا و بی‌توجهی این کشور به این رای اشاره کرد. دادگاه لاهه در مهر 97، پس از شکایت ایران نسبت به تحریم‌های آمریکا رأی داد که ایالات متحده باید تحریم‌هایی را که شامل کمک‌های بشردوستانه و نیز امنیت جانی مردم از جمله قطعات هواپیما می‌شود، لغو کند. با این‌حال آمریکا پس از این رای نه تنها اقدامی در لغو تحریم‌ها انجام نداد بلکه در مقاطع مختلف بر شدت تحریم‌ها افزوده و حتی پس از شیوع بیماری کرونا حاضر نشده‌ تحریم‌ها در بخش دارویی و پزشکی را حذف کند.
ترور سردار سلیمانی
اما شاید یکی از بارزترین اقدامات ناقض حقوق بین‌المللی آمریکا ترور فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عراق بود. آمریکا در شرایطی در دی‌ماه سال قبل دست به این اقدام زد که به اعتراف تمام دوستان و دشمنان ایران، سردار حاج‌قاسم سلیمانی نفر اول در خط مبارزه با داعش در منطقه بود و با اقداماتش توانست داعش را ریشه‌کن کند. این ترور در حالی صورت گرفت که پیش از این سابقه نداشت یک مقام رسمی نظامی یک کشور توسط کشور دیگر ترور شود و به همین دلیل آمریکا دست به بهانه‌تراشی‌های غیرواقعی در این باره زد و مدعی شد سردار سلیمانی در حال طراحی برای اقدام علیه منافع آمریکا بوده است. مدتی بعد گزارشگر ویژه سازمان ملل در گزارشی با تاکید بر این‌که ترور سردار سلیمانی از سوی آمریکا، نقض منشور سازمان ملل بود، تاکید کرد آمریکا نتوانسته است شواهد کافی برای ادعایش درباره سردار سلیمانی مبنی بر این‌که او تهدیدی قریب‌الوقوع بوده، ارائه دهد. با وجود چنین مواضعی اما آب از آب تکان نخورد و هیچ تغییری در رویکرد دولت آمریکا ایجاد نشد و سایر کشورها نیز همچنان از سیاست‌های قلدرمآبانه آمریکا تبعیت می‌کنند. در کنار این موارد می‌توان به بسیاری دیگر از اقدامات یکجانبه و غیرقانونی آمریکا در گذشته اشاره کرد که با واکنشی از سوی سایر کشورها روبه‌رو نشده است و کاخ سفید همچنان برهمان رویکرد سابق خود ادامه می‌دهد.