ساخت فیلم کوتاه چه فایده‌ای دارد و چرا باید از آن حمایت کرد؟
سینمای واقعا جوان
برخی هنرمندان فیلم‌کوتاه معتقدند آنچه باعث موفقیت فیلم‌کوتاه می‌شود حاکم بودن روحیه کار تیمی در فرآیند ساخت است. احتمالا در این سال‌ها این گزاره را زیاد شنیده‌باشید که ایرانی‌ها اساسا در انجام کار تیمی موفق ظاهر نمی‌شوند و تمایل‌شان به فردگرایی امکان اقبال در کارهای دسته‌جمعی را از آنها گرفته که البته بخشی از این گزاره درست است اما هستند حرفه‌هایی که به لطف همین کار دسته‌جمعی به نتیجه می‌رسند و اتفاقا موفقیت‌شان هم بین‌المللی است. سینما در همین جرگه قرار دارد؛ هنر و حرفه‌ای که اگر هرکدام از اعضایش از گوشه‌ای کار را نگیرند کمیتش می‌لنگد و فیلم‌کوتاه به طریق اولی نیازمند این روحیه همکاری است. اگر کمی علاقه‌مند به سینما باشید و اخبارش را پیگیری کنید، حتما پی برده‌اید که فیلم‌کوتاه پرچمدار سینمای ایران در حضور و کسب جوایز بین‌المللی است؛ عرصه‌ای که اتفاقا از ناملایمات دور نبوده اما به هر حال توانسته یکه‌تاز میدان باشد. این را آمارهای سازمان سینمایی نشان می‌دهد که البته فیلمسازان فیلم‌کوتاه این موضوع را مرهون همدلی‌شان در پروسه تولید فیلم می‌دانند. درباره همین موضوع و به بهانه آغاز سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران، با سه سینماگر از چهره‌های موفق سینمای کوتاه به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
یک کار تیمی
وحید حسینی، کارگردان فیلم‌کوتاه «کل‌به جز» ضمن تاکید بر این مساله که داشتن روحیه همکاری از الزامات کار تولید فیلم‌کوتاه است، عنوان می‌کند، هر کارگردانی در کارهای اولیه‌اش باید با افرادی هم سطح خود کار کند تا تجربه‌ای به دست بیاورد.
او گفت: سینما یک کار تیمی است اما روحیه کار تیمی در آثار کوتاه بیشتر از فیلم‌های بلند دیده می‌شود و رفاقت بر این کار بیشتر حاکم است. نمی‌خواهم بگویم صرفا این‌که یک‌فیلم‌کوتاه به صورت رفاقتی یا بدون دستمزد ساخته‌شود، یک فضیلت است بلکه بیشتر موضوع روحیه کاری اهمیت دارد. وقتی کسی فیلم کوتاهی می‌سازد، گروهی که او را همراهی می‌کنند به معنای واقعی همراه هستند تا ایده کارگردان پرداخته و فیلمی ساخته‌شود؛ به همین دلیل همه سختی‌ها و کمبودها را می‌پذیرند و تحمل می‌کنند تا کار به نتیجه برسد. در سینمای بلند و حرفه‌ای مقداری مناسبات فرق می‌کند و دیگر سینما برای دست اندرکاران منبعی برای درآمد و یک شغل محسوب می‌شود و روند کاری متفاوت است، البته منظور من این نیست که یکی بر دیگری ارجحیت دارد بلکه منظورم این است که ذات سینمای کوتاه حال و هوای رفاقتی و تیمی را می‌طلبد و این فضا را بیشتر مهیا می‌کند. او افزود: فیلم‌کوتاه به نوعی ابتدای کار فیلمسازی است، تیمی که در آن به کار می‌پردازند در ابتدای مسیر کاری خود قرار دارند و هنوز دغدغه‌های مالی بر آنها چیره نشده‌است به همین دلیل در پروژه‌ها حضور و فرصتی برای تجربه کردن پیدا می‌کنند. البته در حال حاضر می‌شود فیلم‌های کوتاه را به چند گروه تقسیم کرد چون در همه فیلم‌های کوتاه این اتفاق رخ نمی‌دهد. گروه‌های بسیار حرفه‌ای فعال هستند که با عوامل حرفه‌ای کار می‌کنند اما در یک‌سری از فیلم‌های کوتاهِ کارگردان‌های اول، این حال و هوای رفاقتی بیشتر جلوه‌گر است.
این کارگردان مطرح کرد: عوامل حرفه‌ای و درجه یکی در سینمای ایران فعالیت می‌کنند اما از آنجایی که ذهنیت هنری و تجربه‌گرا دارند، دوست دارند در کنار جوانان هم کار کنند با وجود این به نظرم دو سه فیلم اول هر کارگردان باید با دوستانش ساخته‌شود؛ زیرا اگر همه عوامل فیلم یک کارگردان، حرفه‌ای و باتجربه باشند، شاید کار کارگردان تحت تاثیر آن قرار بگیرد.
دوام سینمای مستقل
پویان شعله‌ور از چهره‌های شناخته‌شده تدوین، سینمای کوتاه را جزو فیلم‌های جایگزین دانسته و معتقد است حضور در این فیلم کوتاه باعث تجربه‌گرایی می‌شود. این تدوینگر فیلم‌های کوتاه و بلند سینمایی درباره روحیه کار تیمی میان فیلمسازان سینمای کوتاه بیان کرد: این همکاری و رفاقت باید در ساخت آثار وجود داشته‌باشد. اگر چنین نباشد سینمای مستقل دوام نمی‌آورد. به‌هر‌حال سینمای کوتاه زیرمجموعه سینمای مستقل است، آثارش با بودجه‌های کم ساخته می‌شود و اگر آن رفاقت و همدلی نباشد دیگر فیلمسازان هیچ انگیزه‌ای برای کار کردن ندارند؛ زیرا بودجه کمتری نسبت به حجم کاری که در عرصه فیلم‌کوتاه وجود دارد، جریان دارد. به همین دلیل فکر می‌کنم این همدلی و روحیه تیمی ویژگی سینماگران فیلم‌کوتاه است و مزیتی برای آنها محسوب نمی‌شود. اصلا در غیر این صورت سینمای مستقل نمی‌تواند به حیات خود ادامه بدهد. تدوینگر فیلم‌کوتاه «روتوش» عنوان کرد: یکی از دلایلی که باعث این روحیه تیمی بالا در فیلم‌های کوتاه می‌شود عشق به فیلمسازی و سینماست که یکی از عوامل اصلی محسوب می‌شود. از سوی دیگر این حس که در خلق اثری حضور داشته‌باشیم، بسیار لذت‌بخش است کما این‌که در فیلم‌کوتاه ما فرصت تجربه کردن مسائل مختلفی را پیدا می‌کنیم که شاید در فیلم‌های بلند نداشته باشیم. بسیاری از فیلم‌های کوتاه در دسته فیلم‌های جایگزین جای می‌گیرند و مسائلی را تجربه می‌کنند که ممکن است در سینمای بلند رخ ندهد؛ دست کم در سینمای ایران که اینقدر به ساخت فیلم‌های اجتماعی تمایل وجود دارد این‌طور است. به نظرم همه این شور و شوق باعث می‌شود کار در فیلم‌کوتاه را بپذیریم و با همه سختی‌ها مانند دستمزد کم و کار زیاد نیز همراه شویم. او توضیح داد: گاهی برخی دوستانی که در آثار بلند فعالیت دارند در فیلم‌های کوتاه هم حضور پیدا می‌کنند که به نظرم با شناختی که از فضای فیلم‌کوتاه دارند دست به این کار می‌زنند. برای مثال سال گذشته چند نفر از فیلمبرداران خوب سینمای بلند در آثار کوتاه همکاری کردند که اتفاقا فیلم‌های کم بودجه‌ای هم بودند. به نظرم وقتی می‌بینند فیلمنامه‌ای خوب است و کارگردان آن از عهده ساختش برمی‌آید در ساخت فیلم شریک می‌شوند. این موضوع به فیلمنامه و تسلط کارگردانش بر فیلمسازی بستگی دارد. من دیده‌ام که این عوامل حرفه‌ای تجربه سال‌ها تلاششان را در اختیار یک کارگردان فیلم‌کوتاه می‌گذارند که ممکن است تنها دو سه فیلم‌کوتاه در کارنامه‌اش داشته‌باشد.
ایده و جسارت
حسین قورچیان که به‌تازگی جایزه بهترین طراحی صدا را از جشنواره‌ای هندی دریافت کرده، معتقد است فیلم کوتاه به سینمای بلند ایده و جسارت می‌دهد، این صداگذار آثار کوتاه و بلند سینمایی با توصیف روحیه همکاری مطلوب در فرآیند ساخت فیلم‌کوتاه بیان کرد: با توجه به این‌که قرار نیست برای فیلم‌های کوتاه و سینمای مستقل در اکران اتفاقی چندانی در مقایسه با فیلم‌های تجاری رخ بدهد، هدف از ساخت این آثار دغدغه‌ای است که سازندگانش دارند و بیشتر تمایل دارند فیلم خوبی بسازند. این دغدغه‌های هنری است که منجر به ساخت فیلم‌کوتاه و در ادامه منجر به ساخت فیلم بلند مستقل می‌شود. این صداگذار ادامه داد: بسیاری از فیلم‌های کوتاه به فیلم‌های بلند تجاری و فیلم‌های بدنه، ایده و جسارت می‌دهند و همیشه برای من همکاری با آنها تنوع داشته‌است. یکی از دلایل این موفقیت نیز همین همدلی و رفاقت است. این روحیه از آنجا می‌آید که سینماگران درعرصه فیلم‌کوتاه به دنبال پیشبرد دغدغه‌ها و ایده‌های خود هستند. وقتی می‌بینیم فیلمسازی با دغدغه‌ها و نگاه جدید به این عرصه آمده‌است ما هم با او احساس همدلی می‌کنیم و حتی ممکن است آن فیلمساز را پیش از این ندیده‌باشیم اما وقتی انرژی و روحیه تجربه‌گرایی او را می‌بینیم، شاهد این مساله هستیم که می‌خواهد دریچه جدیدی را باز کند، ما هم هیجان زده و همدل‌تر می‌شویم و مسائل مالی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد. همه می‌خواهیم کار و تجربه جدیدی به دست بیاوریم و حالمان خوب شود. در این روند هم پیشنهاد جدیدی به سینما مطرح شود.
صداگذار انیمیشن «اکو» گفت: من ۳۶ سال دارم و حدود ۲۰ سال است که در این حوزه مشغول به کار هستم ولی همچنان این روحیه را دارم که با فیلمسازان فیلم‌کوتاه هر بار اتفاق جدیدی را تجربه کنم. البته این کار همیشه برای خودم چه در عرصه‌های داخلی و چه بین‌المللی دستاورد داشته‌است برای مثال توانسته‌ام پنج جایزه بین‌المللی صداگذاری دریافت کنم. مگر در سینمای بلند چقدر فرصت فراهم است که تجربه‌های جدیدی را در زمینه صداگذاری فیلم‌ها به دست بیاوریم؟! در حالی‌که در فیلم‌کوتاه تنوع زیادی وجود دارد و برای ما هم این امکان را فراهم می‌کند که به تجربه‌ها و ایده‌های جدید برسیم.
یک کار تیمی
وحید حسینی، کارگردان فیلم‌کوتاه «کل‌به جز» ضمن تاکید بر این مساله که داشتن روحیه همکاری از الزامات کار تولید فیلم‌کوتاه است، عنوان می‌کند، هر کارگردانی در کارهای اولیه‌اش باید با افرادی هم سطح خود کار کند تا تجربه‌ای به دست بیاورد.
او گفت: سینما یک کار تیمی است اما روحیه کار تیمی در آثار کوتاه بیشتر از فیلم‌های بلند دیده می‌شود و رفاقت بر این کار بیشتر حاکم است. نمی‌خواهم بگویم صرفا این‌که یک‌فیلم‌کوتاه به صورت رفاقتی یا بدون دستمزد ساخته‌شود، یک فضیلت است بلکه بیشتر موضوع روحیه کاری اهمیت دارد. وقتی کسی فیلم کوتاهی می‌سازد، گروهی که او را همراهی می‌کنند به معنای واقعی همراه هستند تا ایده کارگردان پرداخته و فیلمی ساخته‌شود؛ به همین دلیل همه سختی‌ها و کمبودها را می‌پذیرند و تحمل می‌کنند تا کار به نتیجه برسد. در سینمای بلند و حرفه‌ای مقداری مناسبات فرق می‌کند و دیگر سینما برای دست اندرکاران منبعی برای درآمد و یک شغل محسوب می‌شود و روند کاری متفاوت است، البته منظور من این نیست که یکی بر دیگری ارجحیت دارد بلکه منظورم این است که ذات سینمای کوتاه حال و هوای رفاقتی و تیمی را می‌طلبد و این فضا را بیشتر مهیا می‌کند. او افزود: فیلم‌کوتاه به نوعی ابتدای کار فیلمسازی است، تیمی که در آن به کار می‌پردازند در ابتدای مسیر کاری خود قرار دارند و هنوز دغدغه‌های مالی بر آنها چیره نشده‌است به همین دلیل در پروژه‌ها حضور و فرصتی برای تجربه کردن پیدا می‌کنند. البته در حال حاضر می‌شود فیلم‌های کوتاه را به چند گروه تقسیم کرد چون در همه فیلم‌های کوتاه این اتفاق رخ نمی‌دهد. گروه‌های بسیار حرفه‌ای فعال هستند که با عوامل حرفه‌ای کار می‌کنند اما در یک‌سری از فیلم‌های کوتاهِ کارگردان‌های اول، این حال و هوای رفاقتی بیشتر جلوه‌گر است.
این کارگردان مطرح کرد: عوامل حرفه‌ای و درجه یکی در سینمای ایران فعالیت می‌کنند اما از آنجایی که ذهنیت هنری و تجربه‌گرا دارند، دوست دارند در کنار جوانان هم کار کنند با وجود این به نظرم دو سه فیلم اول هر کارگردان باید با دوستانش ساخته‌شود؛ زیرا اگر همه عوامل فیلم یک کارگردان، حرفه‌ای و باتجربه باشند، شاید کار کارگردان تحت تاثیر آن قرار بگیرد.
دوام سینمای مستقل
پویان شعله‌ور از چهره‌های شناخته‌شده تدوین، سینمای کوتاه را جزو فیلم‌های جایگزین دانسته و معتقد است حضور در این فیلم کوتاه باعث تجربه‌گرایی می‌شود. این تدوینگر فیلم‌های کوتاه و بلند سینمایی درباره روحیه کار تیمی میان فیلمسازان سینمای کوتاه بیان کرد: این همکاری و رفاقت باید در ساخت آثار وجود داشته‌باشد. اگر چنین نباشد سینمای مستقل دوام نمی‌آورد. به‌هر‌حال سینمای کوتاه زیرمجموعه سینمای مستقل است، آثارش با بودجه‌های کم ساخته می‌شود و اگر آن رفاقت و همدلی نباشد دیگر فیلمسازان هیچ انگیزه‌ای برای کار کردن ندارند؛ زیرا بودجه کمتری نسبت به حجم کاری که در عرصه فیلم‌کوتاه وجود دارد، جریان دارد. به همین دلیل فکر می‌کنم این همدلی و روحیه تیمی ویژگی سینماگران فیلم‌کوتاه است و مزیتی برای آنها محسوب نمی‌شود. اصلا در غیر این صورت سینمای مستقل نمی‌تواند به حیات خود ادامه بدهد. تدوینگر فیلم‌کوتاه «روتوش» عنوان کرد: یکی از دلایلی که باعث این روحیه تیمی بالا در فیلم‌های کوتاه می‌شود عشق به فیلمسازی و سینماست که یکی از عوامل اصلی محسوب می‌شود. از سوی دیگر این حس که در خلق اثری حضور داشته‌باشیم، بسیار لذت‌بخش است کما این‌که در فیلم‌کوتاه ما فرصت تجربه کردن مسائل مختلفی را پیدا می‌کنیم که شاید در فیلم‌های بلند نداشته باشیم. بسیاری از فیلم‌های کوتاه در دسته فیلم‌های جایگزین جای می‌گیرند و مسائلی را تجربه می‌کنند که ممکن است در سینمای بلند رخ ندهد؛ دست کم در سینمای ایران که اینقدر به ساخت فیلم‌های اجتماعی تمایل وجود دارد این‌طور است. به نظرم همه این شور و شوق باعث می‌شود کار در فیلم‌کوتاه را بپذیریم و با همه سختی‌ها مانند دستمزد کم و کار زیاد نیز همراه شویم. او توضیح داد: گاهی برخی دوستانی که در آثار بلند فعالیت دارند در فیلم‌های کوتاه هم حضور پیدا می‌کنند که به نظرم با شناختی که از فضای فیلم‌کوتاه دارند دست به این کار می‌زنند. برای مثال سال گذشته چند نفر از فیلمبرداران خوب سینمای بلند در آثار کوتاه همکاری کردند که اتفاقا فیلم‌های کم بودجه‌ای هم بودند. به نظرم وقتی می‌بینند فیلمنامه‌ای خوب است و کارگردان آن از عهده ساختش برمی‌آید در ساخت فیلم شریک می‌شوند. این موضوع به فیلمنامه و تسلط کارگردانش بر فیلمسازی بستگی دارد. من دیده‌ام که این عوامل حرفه‌ای تجربه سال‌ها تلاششان را در اختیار یک کارگردان فیلم‌کوتاه می‌گذارند که ممکن است تنها دو سه فیلم‌کوتاه در کارنامه‌اش داشته‌باشد.
ایده و جسارت
حسین قورچیان که به‌تازگی جایزه بهترین طراحی صدا را از جشنواره‌ای هندی دریافت کرده، معتقد است فیلم کوتاه به سینمای بلند ایده و جسارت می‌دهد، این صداگذار آثار کوتاه و بلند سینمایی با توصیف روحیه همکاری مطلوب در فرآیند ساخت فیلم‌کوتاه بیان کرد: با توجه به این‌که قرار نیست برای فیلم‌های کوتاه و سینمای مستقل در اکران اتفاقی چندانی در مقایسه با فیلم‌های تجاری رخ بدهد، هدف از ساخت این آثار دغدغه‌ای است که سازندگانش دارند و بیشتر تمایل دارند فیلم خوبی بسازند. این دغدغه‌های هنری است که منجر به ساخت فیلم‌کوتاه و در ادامه منجر به ساخت فیلم بلند مستقل می‌شود. این صداگذار ادامه داد: بسیاری از فیلم‌های کوتاه به فیلم‌های بلند تجاری و فیلم‌های بدنه، ایده و جسارت می‌دهند و همیشه برای من همکاری با آنها تنوع داشته‌است. یکی از دلایل این موفقیت نیز همین همدلی و رفاقت است. این روحیه از آنجا می‌آید که سینماگران درعرصه فیلم‌کوتاه به دنبال پیشبرد دغدغه‌ها و ایده‌های خود هستند. وقتی می‌بینیم فیلمسازی با دغدغه‌ها و نگاه جدید به این عرصه آمده‌است ما هم با او احساس همدلی می‌کنیم و حتی ممکن است آن فیلمساز را پیش از این ندیده‌باشیم اما وقتی انرژی و روحیه تجربه‌گرایی او را می‌بینیم، شاهد این مساله هستیم که می‌خواهد دریچه جدیدی را باز کند، ما هم هیجان زده و همدل‌تر می‌شویم و مسائل مالی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد. همه می‌خواهیم کار و تجربه جدیدی به دست بیاوریم و حالمان خوب شود. در این روند هم پیشنهاد جدیدی به سینما مطرح شود.
صداگذار انیمیشن «اکو» گفت: من ۳۶ سال دارم و حدود ۲۰ سال است که در این حوزه مشغول به کار هستم ولی همچنان این روحیه را دارم که با فیلمسازان فیلم‌کوتاه هر بار اتفاق جدیدی را تجربه کنم. البته این کار همیشه برای خودم چه در عرصه‌های داخلی و چه بین‌المللی دستاورد داشته‌است برای مثال توانسته‌ام پنج جایزه بین‌المللی صداگذاری دریافت کنم. مگر در سینمای بلند چقدر فرصت فراهم است که تجربه‌های جدیدی را در زمینه صداگذاری فیلم‌ها به دست بیاوریم؟! در حالی‌که در فیلم‌کوتاه تنوع زیادی وجود دارد و برای ما هم این امکان را فراهم می‌کند که به تجربه‌ها و ایده‌های جدید برسیم.
