گل نخوریم
مهدیه توتونی مدالآور المپیاد سواد رسانهای
امروزه به لطف رسانههای پرمخاطب و بهخصوص نسل اعجوبهای به نام دهه هشتادیها مرتبا خون جدید در رگهای زبان فارسی ما تزریق میشود؛ از فیلم و سریالهای خارجی و داخلی گرفته تا شبکههای اجتماعی که این روزها زندگی دوم ما شدهاند! بهطور مثال، شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که وقتی اصطلاحات و کلمات فارسی دیگر نمیتوانند بهطور کامل منظورمان را در یک موقعیت منتقل کنند، چقدر با آوردن معادل آن کلمات از یک زبان دیگر که از فیلمهای سینمایی و پستهای ویدئویی خارجی یاد گرفتیم احساس رضایت میکنیم! بعد از آن هم کمکم خوشمان میآید و یکجا برایش در دایره واژگانمان باز میکنیم که دیگر همیشه دمدستمان باشد! ناگفته نماند که متاسفانه در این موارد، معمولا کلمات خوبی را به دایره لغاتمان اضافه نمیکنیم یا بهحدی دوز مصرف آن کلمه را بالا میبریم که حتی خودش هم به اینکه روزی یال و کوپالی داشته شک میکند! چرا راه دور برویم؟ در همین سریالهای تلویزیونی خودمان که بین مردم محبوب و پربازدید میشوند بهویژه سریالهای طنز، معمولا کلمات خاص و تکیهکلامهای شخصیتهای اصلی فیلم ممکن است تا مدتها سر زبانها بیفتند و در دایره واژگان مورد استفاده افراد، جا خوش کنند! احتمالا با کلماتی مثل «افتاد؟!»، «آمپاس»، «قُمپُز»، «اِن قُلت» و اصطلاحاتی مثل «فدایی داری» و «واس ماس!» که توسط سریالها سر زبانها افتادهاند آشنا هستید. حتی عباراتی مثل «پَ نَ پَ» و «پاچهخواری» اصطلاحاتی کاملا جدید بودند که اولین بار توسط سریالهای تلویزیونی وارد ادبیات ایران شدند! به نظر میرسد که خود نویسندگان این سریالها هم فکرش را نمیکردند که اینگونه زبان و ادبیات یک ملت را تحت تاثیر قراردهند! اما از همه اینها که بگذریم یکسری کلمات تخصصی مظلوم و بیدفاع هم هستند که از حوزههای دانشی مختلف به زبان ما وارد میشوند و از قضا کابوس هر شب کسانی میشوند که رسالت خودشان را زنده و پابرجا نگهداشتن زبان فارسی میدانند! بعضا مورد داشتهایم که این عزیزان بهحدی در برابر این کلمات مقاومت کردهاند و جایگزینهای عجیب و غریبی را پیشنهاد دادهاند که خود فردوسی بزرگ هم راضی نیست و اگر عمرش به زمانه ما قد میداد، با اینکه سی سال بر سر زندهکردن این زبان رنج برده بود، به بقیه کلمات زبان فارسی میگفت کمی صمیمیتر بنشینند تا جا برای این کلمات جدید هم باز شود! اما در همین گیر و دار که آهای مردم! بیایید و از معادلهای فارسی که برایتان انتخاب کردهایم استفاده کنید، آنطرف، رقابت سختی در فضای مجازی بر سر پیدا کردن تلفظ صحیح از بین «بیو» و «بایو» و دغدغههای اینچنینی برپاست! از من میشنوید اصلا هر طور دوست داشتید کلمات خارجی را تلفظ کنید و بنویسید و حالش را ببرید، اما شما را به مقبره حافظ که عکس گرفتن با آن را خیلی دوست دارید قسم، بیایید به هم قول بدهیم که حداقل فارسی را درست بنویسیم. باشد که با صاحب آن مقبره در فردوس برین محشور شویم! نوشتن کلمات بهصورت مخفف و گاهی با املاهای عجیب و غریب احساس خوبی به ما میدهد، اما به این فکر کردهایم که در درازمدت، چه چیزی جای فارسی معیار را در ذهنمان خواهد گرفت؟