10447 کلاس درس تلویزیونی
نظام آموزشی کشور بیش از یک سال است که به حالت مجازی و غیرحضوری درآمده است. در این یک سال با پیشنهاد سریع و صریح رئیس سازمان، «مدرسه تلویزیونی ایران» از دهم اسفند 98 با محوریت شبکه آموزش همراه با شبکه‌های معین چهار، امید و قرآن و همچنین شبکه‌های رادیویی راه افتاد. تاکنون 10447 کلاس درس حدودا 25 دقیقه‌ای پخش شده است تا عدالت آموزشی اعمال شود. استقبال 86 درصدی کودکان و نوجوانان، امتیاز بسیار بالایی برای تلویزیون به ویژه برنامه‌های آموزشی سیما بود که نشان داد حدود 13 میلیون نفر از 15 میلیون کودک و نوجوان ایرانی در یک سال اخیر پای کلاس‌های درس رسانه ملی نشسته‌اند.


از اطلاع‌رسانی تا سرگرم‌سازی
در این بحران صداوسیما ‌در حوزه‌های دیگر هم ورود پیدا کرد:
 مسؤولان وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا، تنها از طریق تریبون این رسانه توانستند به صورت مستمر با مردم در ارتباط باشند. در واقع رسانه ملی، بال اصلی ستاد ملی مبارزه با کرونا در حوزه اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی بود.
 صداوسیما در مقاطع مختلف، بار اصلی سرگرمی‌سازی را هنگام قرنطینه خانگی بردوش کشید. پخش برنامه‌های متنوع در نوروز 99، میزان مخاطبان سیمای رسانه ملی را از مرز 90 درصد عبور داد که در تاریخ سازمان، بی‌نظیر بوده است. 31 سریال جدید در بیش از ۹۰۰ قسمت از شبکه‌های یک، دو، سه و پنج پخش شد تا مخاطبان همچنان پای گیرنده‌های تلویزیونی بنشینند.
 معاونت صدا هم با راه‌اندازی رادیوهای فصلی و همین طور پخش ده‌ها بسته اخبار سلامت، شنوندگان را از اخبار کرونایی آگاه می‌کرد. در حوزه استان‌ها نیز هر کدام از 33 مرکز، بسته به شدت و ضعف شیوع کرونا و وضعیت بومی منطقه‌شان، برنامه‌های متنوعی پخش کردند.
 معاونت سیاسی که شامل بخش‌های خبری، شبکه خبر و خبرگزاری صداوسیما می‌شوند نیز بیشترین میزان مواجهه با این بیماری را داشته‌اند. خبرنگاران، مجریان و عوامل دیگر به سبب رویارویی بی‌واسطه با محیط‌های آلوده برای تهیه گزارش و اخبار وانعکاس آنها، بیش از بخش‌های دیگر درگیر این بیماری شدند و با این حال افزایش مخاطبان بخش‌های خبری و شبکه خبر نشان داد، مردم اخبار کرونایی را از مجاری رسمی و قانونی آن پیگیری می‌کنند.
 بخش دیگر پشتیبانی‌ها مربوط به حوزه‌های اداری، مالی و انسانی سازمان بود. رصد پی در پی اخبار مربوط به کرونا و سازمان و اعلام آن برای مسؤولان از دیگر اقدامات اداره کل روابط عمومی سازمان بود. بنا به اعلام مرکز بهداشت و درمان سازمان در یک سال اخیر، متاسفانه 39 همکار شاغل و بازنشسته‌ در این سازمان در نبرد با کرونا از دست رفتند. همچنین در یک سال اخیر در تهران بیش از 1712 همکار و در تمام مراکز استان‌ها هم بیش از 1318 نفر مبتلا به کرونا شده‌اند.



دیگر برنامه‌های مناسبتی
معاونت‌های پیام (صدا، سیما، استان‌ها، برون‌مرزی و سیاسی) در مناسبت‌های مختلف با راهبردی واحد، با توجه به مخاطبان خاص خود به برنامه‌سازی پرداختند. در ماه رمضان که اماکن مقدس، تعطیل و گردهمایی‌های مذهبی ممنوع بود، برنامه‌های مختلفی با شعار «هر خانه یک مسجد» پخش شد. در محرم، سازمان، «حسینیه ایران» شد و در اربعین، «موکب حسینی ایران» در صداوسیما برپا شد. ارتباط‌های زنده پی‌درپی با اماکن مقدسه، حرم‌های مطهر و عتبات عالیات، هم جزو دیگر برنامه‌ها بود. برنامه‌های دیگر هم مثل واکسن، قرنطینه و... جزو مواردی هستند که با محوریت کرونا روی آنتن رفتند. دیگر برنامه‌های صداوسیما هم سعی کردند متناسب با فضای این روزهای دنیا روی آنتن بروند.
حوزه فنی سازمان در سال کرونایی که تحریم‌ها علیه ملت ایران به اوج رسیده بود، علاوه بر افزایش خدمات خود، طرح HD سازی 14 شبکه سازمان را اجرایی و 900 طرح را در دهه فجر افتتاح کردند.



نقش راهبردی رسانه‌های عمومی
در مواجهه با بحران‌های فراگیر ملی
دکتر علی‌عسکری، رئیس رسانه ملی و استاد دانشگاه از نقش راهبردی رسانه‌های عمومی در مواجهه با بحران‌های فراگیر ملی نوشت.
در این یادداشت آمده است:
رسانه‌های خدمت عمومی‌گونه‌ای از رسانه‌ها هستند که رسالتی ملی دارند و به خدمت‌رسانی به عموم مردم یک جامعه می‌پردازند. این رسانه‌ها در تلاش هستند، همانند یک دانشگاه ملی ارزش‌های یک فرهنگ را حفظ کنند و از نسلی به نسل دیگر انتقال دهند. در ادبیات دانشگاهی حوزه ارتباطات و رسانه، نقش‌های متعددی برای این رسانه‌ها برشمرده شده است اما ارزش کلیدی و مزیت رقابتی اصلی این رسانه‌ها در مقایسه با سایر گونه‌هایی همچون رسانه‌های خصوصی، در هنگامه وقوع بحران‌های گسترده است که رخ می‌نماید.
در زمان بحران‌های فراگیر در سطح ملی یا بین‌المللی، نقش رسانه‌های خدمت عمومی در جامعه تقویت می‌شود و میلیون‌ها نفر در جست‌وجوی منبع معتبر دریافت اطلاعات، بیش از هر زمان دیگری به این رسانه‌ها مراجعه می‌کنند. برتری رسانه‌های خدمت عمومی نسبت به رسانه‌های خصوصی در شرایط بحران، از ارزش و خدمتی نشأت می‌گیرد که به جامعه ارائه می‌دهند؛ محتوای این رسانه‌ها سراسری است و به لطف امکان تولید محتوای محلی در کنار تولیدات ملی، دسترسی شهروندان به محتواهای بومی را فراهم می‌کنند. در شرایط بحرانی که حیات جمعی یک جامعه در معرض تهدید جدی قرار دارد، این رسانه‌های عمومی هستند که به جهت دسترسی سراسری به همه افراد جامعه، محتوا و خدماتشان را در راستای تأمین نیازها و منافع افراد بحران‌زده و در راستای مصالح عمومی ارائه می‌دهند. ماهیت وجودی این رسانه‌ها ایجاب می‌کند در راستای خدمت به جامعه، به نیازهای ارتباطی، اطلاعاتی و آموزشی مخاطبان توجه بیشتری کنند؛ ازجمله، پشتیبانی از مخاطبان در شرایط دشوار و ارائه اطلاعات به‌موقع، مرتبط و کاربردی به افرادی که تحت تأثیر بحران، سردرگم و دچار ضعف روحی و روانی هستند. این امر به تشویق انسجام، همدلی و توافق اجتماعی در جوامع کمک می‌کند و مردم را گرد هم می‌آورد تا از عهده مقابله با بحران‌های گسترده برآیند.
شرایط بحرانی، سبب شکل‌گیری ارتباط دوسویه و عمیق بین نیازهای جامعه و خدمات رادیو و تلویزیون سراسری می‌شود؛ ارتباطی که کمیت و کیفیت آن به نوع بحران بستگی دارد. مهم‌ترین خدمات رسانه‌های عمومی در این شرایط را می‌توان ارائه اطلاعات صحیح و دقیق به اجتماع بحران‌زده به اقتضای شرایط بحرانی، توجه به نیازها و مسائل افراد درگیر در بحران، ارائه آموزش‌های مداوم برای آگاهی‌بخشی، آرامش‌بخشی و امیدآفرینی، نظارت و اطلاع‌رسانی وضعیت امور به مسؤولان و مدیران دانست. این خدمات، رسانه‌های خدمت عمومی را به عاملی محوری در ایجاد «همبستگی»، «بسیج اجتماعی» و شکل‌دهی به «افکار عمومی» در بحران‌ها بدل می‌کند که در تلاش برای ایجاد آگاهی محیطی و وفاق عمومی در میان شهروندان و تغییر رفتارهای اساسی آنها در جهت شکل‌دهی به سبک زندگی متناسب با شرایط بحرانی و خیزش مردمی ‌برای مقابله با بحران هستند.
همچنین رسانه‌های عمومی عاملی اساسی در نحوه ادراک مخاطره از سوی شهروندان هستند. افراد در شرایط دشوار و تحت تأثیر سوگیری‌های شناختی، در هضم پیچیدگی‌های محیط اطراف با دشواری روبه‌رو می‌شوند و طرز تلقی‌های متفاوتی از شرایط می‌یابند. رسانه‌های عمومی در فرآیند مدیریت رسانه‌ای بحران، با لحاظ کردن این پیش‌زمینه و توجه به هنجارها و فرهنگ جامعه باید در جست‌وجوی راه‌های مؤثر برای ایجاد شناخت و تغییر در رفتار و سبک زندگی مردم باشند. برای دستیابی به این هدف، اقداماتی چون تغییر جدول پخش برنامه‌ها، افزایش حجم اخبار و اختصاص بخش‌های خبری ویژه، تولید برنامه‌های گفت‌وگوی اختصاصی، ارائه آموزش‌های ضروری دوران بحران، ایجاد فرصت‌های تعامل با مخاطبان و تولید محتواهای کوتاه صوتی و تصویری ویژه اشاره کرد.
همان‌طور که ذکر آن رفت، اطلاع‌رسانی، آموزش، آرامش‌بخشی و مواجهه با شایعات و اخبار جعلی از کارکردهای اصلی رسانه‌های عمومی در طول بحران محسوب می‌شوند. اغلب هنگام وقوع بحران‌ها، در رسانه‌هایی چون شبکه‌های اجتماعی که دروازه‌بانی اطلاعات در آنها کمتر امکان‌پذیر است، اطلاعات غلطی منتشر می‌شوند که سلامت و امنیت جامعه را به‌صورت جدی تهدید می‌کنند. در این شرایط بیش از هر زمان دیگری، این اطلاعات موثق و معتبر ارائه شده در رسانه‌های عمومی است که از زندگی مردم در شرایط بحران محافظت می‌کند. تحریریه‌های خبر در این رسانه‌ها در کنار واقعیت‌سنجی اخبار، اخبار معتبر را در اسرع‌وقت دریافت می‌کنند و به جامعه مخاطب ارائه می‌دهند زیرا دسترسی به اطلاعات ارزشمند و واقعی برای مواجهه جامعه با بحران بسیار حیاتی است. همچنین این رسانه‌ها در راستای منافع عمومی، زمینه حضور متخصصان در برنامه‌های مختلف و بولتن‌های خبری برای آموزش و تشریح توصیه‌های عملی در مورد چگونگی مواجهه با بحران را فراهم می‌سازند.
ارائه اطلاعات در مورد بحران و ابعاد آن، همراه با تنظیم و ترویج هنجارهای جدید و اجرای پویش‌های وحدت‌آفرین و آگاهی‌بخش برای تغییر در عادات جامعه و ارتقای اعتماد و مشارکت عمومی، چالش اصلی مدیران رسانه‌های خدمت عمومی است. این شرایط نیازمند تغییر ناگهانی در برنامه‌ریزی‌ها و شیوه‌های تولید و پخش برنامه‌ها و اتخاذ آرایش رسانه‌ای متفاوتی با شرایط معمول جامعه است و سازمان‌های رسانه‌ای در این شرایط لازم است بیشترین انعطاف‌پذیری را از خود نشان دهند. پیامد بحران‌های فراگیر، تغییر عادات مصرف رسانه‌ای مخاطبان است و رسانه‌های خدمت عمومی مجبور به اصلاح نحوه ارتباط خود با مخاطبان هستند که نیازمند اقدامات خلاقه در راستای تنظیم محتوای متناسب با نیازهای نوظهور جامعه و ارتقای استانداردهای فنی است.
در بحران ناشی از همه‌گیری ویروس کووید -19 در کشور نقش پررنگ صداوسیما به‌عنوان رسانه‌ای ملی، با رسالت خدمت‌رسانی عمومی، بیش‌ازپیش نمایان شد. کنترل و مقابله با این بحران به‌عنوان یک همه‌گیری ویروسی که تاکنون هیچ راه‌حل درمانی خاصی برای آن در دسترس قرار نگرفته است، تنها از مسیر تغییر رفتار فراگیر مردم جامعه در کوتاه‌مدت و تغییر سبک زندگی ایشان در بلند‌مدت ممکن بود. در این شرایط بود که رسانه ملی توانست به رسالت عمومی خود جامه عمل پوشاند. سازمان صداوسیما به‌سرعت با شرایط محیط بحرانی خود سازگار شد و نیروهای انسانی شریف و ایثارگر آن شامل برنامه‌سازان، تکنیسین‌ها، خبرنگاران و کارکنان برای پیگیری مأموریت سازمان بسیج شده و به‌طور خستگی‌ناپذیری به مبارزه با این بحران پرداختند. در یک‌سال گذشته سازمان صداوسیما به‌عنوان یک رسانه خدمت عمومی در تعاملی همگرا با سایر کنشگران عرصه مدیریت بحران کرونا، هر آنچه داشت را برای حراست از سلامت و امنیت مردم کشور به صحنه آورد تا مردم عزیزمان کمترین تلفات را بدهند و به رغم همه فشارهای ناجوانمردانه نظام سلطه در تحریم اقتصادی و دارویی و جنگ روانی، آرامش را به خانه‌های مردم ایران تقدیم کند؛ باشد که همه این تلاش‌ها مقبول درگاه احدیت قرار گیرد.