صاحب‌نظران كنیایی مطرح كردند:
بهبود ابعاد مختلف زندگی مردم كنیا با آموزه‌های سواد مالی
سواد مالی مقوله‌ای ضروری برای مردم همه كشورهاست. جوامع مختلف، رویكرد متفاوتی به آن دارند و گاهی مردم در مسیر كسب آگاهی‌های مالی با موانعی دست‌به‌گریبان هستند. برای آشنایی با سواد مالی در كشورهای مختلف، شناخت الگوها و بهره‌وری از آنها، آكادمی هوش مالی در مجموعه گفت‌وگوهایی اختصاصی با صاحب‌نظران كشورهای مختلف، رویكردها و مسائل موجود در دیگر نقاط جهان را بررسی می‌كند. در این قسمت، با دو نفر از صاحب‌نظران كنیایی؛ عَثمان فارسی، فعال اجتماعی و ایوب سلیمان تیمه، بنیانگذار شركت تعاونی پس‌انداز «مومینگ» گفت‌وگو كرده‌ایم. آنچه در ادامه می‌خوانید، مصاحبه اختصاصی آكادمی هوش مالی با این صاحب‌نظران است.
توانمندسازی اقتصادی مردم كنیا با افزایش سطح سواد مالی ممكن است
عثمان فارسی، فعال اجتماعی، از سواد مالی در كنیا می‌گوید: «در كشور ما تأكید چندانی بر سواد مالی نشده و بیشتر مردم، دانش عرفی و معمول خود را برای امور مالی به‌كار می‌گیرند. در دوره ابتدایی فصل‌هایی در درس ریاضی برای كودكان درنظر گرفته شده كه مقوله پس‌انداز را به آنها آموزش می‌دهد.
دانش‌آموزان در این درس‌ها می‌آموزند چطور در فعالیت‌های گروهی روزانه، یك شیلینگ (واحد پول كنیا) را جمع و پس‌انداز كنند. آموزه‌های سواد مالی در مدارس كشور ما در این سطح است؛ اما به نظر من این میزان از آموزش كافی نیست و این فرآیند باید در سطوح بالاتر هم ادامه پیدا كند. در كنیا بانك‌ها و انجمن‌های تعاونی در تلاش‌اند با توسعه برنامه‌های آموزشی به مردم بیاموزند چطور پس‌انداز و سرمایه‌گذاری كنند و با چنین اهدافی وام در اختیارشان قرار دهند. این تنها زمانی است كه مردم به صورت رسمی در معرض آموزه‌های سواد مالی هستند. در غیر این صورت، مؤسسه‌ها یا نهادهای دولتی فعالیتی در این زمینه ندارند.
این فعال اجتماعی، زنان و جوانان را مهم‌ترین مخاطبان سواد مالی در كشورش می‌داند و این‌گونه توضیح می‌دهد: «در درجه اول جوانان و بعد از آن زنان باید در اولویت قرار بگیرند. كنیا جمعیت جوانی دارد و زنان نقش كمرنگی در جامعه ایفا می‌كنند.
آموزش سواد مالی به این دو گروه باعث می‌شود جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی آنها بهبود یابد. وقتی آنها استخدام می‌شوند، درآمد كسب می‌كنند. این فرآیند، كاهش خشونت و رفتارهای خشونت‌آمیز را به دنبال دارد. قطعا احتمال آن‌كه جوان بیكاری دست به سرقت بزند، بسیار زیاد است. جوانان و زنان ستون‌های جامعه هستند. اگر این دو گروه را مخاطب قرار دهیم، در واقع تمام افراد جامعه را پوشش داده‌ایم. آموزش سواد مالی در تمام كشورها و البته در كنیا تأثیر مثبتی بر زندگی مردم و اجتماع دارد. برای مثال، با آموزش سواد مالی مردم از سطح باكیفیت‌تری از مراقبت‌های بهداشتی برخوردار خواهند بود و از عهده هزینه‌های درمان برمی‌آیند. آنها همچنین امكان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر را خواهند داشت.
سواد مالی كمك می‌كند توانمندی‌های اقتصادی و فعالیت‌های كشاورزی بهبود یابد. در نهایت، با آموزش سواد مالی، جوامع به صلح می‌رسند و خشونت كاهش می‌یابد. بنابراین آموزش سواد مالی، بهبود كل جامعه را به دنبال خواهد داشت.»
عثمان فارسی درباره رویكرد مردم كنیا به سرمایه‌گذاری می‌گوید: «در حال حاضر جمعیت كنیا 53/8 میلیون نفر است. دستمزد روزانه حدود 86/5 درصد مردم كمتر از 5/5 دلار است. مردم كشور ما به دو یا سه گروه تقسیم می‌شوند. هزینه‌های مردم طبقه كارگر بیشتر از درآمدشان است. بنابراین، وقتی پولی برای آینده كنار می‌گذارند، درواقع این پول برای زمان مشخصی از سال پس‌انداز شده و صرف نیازهای اولیه، از جمله اجاره مسكن، رفت و آمد، شهریه فرزندان یا غذا می‌شود و نه سرمایه‌گذاری.
طبقه ثروتمند در بازار سرمایه سهم خرید و فروش می‌كنند و در كسب‌وكارهای بزرگ، از جمله واردات و صادرات فعالیت دارند. فقط دو طبقه متوسط و ثروتمند به گزینه‌های سرمایه‌گذاری دسترسی دارند. طبقه فقیر هم ممكن است تمایل و علاقه به سرمایه‌گذاری داشته باشند؛ اما به آن دسترسی ندارند، مگر این‌كه افراد دیگری از آنها حمایت كنند یا وام بدون بهره دریافت كنند».
انجمن‌های تعاونی و سازمان‌های مردم‌نهاد نقش درخور توجهی در آموزش سواد مالی دارند
ایوب سلیمان تیمه، بنیانگذار شركت تعاونی پس‌انداز مومینگ، درباره سواد مالی در كنیا این‌گونه توضیح می‌دهد: «مدارس و مؤسسه‌ها توجه چندانی به آموزش سواد مالی ندارند؛ اما بعضی مؤسسه‌ها با همكاری سازمان‌های مردم‌نهاد و اجتماع‌محور، در زمینه آموزش سواد مالی به مردم تلاش می‌كنند و تا اندازه‌ای نیز این نیاز را برآورده كرده‌اند.
البته در كشور ما، بانك‌ها هم بودجه‌بندی و نحوه مدیریت امور مالی را به افراد فقیر و كم‌درآمد آموزش می‌دهند. با تلاش‌های این سازمان‌ها، سطح سواد مالی مردم تا اندازه‌ای ارتقاء یافته است.
برای مثال، در طول دو سال گذشته در سازمان مومینگ، كه شركت تعاونی اعتبار و پس‌انداز است، تلاش كرده‌ایم سطح سواد مالی زنان و مردان را افزایش دهیم. برنامه‌های ما كمك درخور توجهی به مردم كرده و میزان دسترسی آنها به وام بدون بهره افزایش یافته است.
با تأسیس سازمان‌ها و شركت‌های تعاونی اعتبار و پس‌انداز، آنها درك بهتری از نحوه دسترسی به خدمات مالی پیدا كرده‌اند و می‌دانند جایی برای پس‌انداز دارند. مردان از نظر مالی باسوادترند؛ اما زنان هم خیلی پرقدرت در این مسیر حركت‌می‌كنند.
بسیاری از آنها در حال حاضر در نقش عضوی از سازمان‌های اجتماع‌محور فعالیت می‌كنند. مرد كنیایی به صورت پیش‌فرض با بسیاری از امور مالی آشناست؛ اما زن در كشور ما باید برای كسب اطلاعات مالی تلاش كند.
بیشتر زن‌ها در كنیا، البته نه همه آنها، در خانه می‌مانند و در فعالیت‌های اقتصادی مشاركتنمیكنند.
مردها نان‌آور خانواده‌اند و دستمزد روزانه‌شان را به زن‌ها تحویل می‌دهند. این زن‌ها هستند كه تصمیم می‌گیرند با آن پول چه كار كنند. زن‌های باهوش عمدتا به انجمن‌ها و سازمان‌ها می‌پیوندند و با پولی كه از شوهران‌شان گرفته‌اند، پس‌انداز می‌كنند.»
او درباره میزان دسترسی مردم كنیا به خدمات مالی می‌گوید: «بیشتر مردم كنیا، به‌ویژه جامعه مسلمان، به دلیل حرام بودن بهره و ربا حساب بانكی ندارند.
آنها از دریافت وام از ارائه‌دهندگان خدمات مالی غیراسلامی خودداری می‌كنند. به همین دلیل، ما مؤسسه مومینگ را تأسیس كردیم تا این خلأ را پر كنیم.
علاوه بر بانك‌ها، شركت‌های بیمه و البته مؤسسه‌های سرمایه‌گذاری بسیاری در كنیا تأسیس شده؛ اما طبقه فقیر به محصولات این شركت‌ها دسترسی ندارد. مثلا برای دریافت وام باید وثیقه‌ای به بانك بسپارند و چون توانایی مالی چنین كاری را ندارند، از دریافت وام باز می‌مانند. از آنجا كه فقرا درآمد كافی ندارند، دسترسی‌شان به خدمات مالی شركت‌های بیمه، سرمایه‌گذاری و بانك‌ها هم محدود است. با به‌كارگیری آموزه‌های مالی، مردم بهتر برای كسب‌وكارشان برنامه‌ریزی می‌كنند و میزان دسترسی‌شان به خدمات و محصولات مالی هم افزایش می‌یابد.
دولت در این زمینه اقداماتی انجام داده است. برای مثال، صندوق‌هایی تأسیس شده كه جوانان با دریافت وام از آنها كسب‌وكارشان را شروع كنند. این صندوق‌ها وام‌های ویژه‌ای هم در اختیار زنان قرار می‌دهد و محصولات بخصوصی برای
آنها دارد.
زنان برای تشكیل گروه‌ها و انجمن‌های خود به این وام‌ها دسترسی دارند. آنها در مرحله بعد، كسب‌وكار خود را راه می‌اندازند و پس از بازپرداخت وام، به استقلال مالی می‌رسند. در مناطق مختلف كنیا اقدامات درخور توجهی انجام شده و فكر می‌كنم دولت هم در این زمینه تلاش‌هایی كرده؛ اما این اقدامات برای آموزش سواد مالی كافی نیست. به همین دلیل، عمدتا سازمان‌های جامعه مدنی پا پیش می‌گذارند تا سواد مالی را به مردم آموزش دهند.»
عثمان فارسی، فعال اجتماعی، از سواد مالی در كنیا می‌گوید: «در كشور ما تأكید چندانی بر سواد مالی نشده و بیشتر مردم، دانش عرفی و معمول خود را برای امور مالی به‌كار می‌گیرند. در دوره ابتدایی فصل‌هایی در درس ریاضی برای كودكان درنظر گرفته شده كه مقوله پس‌انداز را به آنها آموزش می‌دهد.
دانش‌آموزان در این درس‌ها می‌آموزند چطور در فعالیت‌های گروهی روزانه، یك شیلینگ (واحد پول كنیا) را جمع و پس‌انداز كنند. آموزه‌های سواد مالی در مدارس كشور ما در این سطح است؛ اما به نظر من این میزان از آموزش كافی نیست و این فرآیند باید در سطوح بالاتر هم ادامه پیدا كند. در كنیا بانك‌ها و انجمن‌های تعاونی در تلاش‌اند با توسعه برنامه‌های آموزشی به مردم بیاموزند چطور پس‌انداز و سرمایه‌گذاری كنند و با چنین اهدافی وام در اختیارشان قرار دهند. این تنها زمانی است كه مردم به صورت رسمی در معرض آموزه‌های سواد مالی هستند. در غیر این صورت، مؤسسه‌ها یا نهادهای دولتی فعالیتی در این زمینه ندارند.
این فعال اجتماعی، زنان و جوانان را مهم‌ترین مخاطبان سواد مالی در كشورش می‌داند و این‌گونه توضیح می‌دهد: «در درجه اول جوانان و بعد از آن زنان باید در اولویت قرار بگیرند. كنیا جمعیت جوانی دارد و زنان نقش كمرنگی در جامعه ایفا می‌كنند.
آموزش سواد مالی به این دو گروه باعث می‌شود جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی آنها بهبود یابد. وقتی آنها استخدام می‌شوند، درآمد كسب می‌كنند. این فرآیند، كاهش خشونت و رفتارهای خشونت‌آمیز را به دنبال دارد. قطعا احتمال آن‌كه جوان بیكاری دست به سرقت بزند، بسیار زیاد است. جوانان و زنان ستون‌های جامعه هستند. اگر این دو گروه را مخاطب قرار دهیم، در واقع تمام افراد جامعه را پوشش داده‌ایم. آموزش سواد مالی در تمام كشورها و البته در كنیا تأثیر مثبتی بر زندگی مردم و اجتماع دارد. برای مثال، با آموزش سواد مالی مردم از سطح باكیفیت‌تری از مراقبت‌های بهداشتی برخوردار خواهند بود و از عهده هزینه‌های درمان برمی‌آیند. آنها همچنین امكان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر را خواهند داشت.
سواد مالی كمك می‌كند توانمندی‌های اقتصادی و فعالیت‌های كشاورزی بهبود یابد. در نهایت، با آموزش سواد مالی، جوامع به صلح می‌رسند و خشونت كاهش می‌یابد. بنابراین آموزش سواد مالی، بهبود كل جامعه را به دنبال خواهد داشت.»
عثمان فارسی درباره رویكرد مردم كنیا به سرمایه‌گذاری می‌گوید: «در حال حاضر جمعیت كنیا 53/8 میلیون نفر است. دستمزد روزانه حدود 86/5 درصد مردم كمتر از 5/5 دلار است. مردم كشور ما به دو یا سه گروه تقسیم می‌شوند. هزینه‌های مردم طبقه كارگر بیشتر از درآمدشان است. بنابراین، وقتی پولی برای آینده كنار می‌گذارند، درواقع این پول برای زمان مشخصی از سال پس‌انداز شده و صرف نیازهای اولیه، از جمله اجاره مسكن، رفت و آمد، شهریه فرزندان یا غذا می‌شود و نه سرمایه‌گذاری.
طبقه ثروتمند در بازار سرمایه سهم خرید و فروش می‌كنند و در كسب‌وكارهای بزرگ، از جمله واردات و صادرات فعالیت دارند. فقط دو طبقه متوسط و ثروتمند به گزینه‌های سرمایه‌گذاری دسترسی دارند. طبقه فقیر هم ممكن است تمایل و علاقه به سرمایه‌گذاری داشته باشند؛ اما به آن دسترسی ندارند، مگر این‌كه افراد دیگری از آنها حمایت كنند یا وام بدون بهره دریافت كنند».
انجمن‌های تعاونی و سازمان‌های مردم‌نهاد نقش درخور توجهی در آموزش سواد مالی دارند
ایوب سلیمان تیمه، بنیانگذار شركت تعاونی پس‌انداز مومینگ، درباره سواد مالی در كنیا این‌گونه توضیح می‌دهد: «مدارس و مؤسسه‌ها توجه چندانی به آموزش سواد مالی ندارند؛ اما بعضی مؤسسه‌ها با همكاری سازمان‌های مردم‌نهاد و اجتماع‌محور، در زمینه آموزش سواد مالی به مردم تلاش می‌كنند و تا اندازه‌ای نیز این نیاز را برآورده كرده‌اند.
البته در كشور ما، بانك‌ها هم بودجه‌بندی و نحوه مدیریت امور مالی را به افراد فقیر و كم‌درآمد آموزش می‌دهند. با تلاش‌های این سازمان‌ها، سطح سواد مالی مردم تا اندازه‌ای ارتقاء یافته است.
برای مثال، در طول دو سال گذشته در سازمان مومینگ، كه شركت تعاونی اعتبار و پس‌انداز است، تلاش كرده‌ایم سطح سواد مالی زنان و مردان را افزایش دهیم. برنامه‌های ما كمك درخور توجهی به مردم كرده و میزان دسترسی آنها به وام بدون بهره افزایش یافته است.
با تأسیس سازمان‌ها و شركت‌های تعاونی اعتبار و پس‌انداز، آنها درك بهتری از نحوه دسترسی به خدمات مالی پیدا كرده‌اند و می‌دانند جایی برای پس‌انداز دارند. مردان از نظر مالی باسوادترند؛ اما زنان هم خیلی پرقدرت در این مسیر حركت‌می‌كنند.
بسیاری از آنها در حال حاضر در نقش عضوی از سازمان‌های اجتماع‌محور فعالیت می‌كنند. مرد كنیایی به صورت پیش‌فرض با بسیاری از امور مالی آشناست؛ اما زن در كشور ما باید برای كسب اطلاعات مالی تلاش كند.
بیشتر زن‌ها در كنیا، البته نه همه آنها، در خانه می‌مانند و در فعالیت‌های اقتصادی مشاركتنمیكنند.
مردها نان‌آور خانواده‌اند و دستمزد روزانه‌شان را به زن‌ها تحویل می‌دهند. این زن‌ها هستند كه تصمیم می‌گیرند با آن پول چه كار كنند. زن‌های باهوش عمدتا به انجمن‌ها و سازمان‌ها می‌پیوندند و با پولی كه از شوهران‌شان گرفته‌اند، پس‌انداز می‌كنند.»
او درباره میزان دسترسی مردم كنیا به خدمات مالی می‌گوید: «بیشتر مردم كنیا، به‌ویژه جامعه مسلمان، به دلیل حرام بودن بهره و ربا حساب بانكی ندارند.
آنها از دریافت وام از ارائه‌دهندگان خدمات مالی غیراسلامی خودداری می‌كنند. به همین دلیل، ما مؤسسه مومینگ را تأسیس كردیم تا این خلأ را پر كنیم.
علاوه بر بانك‌ها، شركت‌های بیمه و البته مؤسسه‌های سرمایه‌گذاری بسیاری در كنیا تأسیس شده؛ اما طبقه فقیر به محصولات این شركت‌ها دسترسی ندارد. مثلا برای دریافت وام باید وثیقه‌ای به بانك بسپارند و چون توانایی مالی چنین كاری را ندارند، از دریافت وام باز می‌مانند. از آنجا كه فقرا درآمد كافی ندارند، دسترسی‌شان به خدمات مالی شركت‌های بیمه، سرمایه‌گذاری و بانك‌ها هم محدود است. با به‌كارگیری آموزه‌های مالی، مردم بهتر برای كسب‌وكارشان برنامه‌ریزی می‌كنند و میزان دسترسی‌شان به خدمات و محصولات مالی هم افزایش می‌یابد.
دولت در این زمینه اقداماتی انجام داده است. برای مثال، صندوق‌هایی تأسیس شده كه جوانان با دریافت وام از آنها كسب‌وكارشان را شروع كنند. این صندوق‌ها وام‌های ویژه‌ای هم در اختیار زنان قرار می‌دهد و محصولات بخصوصی برای
آنها دارد.
زنان برای تشكیل گروه‌ها و انجمن‌های خود به این وام‌ها دسترسی دارند. آنها در مرحله بعد، كسب‌وكار خود را راه می‌اندازند و پس از بازپرداخت وام، به استقلال مالی می‌رسند. در مناطق مختلف كنیا اقدامات درخور توجهی انجام شده و فكر می‌كنم دولت هم در این زمینه تلاش‌هایی كرده؛ اما این اقدامات برای آموزش سواد مالی كافی نیست. به همین دلیل، عمدتا سازمان‌های جامعه مدنی پا پیش می‌گذارند تا سواد مالی را به مردم آموزش دهند.»
