محمد باریکانی، تهیه‌کننده «سریالیست» در گفت‌وگو با قاب کوچک
نمی‌خواستیم «هفت» سریال‌ها باشیم
مجتبی فرجی و محمد باریکانی، تهیه‌کنندگان برنامه «سریالیست» دو چهره جوان هستند که این برنامه، یکی از نخستین تجربیات آنها در عرصه تهیه‌کنندگی محسوب می‌شود. آنها در سری دوم برنامه که از اوایل تابستان روی آنتن رفته، با تغییراتی که در نسخه اولیه سریالیست ایجاد کردند، امضای خود را روی این برنامه گذاشتند و حالا انتظار می‌رود سری سوم احتمالی برنامه، بهتر از دو سری اول باشد. در ادامه گفت‌وگوی قاب کوچک را با محمد باریکانی، یکی از تهیه‌کنندگان سریالیست می‌خوانید، درباره مسیری که این برنامه، از قسمت نخست تا امروز پیموده است.
ایده اولیه «سریالیست» از کجا آمد؟
ما در تیم اتاق فکر برنامه، خلأ برنامه‌ای را که به صورت تخصصی به حوزه سریال‌سازی بپردازد، احساس کردیم و طرحی آماده کرده و با همکاری تلوبیون به شبکه یک ارائه دادیم. ایده اصلی این بود که جشن سریال‌سازی تلویزیون را برگزار کنیم و در خلال آن با مردم درباره این سریال‌ها صحبت شود. همچنین همه گروه‌های سریال‌ساز که یک‌سال کار کردند، نکات و مشکلات خود را بگویند و نظرسنجی‌ای باشد تا مردم بهترین سریال سال 99 را انتخاب کنند. مسؤولان امر، تهیه‌کننده‌ها و کارگردان‌ها هم بیشتر با سلیقه و نظرات مخاطبان آشنا شوند. سپس در جلسات متعدد با آقای امیرمحمدی و آقای زین‌العابدین، جمع‌بندی به این صورت شد که سریال‌های پخش‌شده در سال ۹۹ را در گروه‌بندی‌های چندگانه به رأی و نظر مخاطبان بگذاریم و منتخبان مردم را در پایان ایام نوروز اعلام کنیم.
برنامه «سین مثل سریال» که چند سال پیش پخش شد، الهام‌بخش شما نبود؟
برنامه نوروزی سریالیست شباهت‌هایی به فضای برنامه سین مثل سریال داشت. البته ما سعی کردیم نکاتی را از این برنامه الگوبرداری کنیم که بهتر شود. با این حال برنامه هفتگی که از تیرماه پخش می‌شود، تقریبا هیچ شباهتی به سین مثل سریال ندارد و ایده‌ای جدید را دنبال می‌کند.
چه شد که تصمیم گرفتید برنامه را به پخش هفتگی برسانید؟
شبکه، بعد از عید خواست تا سریالیست را به صورت هفتگی شروع کنیم. آقای علی‌عسکری هم در عید 1400 و هم در جلسات دیگری از برنامه سریالیست تقدیر کردند. ما نیز سعی کردیم به پشتوانه میزان مخاطب بالا و رأی‌هایی که از مردم در ایام نوروز گرفتیم و با رویکردی جدید که هم برای مخاطب جذاب باشد و هم حرفهای تازه‌ای در این حوزه بزند، سریالیست را به صورت هفتگی روی آنتن شبکه یک ببریم.
چرا در سریالیست سریال‌هایی را بررسی می‌کنید که پخش‌شان تمام شده؟
به‌دلیل این‌که تاثیری در میزان مخاطب سریال نداشته باشد. بعلاوه چون بعضی سریال‌ها همزمان با پخش در حال تصویربرداری‌اند، بعد از پخش، عوامل مثل کارگردان، تهیه‌کننده و بازیگر از رساندن سریال فارغ شده و بازخورد سریال را
دیده‌اند.
سردبیر و تیم سردبیری هم دارید؟
بله. تیمی که برنامه را جلو می‌برد، من و مجتبی فرجی تهیه‌کنندگان برنامه، آقای پدرام کریمی و دو نویسنده هستیم که اسامی همه در تیتراژ هم می‌آید. این تیم اجرایی داخل خود برنامه است و یک اتاق فکر بیرون از برنامه هم هست که به ما کمک می‌کند. در این اتاق فکر چهره‌هایی مانند آقایان محمود گبرلو، پژمان کریمی و محمد سلوکی هستند.
به طور مثال آقای گبرلو قرار بود در ویژه‌برنامه محرم سریالیست هرشب حضور داشته باشند اما بعد از شرکت در شب اول برنامه، تست پی‌سی‌آرشان مثبت شد و متأسفانه نتوانستیم از حضورشان استفاده کنیم.
با توجه به این که برنامه در خود تلویزیون تولید می‌شود، چه کردید که تعارفات و ملاحظات، محتوای برنامه را خنثی نکند؟
بین ما با خیلی از دوستان به‌خصوص بازیگران دوستی وجود دارد ولی واقعیت این است که ما سعی کردیم کار حرفهای انجام دهیم، یعنی در فضای آرامی دوستان را دعوت کنیم و محترم و حرفهای و منظم کار را جلو ببریم و نیت خود را از نقد سریال‌ها کاملا در جهت پیشرفت آنها قرار دهیم. خدا را شکر به این علت دچار سوءتفاهم نشدیم.
هنرمندان سخت به سریالیست می‌آیند یا آسان؟ هنرمندی بوده که دعوت کنید و نیاید؟
خدا را شکر، لطفی که هنرمندان به ما دارند و فضایی که از برنامه در چند قسمت اول دیده‌اند، باعث شده با هر دوستی که تماس می‌گیریم با خیال راحت به برنامه بیاید. البته این اتفاق افتاده که به‌دلیل مسافرت یا تصویربرداری به برنامه نیایند اما این که کسی زاویه داشته و از حضور در سریالیست پرهیز داشته باشد، نداشتیم. سعی کردیم در این برنامه فضای تعامل و دوستی باشد. مدل اجرای آقای کریمی به‌عنوان مجری و کارشناس برنامه به صورتی نیست که به مهمان بربخورد یا او را ناراحت کند. اگر ما نقد هم می‌کنیم، خیلی صریح می‌گوییم ولی مهمان‌ها می‌دانند که کلیت مجموعه سعی کرده تا با گفتن نقدها، در مسیر پیشرفت حرکت کرده و در آینده اتفاقات بهتری بیفتد، چون تا نقد صورت نگیرد و مشکلات گفته نشود، پیشرفتی
اتفاق نمی‌افتد.
بازخوردهایی که تاکنون از مدیران گرفتید، چطور بوده؟
خدا را شکر خیلی خوب بوده. از مدیران ارشد سازمان شنیدیم که برنامه را دوست داشتند و خواستند تمدید شود. شبکه هم که تمایل داشت برنامه نوروزی با ایده و فکر جدید تمدید شود.
از سمت مخاطبان چه؟
از مخاطبان واکنش بسیار خوبی گرفتیم و این باعث دلگرمی ماست. نمونه‌اش سایت تلوبیون که مجموع تعداد برنامه‌ها از شروع برنامه هفتگی، حدودا 19 قسمت شده، اما سریالیست در تلوبیون حدود 5/2میلیون بازدید دارد. برای یک برنامه تخصصی، عدد بسیار خوبی است. ما از این اتفاق خیلی خوشحالیم. سعی‌مان بر همین بوده که صرفا مخاطب خاص نداشته باشیم. سعی کردیم طوری برنامه را روی آنتن ببریم که مردمی که پنجشنبه‌شب می‌خواهند تلویزیون ببینند، با علاقه پای سریالیست بنشینند.
سبک نظرسنجی‌های سریالیست نسبت به قسمت‌های اول، تغییر کرده است. اوایل «سابقه قالیشویی مشتاق» یا «پاتوق جوان‌های زندگی زیباست» را می‌پرسیدید، ولی بعد رسیدید به پخش هفتگی یا شبانه سریال و توفیق بازیگران خارجی در سریال‌های ایرانی. چرا سبک سوالات تغییر کرد؟
در دو برنامه اول سوال‌هایی از دل سریال‌های روی آنتن مطرح شد. در ادامه در صحبت با مدیران شبکه و تیم اتاق فکر، به این نتیجه رسیدیم که شاید بتوانیم از ظرفیت این نظرسنجی استفاده کنیم و چیزهایی دیگر هم درباره سریال‌ها از مردم بپرسیم، چراکه این آمارها می‌تواند کمک کند.
بنابراین رویکرد را تغییر دادیم و به این سمت رفتیم که از مخاطبان سریال‌بین در مسائل حول محور سریال‌سازی اطلاعات جمع‌آوری کنیم.
نتیجه این نظرسنجی‌ها در سیاست‌گذاری هم تاثیرگذار است؟
حتما. بالاخره نظرسنجی‌ها با مدیران هماهنگ شده و حتما از نتایج آن استفاده می‌کنند. تهیه‌کننده‌ها هم می‌توانند از آمارها استفاده کنند تا اگر طرحی دارند، به سمتی ببرند که به خواست مردم نزدیک‌تر و با سلایق مخاطبان منطبق‌تر باشد.
برنامه سریالیست را در رسانه‌ها «هفت» تلویزیونی هم گفته‌اند. شما برای رسیدن به این منظور تلاشی کرده‌اید؟
برنامه هفت در سال‌های گذشته برنامه‌ای موفق و یکی از برندهای تلویزیون بوده است اما اصلا به این شکل نبوده که بخواهیم نسخه سریالی آن را بسازیم. اگر کسی مخاطب برنامه ما باشد، متوجه می‌شود که این اتفاق در برنامه ما نیفتاده و مسیر ما از هفت کاملا متفاوت است. شاید یکی از نقاط قوت و جذاب برای بیننده برنامه هفت، بخش نقد باشد ... .
با مسعود فراستی ...
بله، آنجا آقای فراستی هستند که با شخصیت خاص خودشان، فیلم‌ها را نقد می‌کنند، ولی برنامه ما این‌طور نیست. ما بیشتر سعی کردیم یک مجله متفاوت و با ریتم تند بسازیم تا نگذارد حوصله مخاطبی که سریال دوست دارد، سر برود. این کار را در سه بخش انجام می‌دهیم. در سریالیست هر هفته چهار مهمان حضوری و یکی دو مهمان اسکایپی یا تلفنی داریم و همچنین آیتم‌های مختلفی مثل شوخی با سکانس‌ها یا معرفی مشاغل. به‌علاوه این‌که ما همیشه سعی می‌کنیم مخاطب را به تلوبیون ارجاع دهیم تا سریال‌ها را دوباره ببینند. همین‌جا لازم می‌دانم از مجموعه تلوبیون و آقای احمد خورشیدی، مدیریت آن کمال تشکر را داشته باشم که در مسیر
تولید سریالیست همکاری بسیار خوب و نزدیکی با ما داشتند.
این احتمال وجود دارد که در آینده، نقد و چالش سریالیست را بیشتر کنید؟
این اتفاق افتاده و ما از آن استقبال می‌کنیم. مجری برنامه ما صرفا مجری نیست و خودش از فیلمنامه‌نویس‌های شناخته‌شده است. آقای کریمی در این زمینه تحصیل کرده و در تلویزیون و سینما هم مسلط است. بنابراین مهمانانی که می‌آیند، احساس می‌کنند با کسی صحبت می‌کنند که مسلط است و پیچ‌ها و نکات ظریف فیلمنامه‌نویسی و سریال‌سازی را می‌داند. در سریالیست هم خود آقای کریمی نقد می‌کند و هم منتقد برنامه، شاهین شجری‌کهن اما به نظرم برای مخاطب عامی که پنجشنبه حدود ساعت 11 شب برنامه را نگاه می‌کند، نقد در این حد کفایت می‌کند و بیشتر از این مخاطب جذب نمی‌کند.
چرا اجرای بخش پرونده را به بازیگرها سپرده‌اید؟
در بخش پرونده هم آقای کریمی حضور دارد و کاملا در جریان کلیات بحث است اما ما دوست داشتیم در این برنامه، بخش پرونده را چهره‌ای اجرا کند که موضوع مبتلابه اوست. مثلا در موضوع سختی‌های سریال‌سازی، از سپند امیرسلیمانی استفاده کردیم که به کرونا مبتلا شده بود و اتفاق سخت و عجیبی برایش افتاده بود که هنوز هم درگیر آن است. او خیلی لطف کرد به سریالیست آمد و از زبان خودش این‌ها را شنیدیم. این جذاب است که موضوع پرونده از سمت کسی مطرح می‌شود که خودش در آن نقش داشته یا مبتلابه بوده است.
ما در تیم اتاق فکر برنامه، خلأ برنامه‌ای را که به صورت تخصصی به حوزه سریال‌سازی بپردازد، احساس کردیم و طرحی آماده کرده و با همکاری تلوبیون به شبکه یک ارائه دادیم. ایده اصلی این بود که جشن سریال‌سازی تلویزیون را برگزار کنیم و در خلال آن با مردم درباره این سریال‌ها صحبت شود. همچنین همه گروه‌های سریال‌ساز که یک‌سال کار کردند، نکات و مشکلات خود را بگویند و نظرسنجی‌ای باشد تا مردم بهترین سریال سال 99 را انتخاب کنند. مسؤولان امر، تهیه‌کننده‌ها و کارگردان‌ها هم بیشتر با سلیقه و نظرات مخاطبان آشنا شوند. سپس در جلسات متعدد با آقای امیرمحمدی و آقای زین‌العابدین، جمع‌بندی به این صورت شد که سریال‌های پخش‌شده در سال ۹۹ را در گروه‌بندی‌های چندگانه به رأی و نظر مخاطبان بگذاریم و منتخبان مردم را در پایان ایام نوروز اعلام کنیم.
برنامه «سین مثل سریال» که چند سال پیش پخش شد، الهام‌بخش شما نبود؟
برنامه نوروزی سریالیست شباهت‌هایی به فضای برنامه سین مثل سریال داشت. البته ما سعی کردیم نکاتی را از این برنامه الگوبرداری کنیم که بهتر شود. با این حال برنامه هفتگی که از تیرماه پخش می‌شود، تقریبا هیچ شباهتی به سین مثل سریال ندارد و ایده‌ای جدید را دنبال می‌کند.
چه شد که تصمیم گرفتید برنامه را به پخش هفتگی برسانید؟
شبکه، بعد از عید خواست تا سریالیست را به صورت هفتگی شروع کنیم. آقای علی‌عسکری هم در عید 1400 و هم در جلسات دیگری از برنامه سریالیست تقدیر کردند. ما نیز سعی کردیم به پشتوانه میزان مخاطب بالا و رأی‌هایی که از مردم در ایام نوروز گرفتیم و با رویکردی جدید که هم برای مخاطب جذاب باشد و هم حرفهای تازه‌ای در این حوزه بزند، سریالیست را به صورت هفتگی روی آنتن شبکه یک ببریم.
چرا در سریالیست سریال‌هایی را بررسی می‌کنید که پخش‌شان تمام شده؟
به‌دلیل این‌که تاثیری در میزان مخاطب سریال نداشته باشد. بعلاوه چون بعضی سریال‌ها همزمان با پخش در حال تصویربرداری‌اند، بعد از پخش، عوامل مثل کارگردان، تهیه‌کننده و بازیگر از رساندن سریال فارغ شده و بازخورد سریال را
دیده‌اند.
سردبیر و تیم سردبیری هم دارید؟
بله. تیمی که برنامه را جلو می‌برد، من و مجتبی فرجی تهیه‌کنندگان برنامه، آقای پدرام کریمی و دو نویسنده هستیم که اسامی همه در تیتراژ هم می‌آید. این تیم اجرایی داخل خود برنامه است و یک اتاق فکر بیرون از برنامه هم هست که به ما کمک می‌کند. در این اتاق فکر چهره‌هایی مانند آقایان محمود گبرلو، پژمان کریمی و محمد سلوکی هستند.
به طور مثال آقای گبرلو قرار بود در ویژه‌برنامه محرم سریالیست هرشب حضور داشته باشند اما بعد از شرکت در شب اول برنامه، تست پی‌سی‌آرشان مثبت شد و متأسفانه نتوانستیم از حضورشان استفاده کنیم.
با توجه به این که برنامه در خود تلویزیون تولید می‌شود، چه کردید که تعارفات و ملاحظات، محتوای برنامه را خنثی نکند؟
بین ما با خیلی از دوستان به‌خصوص بازیگران دوستی وجود دارد ولی واقعیت این است که ما سعی کردیم کار حرفهای انجام دهیم، یعنی در فضای آرامی دوستان را دعوت کنیم و محترم و حرفهای و منظم کار را جلو ببریم و نیت خود را از نقد سریال‌ها کاملا در جهت پیشرفت آنها قرار دهیم. خدا را شکر به این علت دچار سوءتفاهم نشدیم.
هنرمندان سخت به سریالیست می‌آیند یا آسان؟ هنرمندی بوده که دعوت کنید و نیاید؟
خدا را شکر، لطفی که هنرمندان به ما دارند و فضایی که از برنامه در چند قسمت اول دیده‌اند، باعث شده با هر دوستی که تماس می‌گیریم با خیال راحت به برنامه بیاید. البته این اتفاق افتاده که به‌دلیل مسافرت یا تصویربرداری به برنامه نیایند اما این که کسی زاویه داشته و از حضور در سریالیست پرهیز داشته باشد، نداشتیم. سعی کردیم در این برنامه فضای تعامل و دوستی باشد. مدل اجرای آقای کریمی به‌عنوان مجری و کارشناس برنامه به صورتی نیست که به مهمان بربخورد یا او را ناراحت کند. اگر ما نقد هم می‌کنیم، خیلی صریح می‌گوییم ولی مهمان‌ها می‌دانند که کلیت مجموعه سعی کرده تا با گفتن نقدها، در مسیر پیشرفت حرکت کرده و در آینده اتفاقات بهتری بیفتد، چون تا نقد صورت نگیرد و مشکلات گفته نشود، پیشرفتی
اتفاق نمی‌افتد.
بازخوردهایی که تاکنون از مدیران گرفتید، چطور بوده؟
خدا را شکر خیلی خوب بوده. از مدیران ارشد سازمان شنیدیم که برنامه را دوست داشتند و خواستند تمدید شود. شبکه هم که تمایل داشت برنامه نوروزی با ایده و فکر جدید تمدید شود.
از سمت مخاطبان چه؟
از مخاطبان واکنش بسیار خوبی گرفتیم و این باعث دلگرمی ماست. نمونه‌اش سایت تلوبیون که مجموع تعداد برنامه‌ها از شروع برنامه هفتگی، حدودا 19 قسمت شده، اما سریالیست در تلوبیون حدود 5/2میلیون بازدید دارد. برای یک برنامه تخصصی، عدد بسیار خوبی است. ما از این اتفاق خیلی خوشحالیم. سعی‌مان بر همین بوده که صرفا مخاطب خاص نداشته باشیم. سعی کردیم طوری برنامه را روی آنتن ببریم که مردمی که پنجشنبه‌شب می‌خواهند تلویزیون ببینند، با علاقه پای سریالیست بنشینند.
سبک نظرسنجی‌های سریالیست نسبت به قسمت‌های اول، تغییر کرده است. اوایل «سابقه قالیشویی مشتاق» یا «پاتوق جوان‌های زندگی زیباست» را می‌پرسیدید، ولی بعد رسیدید به پخش هفتگی یا شبانه سریال و توفیق بازیگران خارجی در سریال‌های ایرانی. چرا سبک سوالات تغییر کرد؟
در دو برنامه اول سوال‌هایی از دل سریال‌های روی آنتن مطرح شد. در ادامه در صحبت با مدیران شبکه و تیم اتاق فکر، به این نتیجه رسیدیم که شاید بتوانیم از ظرفیت این نظرسنجی استفاده کنیم و چیزهایی دیگر هم درباره سریال‌ها از مردم بپرسیم، چراکه این آمارها می‌تواند کمک کند.
بنابراین رویکرد را تغییر دادیم و به این سمت رفتیم که از مخاطبان سریال‌بین در مسائل حول محور سریال‌سازی اطلاعات جمع‌آوری کنیم.
نتیجه این نظرسنجی‌ها در سیاست‌گذاری هم تاثیرگذار است؟
حتما. بالاخره نظرسنجی‌ها با مدیران هماهنگ شده و حتما از نتایج آن استفاده می‌کنند. تهیه‌کننده‌ها هم می‌توانند از آمارها استفاده کنند تا اگر طرحی دارند، به سمتی ببرند که به خواست مردم نزدیک‌تر و با سلایق مخاطبان منطبق‌تر باشد.
برنامه سریالیست را در رسانه‌ها «هفت» تلویزیونی هم گفته‌اند. شما برای رسیدن به این منظور تلاشی کرده‌اید؟
برنامه هفت در سال‌های گذشته برنامه‌ای موفق و یکی از برندهای تلویزیون بوده است اما اصلا به این شکل نبوده که بخواهیم نسخه سریالی آن را بسازیم. اگر کسی مخاطب برنامه ما باشد، متوجه می‌شود که این اتفاق در برنامه ما نیفتاده و مسیر ما از هفت کاملا متفاوت است. شاید یکی از نقاط قوت و جذاب برای بیننده برنامه هفت، بخش نقد باشد ... .
با مسعود فراستی ...
بله، آنجا آقای فراستی هستند که با شخصیت خاص خودشان، فیلم‌ها را نقد می‌کنند، ولی برنامه ما این‌طور نیست. ما بیشتر سعی کردیم یک مجله متفاوت و با ریتم تند بسازیم تا نگذارد حوصله مخاطبی که سریال دوست دارد، سر برود. این کار را در سه بخش انجام می‌دهیم. در سریالیست هر هفته چهار مهمان حضوری و یکی دو مهمان اسکایپی یا تلفنی داریم و همچنین آیتم‌های مختلفی مثل شوخی با سکانس‌ها یا معرفی مشاغل. به‌علاوه این‌که ما همیشه سعی می‌کنیم مخاطب را به تلوبیون ارجاع دهیم تا سریال‌ها را دوباره ببینند. همین‌جا لازم می‌دانم از مجموعه تلوبیون و آقای احمد خورشیدی، مدیریت آن کمال تشکر را داشته باشم که در مسیر
تولید سریالیست همکاری بسیار خوب و نزدیکی با ما داشتند.
این احتمال وجود دارد که در آینده، نقد و چالش سریالیست را بیشتر کنید؟
این اتفاق افتاده و ما از آن استقبال می‌کنیم. مجری برنامه ما صرفا مجری نیست و خودش از فیلمنامه‌نویس‌های شناخته‌شده است. آقای کریمی در این زمینه تحصیل کرده و در تلویزیون و سینما هم مسلط است. بنابراین مهمانانی که می‌آیند، احساس می‌کنند با کسی صحبت می‌کنند که مسلط است و پیچ‌ها و نکات ظریف فیلمنامه‌نویسی و سریال‌سازی را می‌داند. در سریالیست هم خود آقای کریمی نقد می‌کند و هم منتقد برنامه، شاهین شجری‌کهن اما به نظرم برای مخاطب عامی که پنجشنبه حدود ساعت 11 شب برنامه را نگاه می‌کند، نقد در این حد کفایت می‌کند و بیشتر از این مخاطب جذب نمی‌کند.
چرا اجرای بخش پرونده را به بازیگرها سپرده‌اید؟
در بخش پرونده هم آقای کریمی حضور دارد و کاملا در جریان کلیات بحث است اما ما دوست داشتیم در این برنامه، بخش پرونده را چهره‌ای اجرا کند که موضوع مبتلابه اوست. مثلا در موضوع سختی‌های سریال‌سازی، از سپند امیرسلیمانی استفاده کردیم که به کرونا مبتلا شده بود و اتفاق سخت و عجیبی برایش افتاده بود که هنوز هم درگیر آن است. او خیلی لطف کرد به سریالیست آمد و از زبان خودش این‌ها را شنیدیم. این جذاب است که موضوع پرونده از سمت کسی مطرح می‌شود که خودش در آن نقش داشته یا مبتلابه بوده است.
