گزارش خبرنگار جامجم از سومین جشنواره فجر صنایع دستی
طلوع فجر از دستان هنرمند
در میانه زمستان هر سال، دهه فجر بهانهای میشود برای گرد هم آمدن اهالی فرهنگ و هنر كشور تا با به نمایش گذاردن آثار و تولیداتشان در رشتههای موسیقی، فیلم، تئاتر و هنرهای تجسمی، كارنامه هنری یكساله خود را عرضه كنند؛ فرصتی برای فراهم آمدن زمینه گفتوگو و تبادل نظر میان جامعه هنری و بستری برای ارزیابی و معرفی كارهای تازه. در این میان اما جای هنرمندان صنایعدستی كشور و آثارشان خالی بود؛ تا دو سال پیش كه نخستین دوره جشنواره صنایعدستی فجر با تولیت معاونت صنایعدستی سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری برگزار و به این ترتیب، سالنامه جدیدی پیش روی هنرمندان این عرصه گشوده شد تا با در نظر گرفتن فرصت حضور آثارشان در قاب این نمایشگاه، دستساختههای خود را در موعد مقرر برای ارسال و قرار گرفتن در فهرست آثار مورد داوری جشنواره آماده كنند. فجر صنایعدستی در حال حاضر یك جشنواره ملی است، اما آنطور كه معاونت صنایعدستی در افتتاحیه سومین دوره این جشنواره گفت، برگزاری بخش بینالملل با حضور هنرمندان صنایعدستی دیگر كشورها، اتفاقی دور از دسترس نخواهد بود و در آیندهای نزدیك محقق خواهد شد. نمایشگاه مربوط به آثار پذیرفته شده در سومین جشنواره صنایعدستی فجر كه از 12 بهمن در خانه هنرمندان تهران آغاز به كار كرده تا بیست و سوم همین ماه برقرار خواهد بود.
یك كارشناس صنایعدستی با مثبت ارزیابی كردن ورود صنایعدستی به جشنواره فجر تاكید میكند: ورود صنایعدستی چینی به كشور از سال 87، سبب بههم ریختگی بازار عرضه و تولیدات این محصولات شد؛ به گونهای كه نه تنها تشخیص تولیدات ایرانی از محصولات وارداتی برای مردم عادی دشوار شده بود كه حتی برخی افراد، رشتههای اصیل صنایعدستی كشور را متعلق به دیگر كشورها میدانستند؛ از اینرو برگزاری هر چه بیشتر نمایشگاهها و رویدادهای تخصصی در این زمینه، با افزایش ارتباط مردم با هنرمندان صنایعدستی و محصولاتشان، دانش آنها را در این خصوص افزایش میدهد و آنها را به هنرهای دستی ایرانی علاقهمند خواهد كرد؛ امری كه سبب حفظ و احیای صنایعدستی كشور و ایجاد مشاغل پایدار برای جوامع محلی خواهد شد.
به باور نیما سعید ذاكر، لازم است نحوه و میزان اطلاع رسانی درخصوص جشنواره فجر صنایعدستی با كیفیت و گستردگی و تنوع بیشتری انجام شود. او همچنین به استقبال هنرمندان صنایعدستی از این جشنواره نیز اشاره كرده و میگوید: این رویداد بازخوردهای مثبتی در جامعه هنرمندان صنایعدستی كشور داشته و انگیزه آنها را برای تولید آثار باكیفیت و خلاقانه بیشتر كرده است.
در مورد خانه هنرمندان
برگزاری نمایشگاه فجر صنایع دستی در خانه هنرمندان تهران، از این جهت كه این محل یكی از مهمترین پاتوقهای هنری شهر است، انتخابی شایسته به نظر میرسد؛ اما شاید با رونق این رویداد در سالهای آتی و با توجه به اینكه خانه هنرمندان در یكی از مراكز پرترافیك تهران قرار دارد، تجدید نظر در محل برگزاری ضروری به نظر برسد. علاوه بر این، برگزاری جشنواره صنایعدستی فجر همچنین به دلیل نوپا بودن آن با اشكالات و كاستیهای دیگری نیز همراه است.
هنرمند 8 ساله؛
كوچكترین شركتكننده جشنواره
این جشنواره یك شركتكننده هشت ساله هم دارد. پویا قاضی كه با مجموعه سرمهدانش در سومین جشنواره
صنایعدستی فجر شركت كرده، از 5/3 سالگی و با نشان دادن ذوق و علاقه به رشته خراطی، این هنر را از پدر خود آموخته و حالا با پذیرفته شدن اثرش در جشنواره فجر، شانس این را یافته كه اثرش در كنار آثار برترین هنرمندان صنایعدستی كشور به نمایش درآید. آنطور كه پدر پویا به جامجم میگوید، این هنرمند كوچك، خودش، كارهایش را طراحی میكند و پس از مطرح كردن ایدههایش با او، دست به كار ساختنشان میشود.
افتتاحیه نمایشگاه فجر صنایعدستی
عصر جمعه گذشته، نمایشگاه صنایعدستی فجر، با حضور سه نفر از معاونان سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری و با همراهی جمعی از هنرمندان صنایعدستی كشور افتتاح شد. این سومین دوره از این جشنواره بود كه همزمان با دیگر جشنوارههای فرهنگی و هنری فجر برگزار میشد. فراخوان شركت آثار در این جشنواره در روزهای نخستین دی منتشر و هنرمندان تا 25 همان ماه فرصت داشتند، آثارشان را به دبیرخانه این جشنواره ارسال كنند. مهمترین ملاك پذیرش آثار در این جشنواره ـكه هدف از برگزاری آن نمایش آخرین دستاوردهای صنایعدستی و هنرهای سنتی، آشنایی با هنرمندان جوان و كشف استعدادهای نو در عرصه صنایعدستی و ایجاد بستری برای مواجهه بیواسطه مخاطبان با آثار صنایعدستی و ارتباط با هنرمندان عنوان شده بود ـ وجوه متمایز این آثار از لحاظ طراحی، كیفیت اجرا، اصالت برند و هویت و كاربرد خلاقانه بود و هر هنرمند میتوانست پنج اثر از جدیدترین محصولات هنری خود را برای دو مرحله داوری ارسال كند.
پای صحبت هنرمندان
در روز افتتاحیه و میان شلوغیها و رفت و آمدهای بازدیدكنندگان عادی و هنرمندان از نمایشگاه، فرصتی دست داد تا نظر برخی افرادی را كه آثارشان برای شركت در جشنواره فجر سوم پذیرفته شده بود، جویا شویم. از آنها درخصوص كیفیت این جشنواره و نیز ارزیابیشان از مراحل اطلاعرسانی، پذیرش و نیز فرم اجرای نمایشگاه پرسیدیم. یكی از همین هنرمندان كه با آثاری در زمینه لایهچینی چوب و خراطی در این جشنواره شركت كرده بود به جامجم گفت: من در دو دوره قبل جشنواره شركت نكرده بودم. در این دوره نیز از سوی معاونت صنایعدستی با بنده تماس گرفتند و از من خواستند آثارم را برای شركت در این جشنواره ارسال كنم. هنرمند دیگری كه در رشته پاپیهماشه فعالیت میكرد و با سه اثر در این نمایشگاه حضور داشت نیز نحوه آشناییاش با جشنواره و طریق حضورش در این رویداد را اینگونه تشریح كرد: من در دورههای قبلی حضور نداشتم و اصلا در جریان چنین جشنوارهای هم نبودم. امسال هم از سوی معاونت با من تماس گرفته و از من برای شركت در جشنواره دعوت شد. او برگزاری این جشنواره را مثبت ارزیابی و تاكید كرد ترتیب دادن چنین فرصتهایی، امكان معرفی و نمایش بیشتر آثار هنری را فراهم و از اینرو مردم عادی را به صنایعدستی علاقهمند میكند. شركتكننده دیگری كه با او گفتوگو كردیم، در زمینه پارچهبافی فعالیت میكرد. این هنرمند هم چون دو شركتكننده دیگر، برای نخستین بار بود كه در جشنواره حضور یافته بود. او البته در جریان برگزاری دو دوره پیشین جشنواره فجر صنایعدستی بوده، اما آنچه او را برای حضورش در نمایشگاه صنایعدستی راغب كرده بود، دستیابی به یك تكنیك تلفیقی در كارش بود كه میخواست آن را با دیگر هنرمندان به اشتراك بگذارد. یك هنرمند دیگر كه با كار معرق به جشنواره آمده بود، از طریق شبكههای اجتماعی در جریان فراخوان شركت در جشنواره
قرار گرفته بود.
به بلوغ برگزاری جشنواره نزدیك میشویم
جشنواره فجر صنایعدستی از سال 95 به فهرست جشنوارههای فجر اضافه شد و آغاز به كار كرد. در آن سال در دو بخش كلاسیك و مدرن در سالنهای پاییزه و استاد میرمیران خانه هنرمندان برگزار شد و طبیعی بود كه نواقص و كاستیهای زیادی داشته باشد. این كاستیها اما كمابیش در سومین جشنواره هم به چشم میخورد كه البته باز هم به زعم ما و در مقایسه با سایر جشنوارههای فجر طبیعی است.
معاون صنایعدستی درخصوص وجه تمایز دوره سوم جشنواره فجر صنایعدستی با دو دوره پیشین به ما میگوید: فجر سوم صنایعدستی بیانگر این امر است كه ما كمكم به بلوغ برگزاری این جشنواره نزدیك میشویم. این موضوع را میتوان از تعداد كارهای ارسالی، كیفیت، زیبایی، طرح، رنگ و نقوش آثار و نیز تنوع و تعداد محصولات و افزایش شمار استانها و استقبال هنرمندان صنایعدستی از این دوره متوجه شد. پویا محمودیان، در پاسخ به نحوه داوریها هم میگوید: همه آثاری كه به دستمان رسیده، چه اثر هنرمندان صاحبنام و چه هنرمندان گمنام، همه از فیلتر رای و نظر داوران عبور كرده است.
او همچنین نامناسب بودن توضیحات پای آثار را به زمان كوتاه حدفاصل تحویل سالنها تا روز افتتاحیه مربوط دانسته و تاكید میكند این موضوع در ادامه نمایشگاه برطرف خواهد شد و توضیحات نیز دوزبانه میشود.
محمودیان با اشاره به اینكه صنایعدستی بسیار دیر به جشنواره فجر راه پیدا كرده، میگوید: علیرغم این تاخیر چندساله، بر این باورم كه به دلیل جامعه بیش از دو میلیون نفری مخاطبان این هنر صنعت، جشنواره صنایعدستی و هنرهای سنتی خیلی زود جایش را در جشنواره فجر و در میان دیگر رشتهها پیدا خواهد كرد و به زودی صاحب بخش بینالمللی خواهد شد؛ چرا كه ایران صاحب رتبه سوم در تنوع رشتههای صنایعدستی و رتبه نخست در تعداد شهرهای ثبتشده صنایعدستی در جهان است.
كاستیهای جشنواره
آثار انتخابی برای جشنواره صنایعدستی فجر در نگارخانههای خانه هنرمندان به نمایش درآمدهاند. سه نگارخانه به جشنواره اختصاص یافته، اما با وجود این، چینش آثار به صورت موضوعی انجام نشده بود كه این خود سبب سردرگمی بازدیدكنندگان میشود. در ادامه بازدید از نمایشگاه در روز افتتاحیه، با دو نفر از كسانی كه خود در زمینه صنایعدستی فعالیت داشتند، اما در دوره حاضر صرفا به عنوان بازدیدكننده شركت كرده بودند، صحبت كردیم. یكی از این دو هنرمند نظرش را درخصوص جشنواره فجر اینگونه با جامجم مطرح كرد: این جشنواره نوپاست و نقایصی دارد كه باید برطرف شود؛ از جمله توضیحات آثار كه در كنار آنها نمایش داده شده است. او در اینباره گفت: توضیحات شناسنامهای آثار ناقص و ناگویاست. همچنین شكل ارائه این اطلاعات نیز درخور چنین رویدادی نیست. به این معنا كه شناسنامه اثر روی یك تكه كاغذ معمولی كه گاهی با خطخوردگی و بهصورت دستی نوشته شده، توضیح داده شده است. هنرمند دومی در ادامه صحبتهای دوستش اضافه كرد: فاصله زمانی فراخوان تا تاریخ برگزاری جشنواره كوتاه است. نكته دیگر نبود سایتی برای جشنواره است كه باید در دورههای بعدی مدنظر قرار گیرد. از یكی دیگر از هنرمندانی كه او نیز برای بازدید به نمایشگاه آمده بود، ارزیابیاش را از جشنواره پرسیدیم. او در پاسخ گفت: فكر میكنم جای بخشی خارج از مسابقه برای به نمایش گذاشتن آثار هنرمندان پیشكسوت خالی است. این بازدیدكننده همچنین از عدم پاسخگویی منظم دبیرخانه جشنواره نیز
انتقاد كرد.