کتاب‌سوزی آمریکایی
حذف اپ‌های ایرانی از اپ‌استور قصه تازه‌ای نیست. هر چند همین دیروز صفحه توییتر فیدیبو پاسخ اپل درباره چرایی حذف این اپ از اپ‌استور را منتشر كرد و اعلام كرد كه از پاسخ آنها در رابطه با حذف فیدیبو قانع نشده است. در این توییت درباره دلیل این عدم پذیرش یك جمله آمده است: «تحریم‌های (ناعادلانه) این شركت علیه نرمافزارهای ایرانی.» البته كه موج این حذف‌ها مربوط به حالا و امسال نیست و اولین بار دو سال پیش موجی از نرمافزارهای ایرانی از اپ‌استور حذف شدند. از جمله این نرم‌افزار‌ها، می‌توان به دیجی‌كالا، علی‌بابا، الوپیك، تخفیفان، دلیون، اسنپ و تپ‌سی اشاره كرد.
آغاز ماجرا
اولین بار در زمستان 1395 بود كه اپل تعدادی از نرمافزارهای ایرانی را از اپ‌استور حذف كرد. این شركت در همان زمان دلیل روشنی برای این كار خود عنوان نكرد. در آن سال توسعه‌دهندگان ایرانی كه می‌خواستند نرم‌افزاری را در اپ استور قرار دهند، با پیامی مواجه می‌شدند كه در بخشی از آن آمده بود: «حضور اپ‌های تسهیل‌كننده امور مالی برای شركت‌های داخل ایران ممكن است مطابق با قوانین مربوط به تحریم ایران نباشد» و در ادامه اعلام شده بود كه به همین دلیل نمی‌توانند نرم‌افزار را قبول كنند. البته در همان زمان برخی كارشناسان عنوان كردند كه دلیل این كار اپل ارتباطی با تحریم‌های جهانی نیست و مشكل اپل با سیستم پرداخت شاپرك است. هر چند كه سیستم پرداخت شاپرك به‌طور كامل از سیستم جهانی جداست، اما وقتی این نرم‌افزار‌ها برای جلب موافقت اپل سیستم پرداخت خود را برای حل این مشكل روی وب آوردند و مشكل حل شد بسیاری به استناد همان باور كارشناسان گمان كردند كه مشكل حل شده است.
شوك دوباره
مدتی وضعیت به شكل پیشین ادامه پیدا كرد، به این مفهوم كه همه چیز به جای سابق بازگشته بود و می‌شد دوباره لینك اپ‌های ایرانی را از اپ‌استور دانلود كرد، اما بعد از مدتی دوباره در روی همان پاشنه چرخید تا شوك دوباره‌ای به اپ‌های ایرانی وارد شود. این بار اپل پیش از حذف برای تعدادی از شركت‌ها و توسعه‌دهندگان پیامی ارسال كرده بود كه در قسمتی از آن آمده است: «بر اساس قوانین تحریم آمریكا، اپ استور نمی‌تواند میزبانی، توزیع یا ارتباط مالی با نرم‌افزار‌ها یا توسعه‌دهندگان مرتبط با كشورهای تحت تحریم آمریكا را بر عهده داشته باشد». این بار ماجرا فرق می‌كرد، چرا كه در موج ابتدایی حذف اپ‌ها مشكل از نوع تبادلات مالی عنوان شده بود كه هر چند سخت اما می‌شد برای آن راهی پیدا كرد، اما این‌بار آوار تحریم‌ها دلیل اصلی این حذف‌ها عنوان شده است، هر چند همچنان می‌شد آیكون اپ‌های ایرانی را در اپ‌استور دید، اما بسیاری از آنها به‌محض ارائه نسخه به‌روزرسانی از اپ استور حذف می‌شوند.
خودشیرینی اپل برای ترامپ
بااینکه دلیلی به نام تحریم می‌تواند پایان امیدواری برای اپ‌های ایرانی باشد اما می‌شود تناقض‌های بسیاری را در رفتار اپل با نرمافزارهای ایرانی دید، به نوعی می‌توان گفت اپل در این زمینه برای دولت آمریكا خودشیرینی كرده است، اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم رفتار اپل در این میان به نوعی اقدام پیش‌دستی بوده است. چرا كه همان قانون تحریم مالی علیه ایران آن‌قدر ابهامات قانونی دارد كه هر شركتی می‌تواند تفسیر شخصی خود را از آن ارائه دهد. یكی از این ابهامات، در بندی از این قانون است كه در مورد فعالیت‌های مرتبط با اینترنت نوشته شده است.
در بخشی از این قسمت عنوان شده كه فعالیت‌های اینترنتی مانند نرم‌افزار‌هایی كه رایگان باشند، مشمول این قانون نخواهند بود. در حالی كه بسیاری از اپ‌های رایگان از اپ‌استور حذف شده‌اند.
ضمن این كه تمام این نرم‌افزار‌ها توسط شهروندان عادی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و ارتباطی با دولت نداشتند كه بهانه تحریم‌ها بتواند باعث حذف آنها شود. فارغ از این ابهامات می‌توان گفت اپل با توجه به روند اقدامات دولت جدید ایالات متحده خواسته پیش‌دستی كند تا در آینده دچار مشكل نشود. چرا كه اگر این اقدام اپل با توجه به قانون بوده، سؤال این است كه چرا گوگل چنین محدودیت‌هایی را اجرا نمی‌كند؟
از توییت وزیر تا طومار امضا
حذف این نرم‌افزار‌ها البته كه واكنش‌های بسیاری را هم به همراه داشت، از كاربران معمولی داخل ایران گرفته كه هشتگی را در این رابطه به راه انداختند تا قول پیگیری وزیر ارتباطات كه البته به نظر می‌رسد به جایی نرسید. همان زمان محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «11 درصد سهم بازار گوشی ایران متعلق به اپل است. احترام به حقوق مصرف‌كننده امروزه یك اصل است كه اپل رعایت نكرده. حذف اپ‌ها را پیگیری قانونی می‌كنیم.» واكنش‌ها به نوشتن طومار و جمع كردن امضا برای تیم كوك، مدیرعامل اپل هم رسید. تعدادی از فعالان این حوزه با جمع كردن طوماری از او خواستند روند حذف نرمافزارهای ایرانی را از اپ استور متوقف كند. در این طومار كه تا سال گذشته به 5000 امضا هم رسیده بود عنوان شده است: «در ایران حدود شش میلیون نفر مشتری اپل هستند و درحالی‌كه متوسط درآمد ماهانه حدود ۴۷۰ دلار است، به‌طور متوسط حدود دو برابر آن یعنی ۸۵۰دلار برای خرید یك آیفون پول داده‌اند.»
همان‌طور كه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در تويیت سال گذشته خود عنوان كرده بود حدود 11 درصد از سهم بازار گوشی ایران متعلق به آیفون‌ها است. بنابراین از دسترس خارج شدن این بازار می‌تواند ضرر زیادی را به شركت‌های ایرانی برساند. البته كه میزان این ضررها یكسان نیست. به عنوان مثال قطعا میزان زیان نرم‌افزار فیدیبو كه به‌تازگی از اپ‌استور حذف شده است با مشاغل نرم‌افزار‌محور مثل تپ‌سی و اسنپ برابر نخواهد بود، اما بدیهی است كه آینده شغلی هزاران توسعه‌دهنده نرم‌افزار‌ها با این اقدام در معرض خطر قرار می‌گیرد.
اولین بار در زمستان 1395 بود كه اپل تعدادی از نرمافزارهای ایرانی را از اپ‌استور حذف كرد. این شركت در همان زمان دلیل روشنی برای این كار خود عنوان نكرد. در آن سال توسعه‌دهندگان ایرانی كه می‌خواستند نرم‌افزاری را در اپ استور قرار دهند، با پیامی مواجه می‌شدند كه در بخشی از آن آمده بود: «حضور اپ‌های تسهیل‌كننده امور مالی برای شركت‌های داخل ایران ممكن است مطابق با قوانین مربوط به تحریم ایران نباشد» و در ادامه اعلام شده بود كه به همین دلیل نمی‌توانند نرم‌افزار را قبول كنند. البته در همان زمان برخی كارشناسان عنوان كردند كه دلیل این كار اپل ارتباطی با تحریم‌های جهانی نیست و مشكل اپل با سیستم پرداخت شاپرك است. هر چند كه سیستم پرداخت شاپرك به‌طور كامل از سیستم جهانی جداست، اما وقتی این نرم‌افزار‌ها برای جلب موافقت اپل سیستم پرداخت خود را برای حل این مشكل روی وب آوردند و مشكل حل شد بسیاری به استناد همان باور كارشناسان گمان كردند كه مشكل حل شده است.
شوك دوباره
مدتی وضعیت به شكل پیشین ادامه پیدا كرد، به این مفهوم كه همه چیز به جای سابق بازگشته بود و می‌شد دوباره لینك اپ‌های ایرانی را از اپ‌استور دانلود كرد، اما بعد از مدتی دوباره در روی همان پاشنه چرخید تا شوك دوباره‌ای به اپ‌های ایرانی وارد شود. این بار اپل پیش از حذف برای تعدادی از شركت‌ها و توسعه‌دهندگان پیامی ارسال كرده بود كه در قسمتی از آن آمده است: «بر اساس قوانین تحریم آمریكا، اپ استور نمی‌تواند میزبانی، توزیع یا ارتباط مالی با نرم‌افزار‌ها یا توسعه‌دهندگان مرتبط با كشورهای تحت تحریم آمریكا را بر عهده داشته باشد». این بار ماجرا فرق می‌كرد، چرا كه در موج ابتدایی حذف اپ‌ها مشكل از نوع تبادلات مالی عنوان شده بود كه هر چند سخت اما می‌شد برای آن راهی پیدا كرد، اما این‌بار آوار تحریم‌ها دلیل اصلی این حذف‌ها عنوان شده است، هر چند همچنان می‌شد آیكون اپ‌های ایرانی را در اپ‌استور دید، اما بسیاری از آنها به‌محض ارائه نسخه به‌روزرسانی از اپ استور حذف می‌شوند.
خودشیرینی اپل برای ترامپ
بااینکه دلیلی به نام تحریم می‌تواند پایان امیدواری برای اپ‌های ایرانی باشد اما می‌شود تناقض‌های بسیاری را در رفتار اپل با نرمافزارهای ایرانی دید، به نوعی می‌توان گفت اپل در این زمینه برای دولت آمریكا خودشیرینی كرده است، اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم رفتار اپل در این میان به نوعی اقدام پیش‌دستی بوده است. چرا كه همان قانون تحریم مالی علیه ایران آن‌قدر ابهامات قانونی دارد كه هر شركتی می‌تواند تفسیر شخصی خود را از آن ارائه دهد. یكی از این ابهامات، در بندی از این قانون است كه در مورد فعالیت‌های مرتبط با اینترنت نوشته شده است.
در بخشی از این قسمت عنوان شده كه فعالیت‌های اینترنتی مانند نرم‌افزار‌هایی كه رایگان باشند، مشمول این قانون نخواهند بود. در حالی كه بسیاری از اپ‌های رایگان از اپ‌استور حذف شده‌اند.
ضمن این كه تمام این نرم‌افزار‌ها توسط شهروندان عادی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و ارتباطی با دولت نداشتند كه بهانه تحریم‌ها بتواند باعث حذف آنها شود. فارغ از این ابهامات می‌توان گفت اپل با توجه به روند اقدامات دولت جدید ایالات متحده خواسته پیش‌دستی كند تا در آینده دچار مشكل نشود. چرا كه اگر این اقدام اپل با توجه به قانون بوده، سؤال این است كه چرا گوگل چنین محدودیت‌هایی را اجرا نمی‌كند؟
از توییت وزیر تا طومار امضا
حذف این نرم‌افزار‌ها البته كه واكنش‌های بسیاری را هم به همراه داشت، از كاربران معمولی داخل ایران گرفته كه هشتگی را در این رابطه به راه انداختند تا قول پیگیری وزیر ارتباطات كه البته به نظر می‌رسد به جایی نرسید. همان زمان محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «11 درصد سهم بازار گوشی ایران متعلق به اپل است. احترام به حقوق مصرف‌كننده امروزه یك اصل است كه اپل رعایت نكرده. حذف اپ‌ها را پیگیری قانونی می‌كنیم.» واكنش‌ها به نوشتن طومار و جمع كردن امضا برای تیم كوك، مدیرعامل اپل هم رسید. تعدادی از فعالان این حوزه با جمع كردن طوماری از او خواستند روند حذف نرمافزارهای ایرانی را از اپ استور متوقف كند. در این طومار كه تا سال گذشته به 5000 امضا هم رسیده بود عنوان شده است: «در ایران حدود شش میلیون نفر مشتری اپل هستند و درحالی‌كه متوسط درآمد ماهانه حدود ۴۷۰ دلار است، به‌طور متوسط حدود دو برابر آن یعنی ۸۵۰دلار برای خرید یك آیفون پول داده‌اند.»
همان‌طور كه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در تويیت سال گذشته خود عنوان كرده بود حدود 11 درصد از سهم بازار گوشی ایران متعلق به آیفون‌ها است. بنابراین از دسترس خارج شدن این بازار می‌تواند ضرر زیادی را به شركت‌های ایرانی برساند. البته كه میزان این ضررها یكسان نیست. به عنوان مثال قطعا میزان زیان نرم‌افزار فیدیبو كه به‌تازگی از اپ‌استور حذف شده است با مشاغل نرم‌افزار‌محور مثل تپ‌سی و اسنپ برابر نخواهد بود، اما بدیهی است كه آینده شغلی هزاران توسعه‌دهنده نرم‌افزار‌ها با این اقدام در معرض خطر قرار می‌گیرد.
