به اندازه كافی نمی‌شناسیمش یا دست‌كم به اندازه برادر كوچك‌ترش اما زندگی و خلافت امام دوم شیعیان، امام حسن مجتبی(ع) دست‌كمی از حماسه برادر كوچك‌ترش نداشت.
امام حسن مجتبی(ع) فرزند امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) و نوه پیامبر اسلام بود. شاید از او بیشتر از هر چیز ماجرای صلح با معاویه را بدانیم یا روایاتی از او در كنار برادرش امام حسین(ع) اما شخصیت، زندگی و خلافت امام حسن(ع) نكته‌های جالب توجه كم ندارد؛ مثلا این‌كه پیامبر نام او را انتخاب كرده بود و بسیار دوستش می‌داشت. یا این‌كه هفت سال همراه پیامبر بود و از اصحاب كساء یا همان اصحاب عباست كه آیه تطهیر هم برایشان نازل شده است. حتما درباره صلح امام‌حسن(ع) و نیز مسموم شدنش اطلاع دارید اما نكات ریز و درشت درباره زندگی و خلافت این امام معصوم كم نیست.
 این تعداد دفعاتی است كه نیمی از اموالش را به نیازمندان داد اما این همه ماجرا نیست؛ امام حسن(ع) دوبار هم كل دارایی‌اش را در راه خدا بخشید. از این رو او را كریم اهل بیت می‌شناسند و چه كسی می‌تواند به این اندازه بخشنده و بزرگوار باشد؟

این تعداد آدم‌هایی است كه برای خلافت با امام حسن(ع) بیعت كردند. در 21 ماه رمضان سال ۴۰ هجری و پس از شهادت امام علی(ع)، امام حسن به امامت رسید ولی معاویه، خلافت او را نپذیرفت و با لشكری از شام به سوی عراق حركت كرد.
همیشه پای كوفیان در میان است
امام حسن(ع) وقتی عصیانگری معاویه و اعزام سپاه او را به عراق دیده بود، دستور داد سپاهی به سمت معاویه برود و خودش به همراه یك گروه دیگر به ساباط رفت. معاویه تلاش كرد با طرح شایعاتی میان سپاهیان امام، زمینه را برای برقراری صلح فراهم كند. در این شرایط، امام حسن(ع) مورد سوءقصد یكی از خوارج قرار گرفت و زخمی شد و برای مداوا به مدائن انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران كوفه به معاویه نامه نوشتند و قول دادند امام را به وی تسلیم كنند یا به قتل برسانند. معاویه نیز نامه‌های كوفیان را برای امام فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. اینجا بود كه امام، صلح و واگذاری خلافت به معاویه را پذیرفت، اما برایش شرط‌های متعددی در نظر گرفت مثلا این‌كه معاویه بر اساس كتاب خدا و سنت پیامبر(ص) عمل كند و برای خود جانشین تعیین نكند و نیز به این شرط كه همه مردم از جمله شیعیان علی(ع) در امنیت باشند. او همچنین اعلام كرد كه هرگز معاویه را امیرالمومنین خطاب نخواهد كرد اما چه فایده وقتی خیلی زود معاویه عهد شكست یا به عبارت دقیق‌تر حتی یكی از شروط امام را به جا نیاورد.
باز هم پای یك زن در میان است
امام حسن(ع) با خوراندن زهر به شهادت رسید؛ شیوه‌ای كه همواره نتیجه دسیسه‌چینی و حیله‌گری اطرافیان بوده است. البته امام را چندبار مسموم كرده بودند، اما از مرگ نجات پیدا كرده بود. آخرین بار، معاویه وقتی تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده، دختر اشعث که همسر امام حسن(ع) بود، فرستاد و به او وعده داد در قبال مسموم كردن شوهرش، او را به ازدواج یزید درخواهد آورد. نام جعده به‌عنوان قاتل امام در منابع اهل سنت نیز آمده است اما روایات دیگری وجود دارند كه هند یكی از همسران امام حسن یا یكی از خادمان او را عامل مسموم كردن امام دانسته‌اند. نقل شده است پس از درگذشت امام، شهر مدینه یكپارچه شیون و گریه شد. نیز گفته‌اند هنگام خاكسپاری، قبرستان بقیع پر از جمعیت شد و تا هفت روز بازارها تعطیل بود.
جلوگیری از دفن‌ شدن كنار پیامبر
داستان تلخ تنهاترین سردار، همین‌جا به پایان نرسید و از دفن شدن امام حسن(ع) در كنار قبر پیامبر(ص) نیز جلوگیری شد.
گویا امام به برادرش وصیت كرده بود كه او را پس از درگذشت، كنار قبر جدش رسول خدا(ص) دفن كند. گویا این خواسته را با عایشه نیز در میان گذاشته و او نیز موافقت كرده بود اما براساس روایت كتاب «انساب الاشراف» وقتی مروان بن حكم از این وصیت با خبر شد، به معاویه گزارش داد و معاویه از او خواست، به‌شدت از این‌كار جلوگیری كند. البته در روایات دیگری آمده كه امام وصیت كرده بود كه تابوت او را برای تجدید عهد، نزد قبر پیامبر(ص) ببرند و سپس كنار قبر جده‌اش فاطمه بنت اسد دفن كنند. در این نقل‌ها آمده است كه حسن بن علی سفارش كرد كه هنگام تشییع و دفن او از هرگونه درگیری پرهیز شود تا مبادا خونی ریخته شود. در هر صورت وقتی بنی‌هاشم، تابوت امام را به طرف قبر پیامبر(ص) بردند، مروان همراه عده‌ای از بنی‌امیه، سلاح به‌دست گرفتند و راه را بستند تا از دفن شدن او كنار قبر پیامبر(ص) جلوگیری كنند. گویا عایشه بنی‌امیه را فراخواند تا مانع از این كار شوند و گفت: خانه من است و اجازه نمی‌دهم كسی در آن دفن شود.
نقل شده است كه مروان هم گفته بود: نمی‌پذیریم كه عثمان در آخر شهر دفن شده باشد ولی حسن(ع) را كنار پیامبر دفن كنید. نزدیك بود میان بنی‌هاشم و بنی‌امیه درگیری رخ دهد ولی امام حسین(ع) بنابر وصیت برادرش، از درگیری جلوگیری كرد. پیكر حسن بن علی را به بقیع بردند و كنار قبر فاطمه بنت اسد به خاك سپردند. در برخی روایات آمده كه بنی‌امیه، به سمت جنازه امام حسن(ع) تیر پرتاب كردند و ۷۰ تیر از جنازه حسن بن علی(ع) بیرون كشیدند.