مسؤولان میگویند احیای لالهزار فقط با مشاركت مردمی امكانپذیر است
تلاش «هزاردستان» در لالهزار
نامش با خاطره پیوند خورده؛ خاطره شبنشینی در كافهها، تماشای فیلمهای پرهیجان و تئاترهایی كه هنوز یادآوری شان برای آنها كه عمرشان قد میدهد، لذتبخش است و حسرتانگیز. همه این خاطرات بیفروغ سرنخش به یك نام میرسد؛ خیابان لالهزار. خیابانی در محله قدیمی پایتخت كه امروز گرچه بافت تاریخی اش همچنان حفظ شده، اما سینما و تئاتر و مراكز فرهنگی-تفریحیاش، جایشان را به مغازههای فروش وسایل برقی دادهاند. خاطرات شیرین شانزلیزه پایتخت اما آنچنان در تار و پود تاریخ این شهر تنیده شده كه نمیتوان بهراحتی روی آن سازههای خاطرهآفرین چشم بست و آرزوی بازآفرینی آن را در سر نپروراند؛ آرزویی كه اتفاقا چندی است در اندیشه مسؤولان شهری و میراثی تهران بزرگ جا خوش كرده و برای تحققش نقشهها كشیدهاند. اینكه این طرح و نقشهها چه وقت و چگونه محقق میشود، پرسشی است كه پاسخش را باید در لابهلای عملكرد مسؤولان، وعدههایشان یا انتظاراتشان از شهروندان و میزان لبیكگویی آنان جستوجو كرد.
پر رفتوآمدترین خیابان تهران بود.
اوایل عصر پهلوی نماد نوگرایی در ایران شده بود؛ همان دورانی كه سینماها و تئاترهای لالهزار، محلی برای گذران اوقات فراغت جوانها و خانوادههای پایتختنشین بود.
تولدش اما به عصر قاجار برمیگردد؛ به وقتی كه ناصرالدین شاه از سفر اولش از فرنگ بازگشت و دستور احداث خیابان لالهزار را صادر كرد. فرنگ رفته بود و شانزلیزه فرانسه را دیده بود و دلش میخواست مثل همان خیابان را كه نماد تجدد، نوگرایی و خوشگذرانی مردم بود در كشورش داشته باشد.
جایی كه چشم او را برای ساخت این خیابان گرفته بود، اما باغ باصفا و پرگلی بود كه میتوانست به اولین خیابان فرنگی پایتخت هم حال و هوا و صفایی بدهد. خیابان در دل باغ و بوستان و گلهای رنگارنگ كشیده شد و نامش را از همان گلها وام گرفت؛ لالهزار.
دوران پهلوی اما لالهزار به مركز فرهنگی-تفریحی- تجاری تبدیل شد؛ آن هم با جان گرفتن سینماها، تئاترها و پاساژهایی كه سرآمدشان سینما لاله (ركس قدیم) و تئاتر نصر بود. سینما لاله كه كار خود را مهر 1324 شروع كرده بود، سال 1372 متروكه شد و تئاتر نصر كه قدمتش به عصر قاجار برمیگردد و ثبت ملی هم شده، اما امروزه در حال بازسازی و
موزه شدن است.
ضرورت مشارکت مردمی
مثل هر بنا و محله و اثری كه برای خودش عمری و روزگاری دارد، لالهزار هم انگار عمرش به سرآمده باشد بهتدریج با ركود و تعطیلی برخی مراكز فرهنگی تجاریاش مواجه شد. با این همه حالا كه احیای بافتها و آثار تاریخی به عنوان مراكز جذب گردشگر و درآمد، در دستور كار دولتمردان و مسؤولان شهری و میراثی قرار گرفته، نام لالهزار هم دوباره سر زبانها نشسته و سر از برنامهریزیها درآورده تا بناهای سینما و تئاترهایش بهعنوان میراث تاریخی فرهنگیمان دوباره بازآفرینی شوند.
محمدحسین طالبیان، معاون میراث فرهنگی كل كشور دراین باره به ما میگوید: در تهران نیز مانند همه جای دنیا كه در بسیاری از كارهای مهم، مدیریت شهری نقش مهمی را ایفا میكند، با آمدن شهرداری كه خود از اهالی و دوستدارِ میراث فرهنگی است و این حوزه را بهخوبی میشناسد، احیای خیابان لالهزار كلید خورده است و میتواند یكی از مهمترین اقدامات شهرداری در این دوره باشد كه درصورت اجرا جای تقدیر دارد.
با این حال طالبیان مشاركت مردمی را شاه كلید احیای مناطق تاریخی میداند و میگوید: برای احیای هر مكان و محله تاریخی نیاز مبرمی به مشاركت اهالی آن منطقه است، چنان كه در تبریز هم این تجربه را داشتیم و به جرات میتوان گفت در احیا و بازسازی بازار تبریز بیش از 98 درصد مردم نقش دارند. بنابراین در احیای خیابان لالهزار نیاز است كه مردم وارد عمل شوند.
ورود علمی دانشگاه تهران
معاون میراث فرهنگی كشور درعین حال به مشاركت دانشگاه تهران در این طرح هم اشاره كرده و میافزاید: دانشگاه تهران در این زمینه مطالعات خوبی انجام داده و اطلاعات خوبی هم دارد. از سوی دیگر وضعیت و برنامه هرپلاكی روشن است و طرحهای خوبی هم ارائه شده، هرچند باید آینده این خیابان و شهر برای مالكان و اصناف روشن شود تا بتوانند در احیای آن كمك كنند.
حمایت میكنیم
طالبیان با بیان اینكه اداره میراث فرهنگی آمادگی كامل در حمایت از شهرداری برای احیای خیابان لالهزار دارد، میگوید: میتوانیم از طریق جذب حامیان مالی و همچنین ارائه بخشهایی كه در اختیار شهرداری است یا در ثبت ملی قرار دارد، به احیا و مرمت این خیابان كمك كنیم.
احیای تهران قدیم پله به پله
در همین حال مصطفی حسینیكومله، معاون برنامهریزی منطقه 12 به جامجم میگوید: در مجموع توجه به گذرها و اماكن تاریخی منطقه شهری در محوریت اصلی برنامههای ماست و از سال 94 برنامه ارتقای كیفیت زندگی در تهران را بنا كردهایم كه هدف آن توجه به ارتقای عمومی شهر است و در آن به جای عمل كردن به رویكرد گذشته، منسوخ، مداخلهجویانه و بلدوزری، عمل به صورت تدریجی اتفاق میافتد.
بازگرداندن شأن تاریخی
و اجتماعی شهر
حسینی كومله با بیان اینكه بر طبق این برنامهریزی، ارتقای كیفیت اماكن تاریخی و باارزش و بهدنبال آن ارتقای كیفیت عمومی شهر از اولویتهاست و امیدواریم بتوانیم شأن اجتماعی و تاریخی از دست رفته را به آنها برگردانیم، یادآور میشود كه خیابان لالهزار هم یكی از این موارد است و همه اهالی این خیابان اعم از كسبه، مالكان، اصناف مستقر در خیابان و شهروندانی كه علقه تاریخی به این خیابان دارند، اتفاق نظر دارند كه ساماندهی این منطقه ضروری است و تا وضعیت مطلوب فاصله داریم.
وی میگوید: در پی آن هستیم آن بخشی از ساماندهی محله تاریخی لالهزار را كه مورد قبول قالب این گروهها و بهخصوص مالكان و ذینفعان ابنیه خیابانهای همجوار، صنف و اتحادیه مورد نظر است را كمكم به سمت تحقق نزدیك كنیم، زیرا نگاه ما نگاه تدریجی به فرآیند ارتقای كیفیت شهر است، چون معتقدیم اقداماتی كه به صورت دفعی و ناگهانی اجرا میشود، امروزه چندان مورد تایید و قبول نیست.
مشكلات لالهزار
و رغبت اهالی برای رفع آنها
وضعیت ترافیكی، وضعیت بهرهبرداری از اماكن تاریخی، كیفیت نگهداری از ساختمانهای ارزشمند، گمشدن خاطرات در بین وضعیت امروزه، از مشكلات اصلی خیابان لالهزار است كه معاون برنامهریزی منطقه 12 به عنوان مشكلات لالهزار آنها را با ما در میان میگذارد و میگوید: درخصوص رفع این مشكلات، نشستهای متفاوتی با حضور افراد موثر كمیسیونهای تخصصی، كمیسیون فرهنگی، معماری و شهرسازی شورای شهر بهعنوان نمایندگان مردم در پارلمان شهری و همچنین نمایندگان اصناف مستقر در لالهزار برگزار و در آن نقاط مشتركی كه امكان انجام آن وجود دارد مشخص شده است، كه بخشی از این نقاط مشترك در رابطه با كسبه و اصناف خیابان لالهزار بود، همچون ساماندهی جدارههای خیابان، ساماندهی نمای خیابان و مرمت ابنیه با هزینه شخصی كسبه كه با رغبت و حمایت آنها مواجه شد.
مزایای مشاركت مردم
حسینی كومله درخصوص علت مشاركتی بودن مرمت خیابان لالهزار هم میگوید: اهداف ما شاید فرآیند زمانبرتری نسبت به طرحهای پرسرعت به نظر بیاید، اما رسیدن به فضای مشاركتی كه خود مالكان و كسبه در آن دخیل هستند از اهداف اصلی ماست و نقش ما یك نقش حمایتگرانه و تسهیلگر امورات بروكراسی برای مردم خواهد بود. شاید در نگاه اول این طرح صرفهجویی در منابع مالی به نظر بیاید، اما مزایایی دیگری هم دارد. تجربه نشان داده هرجا كه جریانی از طرف مردم باشد، خود مردم نگهبانان بهتر و مهمتری خواهند بود و درنتیجه مراقبت از آن به بهترین نحو اتفاق خواهد افتاد. برای نمونه با مذاكرههایی كه با مالك ساختمان الكتروملی واقع در ضلع جنوب شرقی چهارراه منوچهری صورت گرفت، مرمت آن توسط خود شخص آغاز شده است و در حال حاضر 32 مورد دیگر پلاكگذاری و شناسایی شده كه درحال مذاكره هستیم تا بتوانیم آنها را نیز به این روند نزدیك كنیم.
سرانجام سینماهای متروكه
معاون برنامهریزی منطقه 12 در خصوص سینماهای متروكهای كه قابلیت بهرهبرداری دارد میگوید: بخشی از این سینماها در اختیار مالكان خصوصی و ورثه است و لذا درگیر مسائل حقوقیاند. از اینرو بهسختی میتوانیم به آنها ورود كنیم. بنابراین در مرحله رصد و انتخاب سینماهایی كه سهلالوصولترند هستیم تا بتوانیم آنها را به چرخه بهرهبرداری نزدیك كنیم و همچنین
در تلاشیم تا از ظرفیتهای خانه سینما برای مذاكره با مالكان بناهای تاریخی از قبیل سینماها و تئاترها استفاده كنیم.
حسینی كومله در پاسخ به این سؤال كه چرا شهرداری این اماكن را از مالكان آن خریداری نمیكند هم میگوید: سیاست ما سیاست مالكیت و تملك نیست و در تلاشیم تا خود مالكان را ترغیب و شویق به مرمت ، بهسازی و بهرهبرداری كنیم، چرا كه ماموریت ما بهرهبرداری از این اماكن نیست و ترجیح میدهیم آن را به اهلش بسپاریم.
احیای تك پلاكهای ارزشمند
احیای تك پلاكهای ارزشمند واقع در خیابان لالهزار هم مورد مهم دیگری است كه وی به آن اشاره كرده و میگوید كه برخی پلاكها كه در اختیار شهرداری قرار دارد مثل خانه اتحادیه كه در تملك سازمان زیباسازی است، پروسه مرمت آن طی شده و در حال حاضر در مرحله شیوه بهرهبرداری و طراحی مفهومی و محتوایی از بناست كه پیگیر هستیم به بهرهبرداری برسد.
تئاتر نصر
و همفكری هنرمندان
درخصوص تئاتر نصر كه در تملك شهرداری و سازمان زیبا سازی است هم یكی دوماهی است مرمت آن آغاز شده و طی یك فراخوانی از هنرمندان و شهروندان خواسته شد قبل از مرمت از بنا بازدید كنند، زیرا معتقدیم احیای هر یك از آنها محركی برای احیای مناطق دیگر در خیابان است.
اولین گامهای عملی
حسینی كومله درخصوص اقدامات شهرداری منطقه 12 برای خیابان لالهزار هم میگوید: ساماندهی ترافیك، پاركهای حاشیه خیابان لالهزار، تردد موتورها، بهسازی و زیرسازی و كفسازی خیابان لالهزار و توجه به عابران پیاده از برنامههای اصلی شهرداری منطقه 12 است و در صدد هستیم عملی شود.
فعلا افق روشنی نداریم
معاون برنامهریزی شهرداری
منطقه 12 تهران یادآور میشود بخشهایی از اقدامات از جمله بهسازی محیطی خیابان و ساماندهی خیابان تا یك سال آینده میتواند اتفاق بیفتد، اما در مورد تغییرات محتوایی و بهرهبرداری از اماكن نمیتوان افق زمانی مشخص كرد، زیرا در اختیار مالكان خصوصی است و قطعا زمانبر خواهد بود. با این حال سعی میكنیم طرحها و اماكنی را كه در اختیار ما قرار دارد بهعنوان طرح پایلوت شروع كنیم تا به عنوان محركی برای سایر
اماكن باشد.