گزارشی درباره برگزاری «هفته فیلم ازدواج» و فیلم‌های خاطره‌انگیزی که نامشان مارا یاد عروسی می‌اندازد
سینما سر سفره عقد!
احتمالا مشهورترین و بزرگ‌ترین سكانس عروسی كه در فیلم‌ها به‌یاد داریم، مربوط به شروع فیلم «پدرخوانده» ساخته فرانسیس فورد كاپولا باشد؛ همان مجلس عروسی كانی، دختر دون ویتو كورلئونه با كارلو ریزی در لانگ بیچ نیویورك در اواخر تابستان 1945. در همان مراسم است كه افراد مختلفی به پدرخوانده عرض ادب کرده و خواسته هایشان را مطرح می‌كنند. اصغر فرهادی هم در «همه می‌دانند»، یكی از نقاط عطف فیلم، یعنی گم شدن دختر را در سكانس عروسی قرار می‌دهد. صحنه‌هایی كه پرداخت جذاب و استانداردی دارد و در ذهن می‌ماند. مراسم عروسی و سنت ازدواج، به دلیل عناصر جذاب و وجود آدم‌هایی با شخصیت‌ها و روحیات مختلف و انواع احساسات از شادی تا احیانا غم و دلخوری و چیزهای دیگر، ظرفیت بسیاری برای فیلم شدن دارد و می‌تواند ضمن ارائه عناصر بصری، كاركرد مفهومی و مضمونی هم در قصه داشته باشد. «هفته فیلم ازدواج» كه قرار است از جمعه پیش رو تا سه شنبه هفته بعد برگزار شود، بهانه خوب و جالبی است تا به طور اجمالی، آلبوم ذهن را ورق بزنیم و سراغ برخی فیلم‌های سینمای ایران برویم كه به نوعی با عروس و داماد و ازدواج و مراسم عروسی سروكار داشتند. حالا یا این بهره‌مندی موضوعی، به نیكی و شادی بوده یا آغشته به تلخی.
چه كسانی آستین بالا زدند؟
اما چه كسانی برای این امر خیر سینمایی و اجتماعی آستین بالا زدند و بانی این هفته هستند؟ دبیرخانه ستاد ملى هفته ازدواج با همكارى اداره كل ورزش و جوانان استان تهران و باغ كتاب تهران، هفته فیلم ازدواج را برگزار خواهند كرد. مناسبت برگزاری این هفته هم به سالروز ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) در اول ذی‌الحجه (12 مرداد) مربوط می‌شود.
قصد داشتیم برای اطلاع از جزئیات این هفته فیلم با محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان و رئیس ستاد هفته ملی ازدواج یا اعظم كریمی، مدیركل دفتر توسعه و برنامه‌ریزی اجتماعی و دبیر ستاد هفته ملی ازدواج حرف بزنیم و درباره هدف و رویكرد برگزاری این هفته فیلم بپرسیم كه متاسفانه بنا به اظهارات روسای دفاترشان وقت پاسخگویی را نداشتند و به شیوه «عروس رفته گل بچینه» با ما برخورد كردند!
می‌خواستیم بپرسیم وزارت ورزش و جوانان و ستاد هفته ملی ازدواج به جز برگزاری یك هفته تمثیلی و نمادین و فارغ از ارائه رزومه فرهنگی، چقدر از ظرفیت سینما استفاده می‌كند؟ آیا از انبوه مشكلات و مسائلی كه سر راه ازدواج جوانان قرار دارد و در برخی فیلم‌ها به آن اشاره می‌شود، آگاهند ؟ برای رفع آن چه اقدامات موثری - نه فقط حرف و شعار- انجام داده‌اند؟ و این‌كه فكر می‌كنند جای طرح چه مسائل و مواردی در زمینه ازدواج در سینمای ما خالی است و جا دارد كه سازندگان آثار سینمایی به آنها بپردازند؟
در آرزوی عروسی
عروس (بهروز افخمی)، در آرزوی ازدواج (اصغر هاشمی)، همسر (مهدی فخیم‌زاده)، نرگس (رخشان بنی‌اعتماد) و ازدواج به سبك ایرانی (حسن فتحی)، پنج فیلمی است كه در طول این هفته فیلم، با حضور كارگردان و برخی عوامل برای علاقه‌مندان به نمایش درمی‌آید و با حضور كارشناس علوم اجتماعی، مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد.
عروس، از مهم‌ترین فیلم‌های ابتدای دهه 70 است كه نشانی از برخی محدودیت‌های سینمای ایران در دهه 60 نداشت و توانست نظر برخی منتقدان و تماشاگران را جلب كند. نیكی كریمی و ابوالفضل پورعرب با این فیلم، تبدیل به ستاره سینما شدند. كریمی نقش عروس قصه را بازی می‌كرد؛ دختری به نام مهین كه حمید (پورعرب) برای به دست آوردن او و ازمیان برداشتن فاصله طبقاتی، به قاچاق دارو رو می‌آورد.
همین شرطی كه پدر مهین در «عروس» برای داماد می‌گذارد، به نوعی دیگر در فیلم «در آرزوی ازدواج» (اصغر هاشمی) تكرار می‌شود و اینجا هم داماد برای رسیدن به عروس (ناهید با بازی كمند امیرسلیمانی)، باید كار و بار مناسبی برای خود دست و پا كند.
همسر، ساخته مهدی فخیم زاده، یكی از بهترین كمدی‌های تاریخ سینمای ایران است كه البته زمان قصه اش را به بعد از ازدواج موكول می‌كند و ما قصه زوجی همكار (با بازی‌های خوب مهدی هاشمی به نقش احمد و فاطمه معتمدآریا به نقش شیرین) را می‌بینیم كه رقابت كاری‌شان به داخل خانه و مناسبات زناشویی آنها هم كشیده می‌شود.
«نرگس» ساخته رخشان بنی‌اعتماد، فضای تلخ و سیاه اما تاثیرگذاری دارد و ازدواج در آن، چراغ درام اثر را روشن می‌كند. دل‌بستن عادل (پورعرب) به نرگس (عاطفه رضوی) و ازدواج آنها، آفاق را - كه عادل را از كودكی بزرگ كرده و زیرپروبالش را گرفته - متاثر می‌كند و به‌هم می‌ریزد.
حسن فتحی در كمدی ازدواج به سبك ایرانی، به قصه ازدواج یك دختر ایرانی به نام شیرین (شیلا خداداد) با جوانی آمریكایی به نام دیوید می‌پردازد و این‌كه خواستگار خارجی و غیرمسلمان برای وصلت با یار ایرانی‌اش حتما باید به جمیع شرایط خانواده عروس تن دهد. خب، ملاحظه می‌فرمایید كه ما سال‌ها قبل از برجام، راهكارهایی برای به زانودرآوردن آمریكا و غرب در سینما ارائه كرده‌ایم اما برخی دولتمردان از این الگوی سینمایی غافل هستند!
به صرف شام و شیرینی
به‌جز این پنج فیلمی كه قرار است در هفته فیلم ازدواج، كامتان را شیرین و احیانا به دلیل وجود برخی لحظات و صحنه‌ها تلخ كنند و به ازدواج و عروسی بپردازند، فیلم‌های دیگری هم بوده و هستند كه قابلیت نمایش در هفته فیلم ازدواج را داشتند یا دست‌كم می‌توان برای هفته‌های بعدی ازدواج، سراغ آنها رفت. آثاری كه هركدام به نوعی با عروسی و ازدواج در ارتباطند.
لیلا (داریوش مهرجویی) عروسی تلخی دارد و سخت‌ترین لحظات شخصیت اصلی قصه آنجاست كه باید شاهد مراسم عروسی همسرش با یك زن دیگر باشد. نقش گیتی، عروس فیلم را شقایق فراهانی بازی می‌كند.
یكی دیگر از فیلم‌های مهم كه نسبتی اساسی با عروس و عروسی دارد، مسافران (بهرام بیضایی) است كه مژده شمسایی در آن نقش عروسی به نام ماهرخ را بازی می‌كند. آن اتفاق تلخ در راه عروسی اوست كه رخ می‌دهد؛ هما روستا (در نقش مهتاب خواهر عروس) در ابتدای فیلم رو به دوربین می‌گوید: «ما به تهران نمی‌رسیم، ما می‌میریم.»
طلسم (داریوش فرهنگ) هم باوجود این‌كه نسبتی تام و تمام با عروسی و ازدواج دارد، اما این پیوند به شكلی رعب‌آور برگزار می‌شود. عروس و داماد جوانی بعد از مراسم راهی محل سكونت‌شان هستند كه راه گم می‌كنند و سر از قصر شازده درمی‌آورند؛ جایی كه مباشر خانه سال‌هاست (از شب عروسی) عروس خانه را در زیرزمین زندانی كرده، بدون این‌كه شازده روحش هم از این خیانت خبر داشته باشد. نقش عروس تازه را سوگند رحمانی بازی می‌كرد و نقش عروس طلسم‌شده را سوسن تسلیمی.
در محاكمه در خیابان (مسعود كیمیایی) هم پای عروس در میان است و درست در روز عروسی به داماد (پولاد كیمیایی) حرف‌های نامربوطی درباره عروس می‌زنند. این می‌شود كه دامادِ شك به جانش افتاده، عروس را برمی‌دارد و در خیابان دوره می‌افتد كه به حقیقت ماجرا پی ببرد. شبنم درویش نقش مرجان، عروس قصه را بازی می‌كرد.
این فهرست می‌تواند همین‌طور طولانی‌تر شود و ما شما را به مجلس عروسی‌های مختلفی ببریم، اما چه كنیم كه مجال صفحه بیش از این نیست. عجالتا می‌توانید خودتان دهانتان را با یادآوری فیلم‌هایی مثل شام عروسی، روسری آبی، ردپای گرگ، رز زرد، نیمه‌شب اتفاق افتاد، زیردرختان زیتون، لباسی برای عروسی، خواستگاری، خون‌بازی، دست‌های آلوده، ابد و یك روز، 50 كیلو آلبالو و ... شیرین كنید. البته می‌دانیم كه ممكن است برخی از این ازدواج‌ها و وصلت‌ها گول‌زننده و فریبنده باشد و كمی هم كامتان را تلخ كند.
اما چه كسانی برای این امر خیر سینمایی و اجتماعی آستین بالا زدند و بانی این هفته هستند؟ دبیرخانه ستاد ملى هفته ازدواج با همكارى اداره كل ورزش و جوانان استان تهران و باغ كتاب تهران، هفته فیلم ازدواج را برگزار خواهند كرد. مناسبت برگزاری این هفته هم به سالروز ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) در اول ذی‌الحجه (12 مرداد) مربوط می‌شود.
قصد داشتیم برای اطلاع از جزئیات این هفته فیلم با محمدمهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان و رئیس ستاد هفته ملی ازدواج یا اعظم كریمی، مدیركل دفتر توسعه و برنامه‌ریزی اجتماعی و دبیر ستاد هفته ملی ازدواج حرف بزنیم و درباره هدف و رویكرد برگزاری این هفته فیلم بپرسیم كه متاسفانه بنا به اظهارات روسای دفاترشان وقت پاسخگویی را نداشتند و به شیوه «عروس رفته گل بچینه» با ما برخورد كردند!
می‌خواستیم بپرسیم وزارت ورزش و جوانان و ستاد هفته ملی ازدواج به جز برگزاری یك هفته تمثیلی و نمادین و فارغ از ارائه رزومه فرهنگی، چقدر از ظرفیت سینما استفاده می‌كند؟ آیا از انبوه مشكلات و مسائلی كه سر راه ازدواج جوانان قرار دارد و در برخی فیلم‌ها به آن اشاره می‌شود، آگاهند ؟ برای رفع آن چه اقدامات موثری - نه فقط حرف و شعار- انجام داده‌اند؟ و این‌كه فكر می‌كنند جای طرح چه مسائل و مواردی در زمینه ازدواج در سینمای ما خالی است و جا دارد كه سازندگان آثار سینمایی به آنها بپردازند؟
در آرزوی عروسی
عروس (بهروز افخمی)، در آرزوی ازدواج (اصغر هاشمی)، همسر (مهدی فخیم‌زاده)، نرگس (رخشان بنی‌اعتماد) و ازدواج به سبك ایرانی (حسن فتحی)، پنج فیلمی است كه در طول این هفته فیلم، با حضور كارگردان و برخی عوامل برای علاقه‌مندان به نمایش درمی‌آید و با حضور كارشناس علوم اجتماعی، مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد.
عروس، از مهم‌ترین فیلم‌های ابتدای دهه 70 است كه نشانی از برخی محدودیت‌های سینمای ایران در دهه 60 نداشت و توانست نظر برخی منتقدان و تماشاگران را جلب كند. نیكی كریمی و ابوالفضل پورعرب با این فیلم، تبدیل به ستاره سینما شدند. كریمی نقش عروس قصه را بازی می‌كرد؛ دختری به نام مهین كه حمید (پورعرب) برای به دست آوردن او و ازمیان برداشتن فاصله طبقاتی، به قاچاق دارو رو می‌آورد.
همین شرطی كه پدر مهین در «عروس» برای داماد می‌گذارد، به نوعی دیگر در فیلم «در آرزوی ازدواج» (اصغر هاشمی) تكرار می‌شود و اینجا هم داماد برای رسیدن به عروس (ناهید با بازی كمند امیرسلیمانی)، باید كار و بار مناسبی برای خود دست و پا كند.
همسر، ساخته مهدی فخیم زاده، یكی از بهترین كمدی‌های تاریخ سینمای ایران است كه البته زمان قصه اش را به بعد از ازدواج موكول می‌كند و ما قصه زوجی همكار (با بازی‌های خوب مهدی هاشمی به نقش احمد و فاطمه معتمدآریا به نقش شیرین) را می‌بینیم كه رقابت كاری‌شان به داخل خانه و مناسبات زناشویی آنها هم كشیده می‌شود.
«نرگس» ساخته رخشان بنی‌اعتماد، فضای تلخ و سیاه اما تاثیرگذاری دارد و ازدواج در آن، چراغ درام اثر را روشن می‌كند. دل‌بستن عادل (پورعرب) به نرگس (عاطفه رضوی) و ازدواج آنها، آفاق را - كه عادل را از كودكی بزرگ كرده و زیرپروبالش را گرفته - متاثر می‌كند و به‌هم می‌ریزد.
حسن فتحی در كمدی ازدواج به سبك ایرانی، به قصه ازدواج یك دختر ایرانی به نام شیرین (شیلا خداداد) با جوانی آمریكایی به نام دیوید می‌پردازد و این‌كه خواستگار خارجی و غیرمسلمان برای وصلت با یار ایرانی‌اش حتما باید به جمیع شرایط خانواده عروس تن دهد. خب، ملاحظه می‌فرمایید كه ما سال‌ها قبل از برجام، راهكارهایی برای به زانودرآوردن آمریكا و غرب در سینما ارائه كرده‌ایم اما برخی دولتمردان از این الگوی سینمایی غافل هستند!
به صرف شام و شیرینی
به‌جز این پنج فیلمی كه قرار است در هفته فیلم ازدواج، كامتان را شیرین و احیانا به دلیل وجود برخی لحظات و صحنه‌ها تلخ كنند و به ازدواج و عروسی بپردازند، فیلم‌های دیگری هم بوده و هستند كه قابلیت نمایش در هفته فیلم ازدواج را داشتند یا دست‌كم می‌توان برای هفته‌های بعدی ازدواج، سراغ آنها رفت. آثاری كه هركدام به نوعی با عروسی و ازدواج در ارتباطند.
لیلا (داریوش مهرجویی) عروسی تلخی دارد و سخت‌ترین لحظات شخصیت اصلی قصه آنجاست كه باید شاهد مراسم عروسی همسرش با یك زن دیگر باشد. نقش گیتی، عروس فیلم را شقایق فراهانی بازی می‌كند.
یكی دیگر از فیلم‌های مهم كه نسبتی اساسی با عروس و عروسی دارد، مسافران (بهرام بیضایی) است كه مژده شمسایی در آن نقش عروسی به نام ماهرخ را بازی می‌كند. آن اتفاق تلخ در راه عروسی اوست كه رخ می‌دهد؛ هما روستا (در نقش مهتاب خواهر عروس) در ابتدای فیلم رو به دوربین می‌گوید: «ما به تهران نمی‌رسیم، ما می‌میریم.»
طلسم (داریوش فرهنگ) هم باوجود این‌كه نسبتی تام و تمام با عروسی و ازدواج دارد، اما این پیوند به شكلی رعب‌آور برگزار می‌شود. عروس و داماد جوانی بعد از مراسم راهی محل سكونت‌شان هستند كه راه گم می‌كنند و سر از قصر شازده درمی‌آورند؛ جایی كه مباشر خانه سال‌هاست (از شب عروسی) عروس خانه را در زیرزمین زندانی كرده، بدون این‌كه شازده روحش هم از این خیانت خبر داشته باشد. نقش عروس تازه را سوگند رحمانی بازی می‌كرد و نقش عروس طلسم‌شده را سوسن تسلیمی.
در محاكمه در خیابان (مسعود كیمیایی) هم پای عروس در میان است و درست در روز عروسی به داماد (پولاد كیمیایی) حرف‌های نامربوطی درباره عروس می‌زنند. این می‌شود كه دامادِ شك به جانش افتاده، عروس را برمی‌دارد و در خیابان دوره می‌افتد كه به حقیقت ماجرا پی ببرد. شبنم درویش نقش مرجان، عروس قصه را بازی می‌كرد.
این فهرست می‌تواند همین‌طور طولانی‌تر شود و ما شما را به مجلس عروسی‌های مختلفی ببریم، اما چه كنیم كه مجال صفحه بیش از این نیست. عجالتا می‌توانید خودتان دهانتان را با یادآوری فیلم‌هایی مثل شام عروسی، روسری آبی، ردپای گرگ، رز زرد، نیمه‌شب اتفاق افتاد، زیردرختان زیتون، لباسی برای عروسی، خواستگاری، خون‌بازی، دست‌های آلوده، ابد و یك روز، 50 كیلو آلبالو و ... شیرین كنید. البته می‌دانیم كه ممكن است برخی از این ازدواج‌ها و وصلت‌ها گول‌زننده و فریبنده باشد و كمی هم كامتان را تلخ كند.
