انتشار نتایج یک نظرسنجی درباره نمایشگاه کتاب تهران ما را با نکات تازهای درباره این رویداد روبهرو میکند
چقدر خوبیم ما !
كمتر از سه ماه از پایان مهمترین رویداد فرهنگی كشور یعنی نمایشگاه بینالمللی كتاب تهران كه اردیبهشت گذشته سیودومین دورهاش را سپری كرد، میگذرد. در همه این روزها، فعالان حوزه كتاب امیدوار بودند با نظر به شعارهای شفافسازی مسؤولان نمایشگاه، این بار آمار تفكیكی فروش رستههای مختلف كتابها اعلام شود و سرانجام بدانیم كتابهای عمومی، درسی، كمكآموزشی، كودك و نوجوان و... هر یك چه سهمی از فروش این دوره از برگزاری نمایشگاه كتاب داشتهاند. آماری كه اگر اعلام شود بسیاری از تحلیلهای مربوط به نمایشگاه كتاب، سمت و سویی دقیقتر میگیرد و طبعا این تحلیلها میتواند به برگزاری بهینهتر این رویداد در سالهای آینده كمك كند. اما پس از اینكه چندی پیش میزان درآمدها و هزینههای نمایشگاه اعلام شد، این بار نتایج یك نظرسنجی در این باره منتشر شده است؛ این نظرسنجی بر مبنای روش پیمایش توسط گروه افكارسنجی دفتر طرحهای ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات صورت گرفته و موسسه نمایشگاههای فرهنگی ایران آن را منتشر كرده است. اما نتایج این نظرسنجی، حاوی چه نكاتی است و چه تحلیلهایی میتوان بر اساس آن ارائه كرد؟
همینجا خوبه!
شاید پردامنهترین بحث در رابطه با برگزاری نمایشگاه بینالمللی كتاب تهران، در همه این سالها مربوط به محل برگزاری آن بوده است؛ بحثی كه نهتنها مسؤولان و علاقهمندان به كتاب، بلكه پای مولفان و مترجمان و اهالی ادبیات و صنعت نشر را هم به بحثها باز كرده است.
محل نمایشگاههای بینالمللی، شهر آفتاب و مصلای تهران به عنوان سه محل برگزاری نمایشگاه كتاب در این سالها، موافقان و مخالفانی داشتهاند اما حالا رضایت 2/58 درصدی پاسخگویان به این نظرسنجی از برپایی نمایشگاه در مصلای تهران، نشان میدهد حالاحالاها مسؤولان برگزاری این رویداد تن به بررسی امكانها تازه در دیگر نقاط تهران نخواهند داد.
عمومیها پرطرفدارند؟
هر چی كه دارم مال تو!
ناگفته هم پیدا بود كه در دوره گذشته نیز به مانند دورههای پیشین، بخش ناشران عمومی، پربازدیدتر از دیگر بخشها بوده است.
7/83 درصد پاسخگویان گفتهاند از بخش ناشران عمومی نمایشگاه كتاب تهران بازدید كردند و درصد رضایتمندیشان از این بخش نیز چشمگیر بوده است ظاهرا: 3/75درصد.
این آمار چشمگیر در حالی است كه ناشران عمومی، كمترین بهره را از تبلیغات محیطی نمایشگاه دارند و این، بیشتر ناشران كمكآموزشی هستند كه استندها و بلیبوردها و دیگر فرصتهای تبلیغاتی نمایشگاه را با حجمی گسترده در اختیار میگیرند. حتما اگر گذرتان به نمایشگاه افتاده دیدهاید.
دانشجوها چه كردند؟
سقوط كتاب درسی
قدیمترها ملت معتقد بودند اگر نمایشگاه كتاب پربازدید و پررونق است به این خاطر است كه دانشجوها میروند و كتابهای درسیشان را آنجا تهیه میكنند و از اینرو نباید چندان این رونق را جدی گرفت؛ چرا كه كتاب درسی جزو واجبات است و نمیتوان آن را به حساب علاقهمندی به كتابخوانی درنظر آورد. حالا اما چند دورهای است آمارها میگویند بخش ناشران دانشگاهی كمبازدید است. این بار هم تنها 2/34 درصد افراد پاسخگو گفتهاند از بخش ناشران دانشگاهی نمایشگاه بازدید كردهاند. جالب اینكه كمترین میزان رضایت را نیز بادیدكنندگان این بخش از خود نشان دادهاند با
4/65 درصد رضایت.
آموزشیها چقدر طرفدار دارد؟
هر چی كه داری مال من!
بخش ناشران آموزشی و كمكدرسی با بازدید 23 درصدی، كم ترددترین بخش نمایشگاه بوده است. البته به لحاظ میزان رضایت، این بخش با حاصلكردن 2/79 درصد رضایت برای بازدیدكنندهها در صدر رضایتمندیهای این نظرسنجی است.
دوباره باید ارجاع دهیم به همان نكته كه در بخش ناشران عمومی گفتیم؛ ناشران كمكآموزشی در حالی كمترین بازدیدكننده را داشتهاند كه بیشترین حجم از تبلیغات محیطی نمایشگاه اعم از بیلبوردها و استندها و... را به خود اختصاص میدهند.
ناشران كودك و نوجوان چطور؟
تفرجگاه مصلی
شاید به چشم شما هم آمده باشد كسانی كه دست بچههای خود را میگیرند و به نمایشگاه میآورند كم نیستند، اما نتایج این نظرسنجی نشان میدهد تنها
3/36 درصد از پاسخگویان گفتهاند از بخش ناشران كودك و نوجوان که طبعا باید آثاری متناسب با این بچهها در آن یافت شود، بازدید كردهاند. آیا نمایشگاه بیش از گذشته، به تفرجگاه خانوادههایی تبدیل شده است كه با بچههایشان راهی محل برگزاری این رویداد مهم و بزرگ فرهنگی میشوند؟
آیا همچنان فروشگاه است؟
نشد كه نشد
یكی از انتقادها به برگزاری نمایشگاه كتاب همواره این بوده كه چرا این رویداد بزرگ فرهنگی، به «فروشگاه كتاب» تقلیل پیدا كرده است. برای فرار از این كاركرد، مدتی است چندین برنامه جنبی در نمایشگاه برپا میشود آن هم با سر و صدای فراوان. حالا آمار 3/3 درصدی كسانی كه گفتهاند به قسمتهای جنبی و فرهنگی نمایشگاه كتاب رفتهاند و نیز رضایت نازل 56.8 درصدی آنان از فعالیتهای این بخش نشاندهنده شكست اجرای این برنامهها با هدف ارتقای نمایشگاه از «فروشگاه» به «رویداد همه جانبه فرهنگی» است.
شعار را شنیدهاید؟
شعار؟شیب؟ بام؟
شاید مهمترین ضربه را به پیكره برگزاری نمایشگاه كتاب تهران، همین درصدی كه خواهیم گفت وارد بیاورد؛ بیتردید فاجعهبارترین نتیجهای است كه از این نظرسنجی حاصل آمده است: 6/85 درصد افراد پاسخگو گفتهاند از شعار امسال نمایشگاه كتاب مطلع نبودهاند و فقط 3/14 درصد افراد پاسخگو از شعار امسال اطلاع داشتند. چرا میگوییم فاجعهبارترین آمار این نظرسنجی همین است؟ چون فراموش نكردهایم كه تمهید تعیین شعار برای برگزاری هر دوره نمايشگاه بینالمللی كتاب تهران از این رو اندیشیده شد كه همین شعار بشود عامل انگیزشی برای شركت در نمایشگاه. یعنی قرار بود با كلیدواژههایی كه یك عبارت كوتاه را میسازند و میشوند شعار یك دوره از نمایشگاه، مردم به شركت در آن ترغیب شوند. حالا این نظرسنجی میگوید تقریبا همه كسانی كه در این رویداد شركت كردهاند، اساسا نمیدانستهاند شعار این دوره چیست!آنها در واقع وقتی با این پرسش مواجه شده اند مثل نوجوان آن ویدئو ی معروف گفته اند:«شعار؟شیب؟بام؟»