بررسی جدیدترین حمایتهای مطرح شده در نشست «توسعه زیستبوم كسبوكارهای خلاق»
خلاق شو!
این روزها وقتی با برخی كسبوكارهای جدید موفق روبهرو میشویم، بیشترین چیزی كه تحتتأثیر قرارمان میدهد، فكر خلاقانهای است كه برای راهاندازی كسبوكار به ذهنشان رسیده است. یعنی برخلاف مجموعههای دانشبنیان كه عموما بر مبنای فناوری پیشرفته و جدید شكل گرفتهاند، ماهیت رشد آنها را خلاقیت و نوآوری برای ارائه محصولات و خدمات جدید و مدلهای نوین كسبوكار شكل داده است. در سالهای اخیر به دلیل اهمیت شكلگیری و توسعه فناوری در بستر مجموعههای دانشبنیان بهتدریج نهاد و سازمانهایی با هدف حمایت از این مجموعهها در كشور شكل گرفتند؛ سازمانهایی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شكوفایی و بسیاری از پاركها و صندوقهای علم و فناوری. به مروز زمان، كسبوكارهای جدید و نوپایی ایجاد شد كه در چارچوبهای الزامات مجموعههای دانشبنیان قرار نداشتند، اما ظرفیت بالایی در ایجاد و رونق اشتغال كشور ایفا میكردند. در این زمان بود که نبود برنامهای منسجم و متمركز برای حمایت از شركتهای فعال در حوزه صنایع خلاق احساس شد. به دنبال این نیاز، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تصویب برنامهای با عنوان «برنامه توسعه زیستبوم شركتهای خلاق» با همكاری صندوق نوآوری و شكوفایی راهكارهای سیاستی و حمایتی را در این حوزه ایجاد و تسهیل كرد. تاكنون بیش از 600 كسبوكار فعال در این زیستبوم شناسایی شدهاند. دوشنبه گذشته یازدهم آذر 98 مسؤولان، فعالان و كارآفرینان این حوزه در محل صندوق نوآوری و شكوفایی گرد هم آمدند تا در كنار آشنایی بیشتر با خدمات و تسهیلات قابل استفاده، با شركتهای خصوصی ارائهدهنده خدمات به كسبوكارهای خلاق نیز آشنا شوند و در جلسات پرسشوپاسخ بتوانند دغدغهها و مشكلاتشان را با مسؤولان مربوط مطرح كنند.
ریاست جمهوری» تفاوتی كه در نحوه شناسایی و پذیرش این كسبوكارها با كسبوكارهای دانشبنیان وجود دارد این است كه تمام مبادی قابل استناد كشور میتوانند در روند ارزشیابی اثرگذار باشند. به عنوان مثال ارزیابی شتابدهندههای خصوصی، صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر مورد تأیید، جشنوارههایی كه بیش از سه دوره سابقه برگزاری دارند، برخی از نهادهای تسهیلگر و همچنین برخی از پاركهای علموفناوری نیز میتوانند كسبوكارهای حوزه خلاق را ارزیابی و در صورت داشتن ویژگیهای مورد انتظار تأیید کرده و آنها را به كارگروه زیستبوم كسبوكارهای خلاق معرفی كنند.
همچنین چهار ستاد گیاهان دارویی، اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی، فرهنگسازی و توسعه فناوریهای نرم مبادی در نظر گرفته شده در ساختار معاونت علمیوفناوری هستند. سجادی با تأكید بر این كه مبادی معرفی كسبوكارهای خلاق نباید به گلوگاههای معرفی تبدیل شوند، افزود: «در صورتی كه شركتی نتواند از طریق بیش از 60 مبدأ در نظر گرفته شده در سطح كشور موفق به اخذ گواهینامه شود، میتواند به صورت مستقیم در سامانه توسعه زیستبوم كسب و كارهای خلاق به نشانی ircreative.isti.ir درخواست خود را ثبت و پس از بررسی و تأیید دبیرخانه از خدمات در نظر گرفته شده
استفاده كند.
تسهیل فضای كسبوكارهای جدید با كمك ستادهای توسعه فناوری
مهدی محمدی، دبیر ستاد توسعه فناوریهای اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری كه یكی از سخنرانان پنل معاونت علمی و فناوری در این نشست بود با اشاره به این كه همه شركتهایی كه مولفههای نوآورانهای در مدل كسبوكار خود ارائه میكنند جزو شركتهای خلاق محسوب میشوند، درخصوص روند پذیرش خلاق بودن شركتها در ستادش توضیح داد: «هر شركتی كه مدل جدیدی برای پول درآوردن ارائه كند یعنی خلاق است و این شركت را به عنوان یك شركت خلاق در ستاد پذیرش میكنیم.»
وی همچنین در ادامه صحبتهایش به راهاندازی پلتفرم این ستاد برای ارائه خدمات تخفیفی به شركتهای دانشبنیان و خلاق اشاره كرد و گفت: «این پلتفرم، خدمات مورد نیاز یك شركت دانشبنیان یا خلاق را در بدو تاسیس تا 50 درصد كاهش میدهد. شركتهای دانشبنیان و خلاق برای شروع كار خود، هزینههایی دارند كه ما در این پلتفرم تلاش كردیم هزینهها را كاهش دهیم و راهاندازی كسب و كارهای اینچنینی را تسهیل كنیم.»
به گفته محمدی این پلتفرم تا دو هفته آینده به صورت رسمی كار خود را آغاز میكند.
حوزه گیاهان دارویی نیز از جمله حوزههایی است كه در میان كسبوكارهای خلاق طبقهبندی میشود. محمد حسن عصاره، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، ضمن تاكید بر ظرفیتهای طبیعی گسترده ایران در بخش گیاهان دارویی بیان كرد: «در سال 1387 نزدیك به 134 فرآورده مبتنی بر گیاهان دارویی در كشور وجود داشت و اكنون این آمار به 2700 فرآورده طبیعی و نیز فرآورده طب سنتی رسیده است. در تلاشیم تا سال ۱۴۰۴ صادرات چشمگیری در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی داشته باشیم.»
از حمایتهای صندوق نوآوری و شكوفایی غافل نشوید!
صندوق نوآوری و شکوفایی از سال 91 با هدف توسعه اقتصاد دانشبنیان در كشور با بودجه اولیه 3000 میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی فعالیت خود را برای حمایت و ارائه تسهیلات به شركتهای دانشبنیان آغاز كرد. شرح خدمات قابل ارائه از سوی صندوق نوآوری و شكوفایی به شركتهای دانشبنیان در گزارشهای مفصلی در همین صفحه در 23 اردیبهشت و 31 شهریور 98 از وبگاه jamejamdaily.ir در دسترس است.
مطابق آییننامه مصوب صندوق، امكان حمایت مستقیم از مجموعههای غیردانشبنیان برای این نهاد حمایتی فراهم نیست، اما با تمهیدات ایجاد شده بخشی از این حمایتها برای توسعه كسبوكارهای خلاق نیز قابل بهرهبرداری خواهند بود.
در نشست توسعه زیستبوم كسبوكارهای فعال، دكتر سیاوش ملكیفر، معاون توسعه صندوق نوآوری بیان كرد: «یكی از مهمترین حمایتهای مالی صندوق نوآوری و شكوفایی برای شركتهای دانشبنیان، نوپا و حتی كسبوكارهای خلاق امكان سرمایهگذاری است. البته بر اساس تجارب به دست آمده در طول سالهای فعالیت صندوق در حال حاضر این امكان فقط از طریق «همسرمایهگذاری» در كنار صندوقهای مالی فراهم است. در این حالت میتوانید با ارائه درخواست به صندوقهایی كه در حوزه كاری شما فعال هستند، درخواست دریافت سرمایه كنید. صندوق مربوطه براساس قرارداد همكاری که با صندوق نوآوری دارد در صورت تأیید كسبوكار شما میتواند حداكثر تا 80 درصد سرمایه مورد نیاز را از صندوق نوآوری و فقط 20درصد را از منابع مالی خودش تأمین كند.»
معاون توسعه صندوق نوآوری در این نشست همچنین از برنامه جدید صدور بیمهنامه برای سرمایهگذاری خطرپذیر خبر داد. به گفته معاون توسعه صندوق به احتمال زیاد در اوایل سال 99 قابل بهرهبرداری خواهد بود تا سرمایهگذاران با خیال راحتتری حاضر به مشاركت در سرمایهگذاریهای خطرپذیر شوند.
بر اساس گفتههای دكتر ملكیفر در این نشست، تقریبا امكان بهرهبرداری از بیشتر حمایتهای صندوق نوآوری و شكوفایی به صورت غیرمستقیم از صندوقهای پژوهش و فناوری، صندوقهای جسورانه بورسی و همچنین با عضویت در شتابدهندههای دانشبنیان برای شركتهای خلاق نیز فراهم است. با این وجود در بر اساس نظر كارآفرینان حاضر در این نشست به نظر میرسد تسهیلات ارائه شده از سوی صندوقهای پژوهشوفناوری با سود بازپرداختی مشابه تسهیلات بانكی مصوب شده از سوی شورای پول و اعتبار اعطا میشود، بنابراین عملا حمایت مناسبی را برای كسبوكارهای خلاق فراهم نمیكند. همچنین از دیگر انتقادات مطرح شده از سوی كارآفرینان به فعالیتهای سرمایهگذاری صندوقهای پژوهش و فناوری این بود كه نحوه سرمایهگذاری آنها عملا خطرپذیر نیست و نوع قرارداد مشاركتشان به گونهای است که به هیچ عنوان ریسكی در آن وارد نشود. این آسیب بزرگی را میتواند به كسبوكارهای تازهتأسیس فراهم كند.
تعاملات بینالمللی خلاقیت
كریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری با هدف بینالمللیسازی و صادرات محصولات دانشبنیان از سال 93 فعالیت خود را به عنوان زیرمجموعهای از معاونت علمی و فناوری آغاز كرده است. به گفته مالك سعیدی، مدیر كریدور توسعه صادرات و تبادل فناوری، كارآفرینان شركتهای خلاق و دانشبنیان میتواند با مراجعه به آدرس tesc.ir با استفاده از شناسه شركت خود كه نام كاربری و رمز ورودشان است از خدمات این نهاد استفاده كنند. به گفته سعیدی، در این وبگاه شركتها رتبهبندی و به هر میزان كه رتبه شركتها بالاتر باشد از خدمات بیشتری بهرهمند میشوند.
این حمایتها شامل چنین مواردی است:
20 ساعت مشاوره صادرات رایگان، كمكهزینه شركت در دورهها، رویدادها و نمایشگاههای بینالمللی، كمكهزینه تهیه اقلام تبلیغاتی چند زبانه، اعزام گروه تجاری با حمایت معاونت علمی و فناوری و صندوق نوآوری و شكوفایی، پذیرش هیاتهای تجاری، استفاده از دفاتر ایران مستقر در برخی از كشورها، كمكهزینه تحقیقات بازار در سایر كشورها با كمك كارگزارها، استفاده از خدمات و نمایشگاه دائمی محصولات در دفاتر نمایندگی رسمی مستقر در كشورهای مختلف.
از صحبتهای مطرح شده در بخش پرسشوپاسخ به نظر میرسید مساله صادرات یكی از دغدغههای جدی كارآفرینان و فعالان حوزه كسبوكارهای جدید و خلاق است. سرعت پایین بررسی پروندههای ثبتنامی در وبگاه، روشن نبودن نحوه محاسبات مالی و در برخی مواد ناكافی بودن این حمایتها، دشواریهای فعلی برای اخذ ویزای كشورهای خارجی برای شركت در رویدادهای بینالمللی و مشكلات معرفی محصولات نرمافزاری به بازارهای بینالمللی به دلیل ماهیت غیرفیزیكی از جمله دغدغههای مطرح شده در پایان این بخش از نشست بود. به نظر میرسد شكلگیری چنین نشستهای تخصصی با حضور مسؤولان نهادهای درگیر فرصت مناسبی را فراهم میكند تا فعالانی كه ماهها درگیر كشمكشهای اداری و عدم پاسخگوییهای حضوری و تلفنی بودهاند، بتوانند رو در رو مشكلاتشان را با مسؤولان در میان بگذارند تا با شتاب بیشتری بتوانند انرژی مورد نیاز را صرف توسعه كسبوكار و رونق اقتصادی كشور كنند.