سال 86 مجموعه دانش‌بنیان آرین خوشه پارس فعالیت خود را به عنوان شركت همكار موسسه ثبت گواهی بذر برای كنترل و گواهی بذرهای زراعی آغاز كرد. آنها پس از توسعه فعالیت‌هایشان در زمینه تولید رقم‌های جدید در سال 90 همكاری خود را با یكی از مجموعه‌های كشت و صنعت كشور آغاز كردند و از آن زمان تاكنون تحقیقات گسترده‌ای درخصوص اصلاح و تولید رقم‌های جدید بذر ذرت پیش برده‌اند. افشین نجفی، مدیرعامل این مجموعه درخصوص فعالیت‌هایشان به جام‌جم می‌گوید: ما اولین مجموعه خصوصی دانش‌بنیان بودیم كه توانستیم در فهرست ملی ارقام ذرت، رقم جدید ایرانی به ثبت برسانیم. از سال 90 كه تحقیقات خود را برای اصلاح بذر ذرت و تولید رقم‌های جدید با همكاری شركت كشت و صنعت جوین آغاز كردیم، تاكنون موفق به ثبت پنج رقم بذر جدید شده‌ایم و دو رقم دیگر نیز در دست ثبت داریم.
این محقق حوزه كشاورزی در خصوص اهمیت تولید رقم‌های جدید بذر در كشاورزی توضیح می‌دهد: در دنیا همواره تلاش بر این بوده كه با روش‌های علمی تأیید شده تنوع بذری كافی در اختیار كشاورزان قرار بگیرد. زیرا شرایط كشت، اقلیم و آب و خاك در مناطق مختلف كاملا متفاوت است و در صورتی كه فقط یك رقم برای كشت در مناطق مختلف انتخاب شود ممكن است محصول مورد انتظار را در برخی اقلیم‌ها تولید نكند. بنابراین كشورهایی در تولید محصولات كشاورزی قدرتمند خواهند بود كه بذر رقم‌های متنوعی را در اختیار داشته باشند تا كشاورزان بر اساس كشت محدود آنها بهترین رقم را با توجه به شرایط زمین انتخاب كنند. به عبارت دیگر هرچه تنوع ارقام زراعی بالاتر باشد توسعه كشاورزی پایدارتر خواهد بود و آسیب كمتری به آن وارد خواهد شد.
وی توضیحاتش را با مثالی تكمیل كرده و می‌افزاید: بذرهای سبزی و صیفی كشور ما كاملا وارداتی هستند و به همین دلیل گاهی اوقات با توجه به اقلیم كشور با مشكلات عمده‌ای در كشتشان مواجه می‌شویم. كمبود گوجه‌فرنگی در فصول سرد سال از عواقب این كم‌توجهی به تولید بذرهای ایرانی در كشور است. به گفته نجفی، سال‌ها كشت ذرت دامی در كشور بر مبنای بذری با نام «رقم 704» بوده كه سال 59 والدین این رقم از كشور یوگسلاوی سابق وارد ایران شد و پس از آن مطالعات اصلاحی چندانی در خصوص تولید بذر ذرت در كشور انجام نشده بود.
با تولید بذر ملی ضدگلوله شویم
اگرچه چند شركت‌ دانش‌بنیان و مجموعه كشت و صنعت به تازگی وارد حوزه اصلاح و تولید بذر محصولات كشاورزی شده‌اند، همچنان این بخش از تحقیقات كشاورزی به توجه ویژه‌تری برای خودكفایی كشور نیاز دارد. نجفی با ابراز نگرانی از این كه بخشی از بذرهای وارداتی كشور به‌صورت غیرمستقیم از كشورهای متخاصمی مانند آمریكا و فلسطین اشغالی تأمین می‌شود، خاطرنشان كرد: تحریم نشدن بذر و محصولات كشاورزی از سوی دشمنانمان خیلی قابل اعتماد نیست و ممكن است هدفمند باشد. بنابراین بهتر است پیش از آن كه از این ناحیه به كشور ضربه‌ای وارد شود، هرگونه آسیب‌پذیری را با بومی ‌كردن بذرهای زراعی خنثی كنیم.
وی علت كم‌اقبالی درخصوص تولید بذرهای ایرانی را زمانبر بودن و دشواری‌های این مسیر می‌داند و می‌گوید: مبنای تأیید اصلاح رقم و تولید رقم‌های جدید محصولات زراعی در مؤسسه ثبت و گواهی بذر، ایجاد حداقل یك صفت جدید در گیاه است كه دست کم تا دو نسل متوالی به صورت یكنواخت و پایدار باقی بماند. برای این تأیید، هر بذر دو سال مراحل آزمایشگاهی را طی می‌كند و صفات مختلف آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورت تأیید در فهرست ملی ثبت می‌شود. پس از این مرحله نیز بذرهای تأیید شده به مدت دو سال مورد بررسی‌های زراعی قرار می‌گیرند تا ظرفیت آنها به‌عنوان رقم تجاری بررسی شود. به ‌همین جهت توسعه بذرهای زراعی جدید و كارآمد عملا فرآیندی هزینه‌بر و زمانبر است.
این مجموعه دانش‌بنیان در حال حاضر با همكاری یكی از مجموعه‌های كشت‌وصنعت استان خراسان موفق به تأمین 25 تا 30 درصد از نیاز كشور به بذر ذرت دامی شده است. مدیرعامل این مجموعه افزایش سهم تولید بذر از بازار كشور را وابسته به توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز می‌داند و می‌افزاید: همكاری ما برای تولید هر رقم جدید نیاز به توسعه بخش تحقیقات، زمین كشاورزی، تجهیزات كشت، آبیاری، برداشت و تجهیزات كارخانه‌ای فرآوری بذرها دارد. در نتیجه تولیدكننده باید بتواند شرایط مورد نیاز را فراهم كند. از آنجا كه در طول فعالیت‌هایمان در همكاری با مجموعه كشت و صنعت جوین عملكرد خوبی در كشور داشته‌ایم، از سوی وزارت جهاد كشاورزی ابراز تمایل برای توسعه بیشتر بذرهای ملی داشته‌ایم، اما هنوز این صحبت‌ها به مرحله عملیاتی نرسیده است.
كشت فراسرزمینی
راهكار مقابله با محدودیت‌های اقلیمی
در حال حاضر ذرت دامی از اساسی‌ترین نیازهای كشاورزی كشور است كه رتبه نخست محصولات كشاورزی وارداتی را از آن خود كرده است. اكنون با وجود شركت‌های كشت و صنعت در كشور عمده نیاز كشاورزان داخلی به بذر در حال تأمین است، اما از آنجا كه نیاز آبی ذرت بالاست، كشت این محصول كشاورزی در كشور با محدودیت زیادی روبه‌روست و بیش از نیمی از نیاز كشور به ذرت دامی از سایر كشورها تأمین می‌شود. به عقیده نجفی قیمت پایین ذرت دامی در كشور و همچنین طولانی بودن دوره كشت آن از عوامل دیگر بی‌رغبتی كشاورزان نسبت به كشت ذرت است. وی می‌گوید: در حال حاضر تقریبا نیاز كشور به علوفه تازه ذرت كه صرفه اقتصادی بیشتری برای كشاورزان دارد و شرایط برداشت و نگهداری خاصی نیاز ندارد، به صورت كامل تأمین می‌شود. اما حجم اصلی ذرت دامی به صورت دان بیشتر از كشورهای دیگر وارد می‌شود.
نجفی در خصوص نگرانی‌های ایجاد شده در خصوص بار ذرت آلوده به آفلاتوكسین در ماه‌های گذشته به جام‌جم می‌گوید: از آنجا كه عمده نیاز كشور به ذرت دامی از كشورهای آمریكای جنوبی وارد می‌شود، محموله‌ها مسیر طولانی را در كشتی سپری می‌كنند. عمده آنها در زمان باربری شرایط استانداردی ندارند و همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز رشد میكروارگانیسم‌های مختلف و آلودگی آنها شود. وی با اشاره به این موضوع كه در حال حاضر بسیاری از كشورهای توسعه یافته برای توسعه قدرت كشاورزی خود به روش‌های كشت فراسرزمینی روی آورده‌اند، می‌افزاید: این شیوه از بهترین راه‌حل‌های ممكن برای كاهش وابستگی به واردات ذرت از كشورهای دور است. با توجه به روابط خوبی كه با كشورهای منطقه داریم و شرایط اقلیمی مساعد این كشورها، روش كشت فراسرزمینی می‌تواند علاوه بر حفظ منابع آبی كشور، از وابستگی ما به سایر كشورها بكاهد و اقتصاد پایدارتری را در حوزه كشاورزی
فراهم كند.