بررسی ابعاد مختلف حمله آمریکا به پایگاههای حشدالشعبی در منطقه «القائم» در گفتوگو با سفیر سابق ایران در عراق
رمزگشایی ازحمله به گذرگاه استراتژیک
روز یكشنبه ارتش آمریكا به بهانه كشته شدن یك آمریكایی در جریان حمله چند روز پیش به یك پایگاه محل استقرار نیروهای ایالات متحده در استان الانبار، مواضع كتائب حزبا... را در عراق و سوریه با هواپیماهای بدون سرنشین و جنگنده اف-15 بمباران كرد. بر اساس گزارشهای منتشر شده، در این حمله 25 نفر به شهادت رسیدند و دهها نفر مجروح شدند و با توجه به آسیب جدی مجروحان احتمال بالا رفتن تعداد شهدا وجود دارد. شبكه المیادین نیز اعلام كرد كه در این حمله، «ابوعلی الخزعلی» فرمانده هنگ یكم از تیپ ۴۵ به شهادت رسیده است. پهپادهای ارتش آمریكا در سه نوبت، مقرهای لشكر 45 و 46 حشد الشعبی (محل استقرار نیروهای كتائب حزبا... و عصائب اهلالحق) در القائم را هدف قرار دادند. پنتاگون بعد از این حمله اعلام كرد حمله به مواضع كتائب حزبا... پاسخی اولیه به حملات مكرر علیه نیروهای آمریكا در خاك عراق است. بلافاصله مایك پمپئو وزیر خارجه، مارك اسپر وزیر دفاع و مایك میلی رئیس ستاد مشترك ارتش آمریكا در یك نشست خبری در فلوریدا درباره حمله ارتش این كشور به مواضع گروه حشدالشعبی در عراق شركت كردند. مایك پمپئو در این نشست خبری با طرح ادعاهایی علیه ایران گفت ما نمیایستیم تا ایران جان مردان و زنان آمریكایی را به خطر بیندازد. مارك اسپر نیز در این نشست خبری با بیان اینكه جزئیات این حمله علیه شبهنظامیان را به اطلاع ترامپ رساندهاند، گفت كه درباره دیگر گزینهها با ترامپ رایزنی شده است. اسپر با بیان اینكه این حمله با جنگنده اف-15 انجام شده است، گفت در این عملیات پنج هدف بمباران شده كه سه هدف در غرب عراق و دو هدف نیز در شرق سوریه بوده است.
بهرغم این هیاهوهای تبلیغاتی اما تحركات بعدی آمریكاییها در خاك عراق نشان از هراس آنها از اقدامات تلافیجویانه نیروهای مقاومت دارد. در همین راستا، منابع آگاه امنیتی در عراق از اعلام وضعیت هشدار حداكثری در همه پایگاههای آمریكا در عراق خبر دادند. این منابع در گفتوگو با وبگاه خبری «موازین نیوز» گفتند: نیروهای آمریكایی بالاترین حالت هشدار را در تمام پایگاههای خود در عراق اعلام كردند.
هنوز چند ساعتی از شعف آمریكاییها برای بمباران اهداف نظامی گردانهای حزبا... نگذشته بود كه خبر رسید كمپ تاجی در شمال بغداد كه محل استقرار نیروهای آمریكایی در عراق است هدف حمله موشكی قرار گرفت. این پایگاه نظامی در حالی هدف چهار موشك كاتیوشا قرار گرفت كه چند ماه پیش هم سه موشك كاتیوشا به این مقر نظامی اصابت كرده بود.
به نظر میرسد آمریكاییها باید منتظر حملات واكنشی از سوی نیروهای مقاومت باشند؛ حملاتی كه معلوم نیست چه زمان و با چه شدتی اتفاق خواهد افتاد و چه عواقب و تبعاتی برای آمریكاییها در پی خواهد داشت.
اهمیت راهبردی بوكمال- القائم
مهر امسال رسانهها خبر دادند كه گذرگاه مرزی ترانزیتی القائم - بوكمال بین عراق و سوریه بازگشایی شد. این رویداد از آن جهت اهمیت داشت كه در 2014 به خاطر تسلط داعش بر الانبار و دیرالزور، این مرز مهم بسته شده بود و از سویی دیگر در دو مرز اصلی این دو كشور یعنی الربیعه و التنف به دلیل سیطره نیروهای وابسته به آمریكا از جمله كردها و جریان ارتش آزاد، رفتوآمدهای محدودی صورت میگرفت.
ابوكمال در 450 كیلومتری دمشق و 340 كیلومتری بغداد قرار دارد و شهر القائم هم در استان الانبار واقع در شمالغربی عراق و اهمیت آن بیشتر به خاطر قرار گرفتن در مسیر ترانزیت میان عراق، ایران، سوریه و اردن است. همچنین عراق میتواند از طریق این مرز خاكی با عبور از سوریه به آبهای آزاد دسترسی داشته باشد.
با توجه به تسلط داعش در گذشته بر این منطقه، گروههای تروریستی امكان فعالیت زیادی داشتند اما آزادسازی آن، شرایط را برای تروریستها سختتر كرده و گذشته از این عادی شدن روابط میان بغداد و سوریه خواب عوامل فتنهگر منطقهای و فرامنطقهای را آشفته میكند. از اینروست كه آمریكاییها از هیچ اقدامی برای ایجاد بحران در این منطقه فروگذار نیستند و حتی به تقویت پایگاههای نظامی خود در بوكمال و القائم پرداختند تا اشراف خود بر این منطقه را بالا ببرند. این گذرگاه برای سوریه هم اهمیت فراوان دارد چون عملا شكست حصر اقتصادی این كشور را كه از جمله اهداف غربیها و كشورهای مرتجع عربی است بهدنبال خواهد داشت و از سویی دیگر به لحاظ امنیتی و نظامی هم باعث اتصال نیروهای زمینی محور مقاومت و گرفتن ابتكار عمل از نیروهای مورد حمایت آمریكا و رژیم صهیونیستی میشود. طبعا با توجه به اهمیت تسلط محور مقاومت بر این نقطه است كه هشدارهای رژیم صهیونیستی نسبت به متصل شدن عراق به سوریه و باز شدن مسیر ایران برای رسیدن به آبهای مدیترانه قابل درك است. این درحالی است كه رسانههای وابسته به آمریكا و رژیم صهیونیستی پیشتر و در مناسبتهای مختلف بارها بر لزوم عدم اتصال میان مرزهای مشترك سوریه و عراق تأكید كرده بودند.
اعتراض عراقیها به حملات آمریكا
بلافاصله بعد از حمله آمریكا به مواضع گردانهای حزبا...، مجموعهای از نیروهای سیاسی، مقامات رسمی و دولتی و احزاب و گروههای نقشآفرین در عراق نسبت به این اقدام واكنش نشان دادند.
در پی این حمله ابومهدی المهندس، معاون فرمانده حشدالشعبی عراق گفت: پاسخ ما به نیروهای آمریكایی كوبنده خواهد بود و اجازه نخواهیم داد خون شهدا و مجروحان هدر برود. گردانهای حزبا... عراق هم در بیانیهای اعلام كردند؛ كلاغهای شوم و شرور آمریكایی در تجاوزی آشكار، فرزندان مدافع وطن را در مرزهای غربی هدف قرار دادند كه این اقدام تجاوزی آشكار به حق حاكمیت حكومت و كرامت انسانی ملت عراق است.
عادل عبدالمهدی نخستوزیر دولت پیشبرد امور عراق، لحظاتی پس از حمله آمریكا به خاك عراق و نقض حاكمیت این كشور در تماس با وزیر دفاع آمریكا خواستار توضیح درباره این اقدام خلاف موازین بینالمللی شد. دفتر آیتا... سیستانی مرجع شیعیان عراق هم در بیانیهای حمله آمریکا به مواضع حشد الشعبی را شدیدا محکوم کرد و آن را نقض حاکمیت عراق دانست.
واكنشهای بینالمللی
چین به تجاوز آمریكا به مقر حشدالشعبی عراق در استان الانبار واكنش نشان داد. وزارت خارجه چین تأكید كرد كه احترام، تضمین حاكمیت، استقلال و سلامت اراضی سوریه و عراق یك ضرورت است و چین همیشه با استفاده از خشونت در امور بینالمللی مخالفت كرده است. حزب ا... لبنان با انتشار بیانیهای تجاوز وحشیانه آمریكا به مواضع گردان حزبا... عراق را محكوم كرد. در این بیانیه با تاكید بر اینكه حزبا... این تجاوز را تجاوزی علنی و آشكار به حاكمیت و امنیت و ثبات عراق و ملت این كشور میداند، تاكید شده است: این تجاوز یك بار دیگر نشان داد كه دولت آمریكا به دنبال ضربه زدن به عناصر پنهان قدرت ملت عراق است.
حزبا... اعلام كرد كه این تجاوز یك بار دیگر نشان داد كه دولت آمریكا به دنبال ضربه زدن به عناصر پنهان قدرت ملت عراق است. كاخ كرملین اعلام كرد كه آمریكا، روسیه را در جریان حملات خود علیه نیروهای حشدالشعبی در عراق و سوریه قرار نداده است.
روسیه تاكید كرد: ما هر اقدامی كه در راستای مبارزه با تروریسم باشد را مثبت ارزیابی كرده و هر اقدامی كه در راستای ایجاد بی ثباتی صورت بگیرد منفی ارزیابی میكنیم.
ائتلاف «جوانان انقلاب ۱۴ فوریه» و حزب «العمل الاسلامی» بحرین نیز حمله پهپادهای آمریكایی به مواضع حشدالشعبی عراق را بهشدت محكوم كردند.
اما پادشاهی بحرین با صدور بیانیهای بر حمایت مجدد خود از تمام اقدامات آمریكا در راستای آنچه تضمین صلح و امنیت منطقهای و بین المللی نامیده است، تاكید كرد.
رئیس اندیشكده صهیونیستی كه به بررسی پیامدهای حمله آمریكا به عراق پرداخته، این حمله را نشانهای از رویارویی مستقیم آمریكا با ایران دانست.
آموس یادلین رئیس سابق اطلاعات ارتش رژیم صهیونیستی نوشته است: این حملات سه سناریو را در پیشروی آمریكاییها خواهد داشت. اول اینكه دولت عراق درخواست خواهد کرد نیروهای آمریكایی خاك این كشور را ترك كنند. دوم اینكه پاسخی تلافیجویانه توسط نیروهای مقاومت داده میشود كه به تلافی شهادت نیروهای مردمی حافظ امنیت عراق خواهد بود و در نهایت اینكه جمهوری اسلامی ایران مستقیماً در برابر آمریكا یا نیروهای آمریكایی اقدام خواهد كرد.
محکومیت تجاوز آمریکا از سوی ایران
سپاه پاسداران در بیانیهای با محکومیت اقدام تروریستهای آمریکایی در حمله به پایگاههای حشدالشعبی تاکید کرد: قطعاً هیچ ملت آزاده و مستقلی برنمیتابد فرزندانش، هدف خوی تجاوزگری و جنایتپیشگی بیگانگان قرار گیرد و به طور طبیعی مردم رشید و حشدالشعبی قهرمان عراق، بر اساس قوانین و منشورهای بینالمللی، حق انتقام و پاسخگویی به جنایت بزرگ اخیر آمریکاییها را برای خود محفوظ و مسلم میدانند.
در این بیانیه تاکید شده است: رژیم جعلی و کودککش صهیونیستی نیز از اقدام شیطان بزرگ و تروریستهای آمریکایی خرسند نباشد، زیرا امت اسلامی قدر فرزندان خود در جبهه مقاومت را دانسته و سایه خشم و اراده مقدس ضد صهیونیستی را بر سر اشغالگران قدس شریف گستردهتر خواهد ساخت.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در واكنش به حملات اخیر گفت: تجاوز نظامی آمریكا به خاك و نیروهای عراقی مصداق بارز تروریسم و به شدت محكوم است.
سید عباس موسوی از آمریكا خواست تا به استقلال، حاكمیت و یكپارچگی ارضی عراق احترام گذاشته و دخالت خود را در امور داخلی این كشور متوقف كند.
گفتوگو با حسن داناییفر، سفیر سابق ایران در عراق
مقاومت قویتر خواهد شد
حشد الشعبی در سال ۲۰۱۴ و در پاسخ به فتوای مرجعیت عراق با هدف مبارزه با گروه تروریستی داعش تشکیل شد و به نظر میرسد که آمریکا با هدف تقویت داعش حشد الشعبی را مورد حمله قرار دادهاست . در همین ارتباط گفت و گویی را با حسن دانایی فر، سفیر پیشین ایران در عراق انجام دادیم. وی معتقد است که آمریکا پس از ناکامی در دستیابی به اهدافش در جریان اعتراضات خیابانی در عراق حال به فتنه جدید یعنی اینگونه حملات روی آورده است.
پشتپرده حملات آمریكا به مواضع حشدالشعبی چیست؟
این حملات آمریكا نشاندهنده زیادهخواهی و ملتزم نبودن این كشور به تعهداتش است. حشدالشعبی از نظر قانونی جزو بخشهای تفكیكناپذیر نیروهای مسلح عراق است، همچنین از نظر شرعی و معنوی هم با پشتوانه مرجعیت همانطور كه از قبل اعلام شده بود در مناطقی مستقر بودند كه اراضی عراق را نزدیك مرز سوریه و در مقابل تحركات داعش كنترل میكردند، بنابراین این نیروها بخش تفكیكناپذیر نیروهای امنیتساز عراق هستند.
منظورتان از ملتزم نبودن آمریكا به تعهداتش چه بود؟
آمریكا موافقتنامه همكاریهای امنیتی با عراق دارد، یعنی تقویت امنیت در عراق و نه انجام اقداماتی كه باعث ایجاد ناامنی در عراق و مشكلات جدید در این كشور شود. اقدامات مداخلهجویانه آمریكا در عراق در شرایطی انجام میشود كه مقامات ارشد دولت آمریكا از جمله وزیر خارجه این كشور با نیرنگ خواستار مداخله نکردن سایر كشورها در امور داخلی عراق میشوند.
بیثباتی حاكمیت در عراق و اغتشاشات اخیر در این كشور چقدر در شكلگیری این حمله موثر بوده است؟
آمریكا در طول چند ماه گذشته تلاش كرد تا از خواستههای بحق اجتماعی مردم عراق كه در جهت مبارزه با فساد و كمبود خدمات بود سوءاستفاده كرده و آن را به پروسه سیاسی تبدیل كند. این كشور تلاش كرد بر موج اعتراضات سوار شده و به این ترتیب، برخی جریانها به خواسته آمریكا حركت كرده و نابسامانیهایی را در ساختار حكومتی عراق به وجود آوردند. در حال حاضر نیز شرایط خاصی در عراق وجود دارد، از جمله اینكه نخستوزیر متصدی امور روزانه این كشور شده و بهدلیل استعفای مقام ریاستجمهوری، رئیسجمهور این كشور در وضعیت بلاتكلیفی قرار دارد كه به تبع اینگونه مشكلات؛ وضعیت اجتماعی و مراكز تحصیلی عراق در حالت خاصی قرار دارد كه تقریبا در زمان حملات داعش هم چنین وضعیتی در عراق وجود نداشت.
آمریكاییها تصور میكردند با این فتنههایی كه ایجاد كردهاند سریع به نتیجه میرسند، این در حالی است كه دستیابی آنها به اهدافشان طولانی شده و به همین دلیل دست به فتنه جدید یعنی حمله به مواضع حشدالشعبی زدهاند.
این فتنه جدید را آمریكا از یكشنبه شب آغاز كرده و نشان میدهد همان طرح قدیمی تجزبه عراق را دنبال میكنند. همانطور كه بخاطر دارید در سال 2005 خانم رایس طرحی را تحت عنوان خاورمیانه جدید یا خاورمیانه بزرگ مطرح كرد كه بلافاصله شاهد حمله اسرائیل به جنوب لبنان و تلاش برای از بین بردن محور مقاومت و تجزیه كشورهایی در منطقه از جمله عراق بودیم. اما خوشبختانه محور مقاومت با ایستادگیهای خود پاسخ مناسبی به اینگونه اقدامات داده و آن را به عقب انداخت.
در شرایط كنونی نیز آنها تمركز خود را روی عراق گذاشتهاند، قبل از اعتراضات خیابانی در عراق شاهد حملات پهپادهای رژیمصهیونیستی با هدایت آمریكا به 15 مركز حشدالشعبی عراق بودیم كه نخستوزیر عراق اعلام كرد كار اسرائیل است و پاسخ مناسبی به آن خواهیم داد.
اینگونه اقدامات آمریكا چقدر در آشفتهتر كردن اوضاع عراق تاثیرگذار خواهد بود؟
قطعا دامن زدن به ناامنیهای جدید در عراق میتواند نگرانیهایی در هر جامعه ایجاد كند، چرا كه تلاش برای ناامنی واكنشهایی نیز از سوی نیروهایی كه مورد اصابت قرار میگیرند خواهد داشت و همه اینها نوعی ناامنی را دامن میزند.
در بخش اول صحبتهای خود از نقش حشدالشعبی در كنترل داعش گفتید، حال حمله به مواضع حشدالشعبی چه تاثیری بر تقویت داعش خواهد داشت؟
سخنان چند سال پیش ترامپ در مناظرات مبنی بر ایجاد داعش از سوی آمریكا و عدم تكذیب آن از سوی آمریكاییها تردیدی برای كسی باقی نگذاشت كه واشنگتن در حیات داعش چه نقش پررنگی دارد. این كشور به ناامن ماندن منطقه علاقهمند است تا به این ترتیب حضورشان در منطقه توجیه داشته باشد. درهرحال تضعیف حشدالشعبی از سوی آمریكا یعنی تقویت داعش و تقویت داعش یعنی حضور پررنگتر و غیرقانونی آمریكا در منطقه و بهخصوص عراق.
مرجعیت عراق چه نقشی در مدیریت شرایط فعلی میتواند داشته باشد؟
قطعا مرجعیت بسیار موثر و تاثیرگذار است، اما فعلا باید منتظر واكنش مراجع عراق نسبت به حمله آمریكا باشیم و ببینیم طی روزهای آینده چه دیدگاهی خواهند داشت.
با توجه به اینكه منطقه مورد حمله آمریكا در مرز عراق و سوریه قرار دارد، درباره اهمیت استراتژیك این منطقه توضیح بیشتری میدهید؟
منطقه القائم به لحاظ جغرافیایی عراق نزدیك مرز سوریه قرار داشته و یكی از نقاطی است كه تردد داعش و تروریستها بهصورت جدی در آنجا صورت میگیرد و با احتساب حمله آمریكا به این منطقه میتوان گفت كه اینگونه اقدامات میتواند در نهایت به تقویت داعش و تروریستها منجر شود.
تاثیر حمله آمریكا بر فعالیتهای جریان مقاومت چیست؟
تضعیف حشدالشعبی یعنی تقویت جریانات تروریستی و البته به دلیل اصالت داشتن جریان مقاومت و ریشهدار بودنش در جامعه خاورمیانه به این سادگیها تضعیف نمیشود. سالهاست آمریكا و صهیونیستها در جهت تضعیف این جریان تلاش میكنند، اما واقعیت این است كه محور مقاومت در منطقه و در مقایسه با ده سال گذشته خیلی قویتر شده است؛ زیرا مقاومت، محدود به چند مصداق نیست بلكه جریان، روند، یك تفكر و نگاه است و با یك ضربه و عملیات از بین نمیرود و ممكن است قویتر هم شود.
در مجموع روند تحولات اخیر در عراق را چگونه ارزیابی میكنید؟
عراق چنین تجربه تاریخی را برای مبارزه با اشغالگری در سالهای 2003 تا اواخر 2010 داشته است و به نظر میرسد باید صبر كنیم و ببینیم آیا وارد دوره قبلی خواهد شد. در آن مقطع نیز شاهد بودیم كه در نهایت روند تحولات بهگونهای پیش رفت كه منجر به خروج نیروهای آمریكایی از عراق شد كه البته دوباره به بهانه داعش به این كشور بازگشتند. در نهایت با شناختی كه از عراق دارم این كشور پاسخ مناسبی به اقدامات آمریكا خواهد داد.