نگاهی به مادران سینما و تلویزیون
مادرانه
«مادر» اصلا چیزی نیست که بشود آن را بازی کرد. مادر بودن، پیچیدگی هایی دارد که هزاری هم هنرمند باشی، اگر آن مفاهیم عمیق را با پوست و گوشت و استخوانت درک نکنی؛ نمی توانی آن را به تصویر بکشی. شاید برای همین است که در سینمای ما با این همه نقش های متفاوت مادرانه، تنها برخی از چهره ها و نقش ها ماندگار شده اند. به بهانه روز مادر سراغ چندتا از همین نقش ها رفته ایم.
صادق امانی
«مادر مُرد، از بس که جان ندارد»
بدون شک ماندگارترین نقش مادر را مرحوم «رقیه چهره آزاد» در فیلم «مادر» بازی کرد. فیلمی که اثری ماندگار از «علی حاتمی» است. نقش فرزندان این مادر را محمدعلی کشاورز، اکبر عبدی، امین تارخ، اکرم محمدی، فریماه فرجامی و جمشید هاشم پور بازی کردند. البته در جوانی شان. دیالوگ های ماندگاری در این فیلم وجود داشت. مثلا آنجا که اکبرعبدی - که عقب مانده ذهنی است- می گوید:«مادر مُرد، از بس که جان ندارد!» اما شاهکار دیالوگ ها از زبان همان شخص اول فیلم در می آید که قبل از مرگش دارد به بچه ها توصیه می کند برای مراسم خودش: «سرشام گریه نکنید، غذا را به مردم زهر نکنین. سماور بزرگ و استکان نعلبکی هم به قدر کفایت داریم. راه نیفتین دوره در و همسایه پی ظرف و ظروف. آبروداری کنین بچه‌ها، نه با اسراف. سفره از صفای میزبان خرم می‌شه، نه از مرصع‌پلو. حرمت زنیت مادرتون را حفظ کنین. محمد ابراهیم، خیلی ریز نکن مادر، اون وقت می‌گن خورشتشون فقط لپه داره و پیاز داغ.»
مادر «حیدر خوش مرام»!
یکی از بازیگران نامی کشورمان که بارها و بارها در نقش مادر ایفای نقش کرده، «ثریا قاسمی» است. شاید او این هنر خوب بازی کردن بخصوص در نقش یک مادر را از مادر سینمای ایران که مادر واقعی او بود نیز یادگرفته باشد یعنی مرحوم «حمیده خیرآبادی».
در این جا به دو نقش ماندگار او یکی در اوایل دهه هشتاد اشاره می کنیم یعنی سریال «شب دهم» که نقش مادر حسین یاری را بازی می کرد. مادری که بدون شک بیشترین تأثیر را در تحول روحی فرزند قلچماقش ایفا کرد. و دیگری هم نقش او در فیلم زیبای «ویلایی ها». نقش مادری چشم انتظار فرزندش. کسی که تا آخرین لحظه برای حتی یک لحظه دیدار مجدد پسرش که به جبهه ها رفته، به هر دری می زند و حاضر می شود مدت طولانی در پشت جبهه ها حضور داشته باشد. و چه زیبا در گوشه‌ای از این فیلم بالای سر شهیدی جوان می گوید:«هم سن و سال یوسفم بود. فکر می کرد من مادرشم. گفت اگر حلالم نکنی آروم نمی شم.... حلالش کردم»
بی انصافی است بازی «گلاب آدینه» در «مهمانی مامان»، هنرمندی «فاطمه معتمدآریا» در «گیلانه» در نقش مادر یک جانباز، «مریلا زارعی» با آن نقش سخت در «شیار143» و خیلی دیگر از هنرمندان خوب کشورمان را نبینیم اما در این مجال کوتاه، تنها به 4 مورد فوق به تفصیل اشاره کردیم. شما ببینید کدام نقش مادر در ذهن و یادتان بیشتر نقش بسته است.
بی بی «قصه های مجید»
برای نوجوان های دهه شصتی اما چهره ماندگار یک مادر(البته یک مادربزرگ)، زنده‌یاد «پروین دخت یزدانیان» در نقش بی بی «قصه‌های مجید» است. آن زمان ها وقتی یک نوجوان از مدرسه برمی‌گشت؛ اگر پای تلویزیون می‌نشست، یک دلیل بزرگش تماشای قصه‌های این نوه و مادربزرگ بود. بچه‌ها پای دیدن این سریال، گاهی گریه شان می گرفت و گاهی می خندیدند؛ اما همیشه دل‌شان از آن کله‌جوش‌هایی می‌خواست که بی‌بی درست می‌کرد برای مجید تا هوشش بیشتر شود با خوردن آن گردو و کشک.
بی بی قصه های مجید مادر واقعی نویسنده و کارگردان خوب کشورمان، «کیومرث پوراحمد» بود. البته شاید او را در فیلم «خواهران غریب» هم به یادداشته باشید. آنجا هم نقش مادر بازیگر بزرگ تاریخ سینمای ایران، «خسروشکیبایی» را بازی می کرد. و شکیبایی چه زیبا در آن فیلم خواهد:«مادر من! مادر من! تو یاری و یاور من ... »
«طفلک دیوانه من»!
لهجه شیرینی دارد که باعث می‌شود از همان ابتدا که شروع به حرف زدن می‌کند مخاطب را جذب کند، حس مادرانه از لحن و کلامش پیداست و ناخودآگاه می‌خواهی که دوستش داشته باشی. همدانی است. به مدت 30 سال معلم پیش‌دبستانی و کارمند آموزش و پرورش بود، بعد از بازنشستگی وارد عرصه بازیگری شد، دو پسر و یک دختر و تندیس حافظ بهترین بازیگر زن را برای بازی در فیلم «برف» در کارنامه دارد. اینها همه درباره «رابعه مدنی» است. کسی که گرچه از کودکی به سینما علاقه داشت و حتی فرزندش «شهاب رضویان» از کارگردانان و تهیه کنندگان خوب کشور است، اما خیلی دیر پا به سینما و تلویزیون گذاشت. با این همه و در همین مدت کوتاه، نقش‌های ماندگاری را بخصوص به عنوان یک مادر ایفا کرد. از نقش بی نظیرش در سریال «وضعیت سفید» گرفته با آن جمله معروف «طفل دیوانه من!» که به نوه اش امیر می گفت؛ تا نقش مادر شهید در «بوسیدن روی ماه».
بدون شک ماندگارترین نقش مادر را مرحوم «رقیه چهره آزاد» در فیلم «مادر» بازی کرد. فیلمی که اثری ماندگار از «علی حاتمی» است. نقش فرزندان این مادر را محمدعلی کشاورز، اکبر عبدی، امین تارخ، اکرم محمدی، فریماه فرجامی و جمشید هاشم پور بازی کردند. البته در جوانی شان. دیالوگ های ماندگاری در این فیلم وجود داشت. مثلا آنجا که اکبرعبدی - که عقب مانده ذهنی است- می گوید:«مادر مُرد، از بس که جان ندارد!» اما شاهکار دیالوگ ها از زبان همان شخص اول فیلم در می آید که قبل از مرگش دارد به بچه ها توصیه می کند برای مراسم خودش: «سرشام گریه نکنید، غذا را به مردم زهر نکنین. سماور بزرگ و استکان نعلبکی هم به قدر کفایت داریم. راه نیفتین دوره در و همسایه پی ظرف و ظروف. آبروداری کنین بچه‌ها، نه با اسراف. سفره از صفای میزبان خرم می‌شه، نه از مرصع‌پلو. حرمت زنیت مادرتون را حفظ کنین. محمد ابراهیم، خیلی ریز نکن مادر، اون وقت می‌گن خورشتشون فقط لپه داره و پیاز داغ.»
مادر «حیدر خوش مرام»!
یکی از بازیگران نامی کشورمان که بارها و بارها در نقش مادر ایفای نقش کرده، «ثریا قاسمی» است. شاید او این هنر خوب بازی کردن بخصوص در نقش یک مادر را از مادر سینمای ایران که مادر واقعی او بود نیز یادگرفته باشد یعنی مرحوم «حمیده خیرآبادی».
در این جا به دو نقش ماندگار او یکی در اوایل دهه هشتاد اشاره می کنیم یعنی سریال «شب دهم» که نقش مادر حسین یاری را بازی می کرد. مادری که بدون شک بیشترین تأثیر را در تحول روحی فرزند قلچماقش ایفا کرد. و دیگری هم نقش او در فیلم زیبای «ویلایی ها». نقش مادری چشم انتظار فرزندش. کسی که تا آخرین لحظه برای حتی یک لحظه دیدار مجدد پسرش که به جبهه ها رفته، به هر دری می زند و حاضر می شود مدت طولانی در پشت جبهه ها حضور داشته باشد. و چه زیبا در گوشه‌ای از این فیلم بالای سر شهیدی جوان می گوید:«هم سن و سال یوسفم بود. فکر می کرد من مادرشم. گفت اگر حلالم نکنی آروم نمی شم.... حلالش کردم»
بی انصافی است بازی «گلاب آدینه» در «مهمانی مامان»، هنرمندی «فاطمه معتمدآریا» در «گیلانه» در نقش مادر یک جانباز، «مریلا زارعی» با آن نقش سخت در «شیار143» و خیلی دیگر از هنرمندان خوب کشورمان را نبینیم اما در این مجال کوتاه، تنها به 4 مورد فوق به تفصیل اشاره کردیم. شما ببینید کدام نقش مادر در ذهن و یادتان بیشتر نقش بسته است.
بی بی «قصه های مجید»
برای نوجوان های دهه شصتی اما چهره ماندگار یک مادر(البته یک مادربزرگ)، زنده‌یاد «پروین دخت یزدانیان» در نقش بی بی «قصه‌های مجید» است. آن زمان ها وقتی یک نوجوان از مدرسه برمی‌گشت؛ اگر پای تلویزیون می‌نشست، یک دلیل بزرگش تماشای قصه‌های این نوه و مادربزرگ بود. بچه‌ها پای دیدن این سریال، گاهی گریه شان می گرفت و گاهی می خندیدند؛ اما همیشه دل‌شان از آن کله‌جوش‌هایی می‌خواست که بی‌بی درست می‌کرد برای مجید تا هوشش بیشتر شود با خوردن آن گردو و کشک.
بی بی قصه های مجید مادر واقعی نویسنده و کارگردان خوب کشورمان، «کیومرث پوراحمد» بود. البته شاید او را در فیلم «خواهران غریب» هم به یادداشته باشید. آنجا هم نقش مادر بازیگر بزرگ تاریخ سینمای ایران، «خسروشکیبایی» را بازی می کرد. و شکیبایی چه زیبا در آن فیلم خواهد:«مادر من! مادر من! تو یاری و یاور من ... »
«طفلک دیوانه من»!
لهجه شیرینی دارد که باعث می‌شود از همان ابتدا که شروع به حرف زدن می‌کند مخاطب را جذب کند، حس مادرانه از لحن و کلامش پیداست و ناخودآگاه می‌خواهی که دوستش داشته باشی. همدانی است. به مدت 30 سال معلم پیش‌دبستانی و کارمند آموزش و پرورش بود، بعد از بازنشستگی وارد عرصه بازیگری شد، دو پسر و یک دختر و تندیس حافظ بهترین بازیگر زن را برای بازی در فیلم «برف» در کارنامه دارد. اینها همه درباره «رابعه مدنی» است. کسی که گرچه از کودکی به سینما علاقه داشت و حتی فرزندش «شهاب رضویان» از کارگردانان و تهیه کنندگان خوب کشور است، اما خیلی دیر پا به سینما و تلویزیون گذاشت. با این همه و در همین مدت کوتاه، نقش‌های ماندگاری را بخصوص به عنوان یک مادر ایفا کرد. از نقش بی نظیرش در سریال «وضعیت سفید» گرفته با آن جمله معروف «طفل دیوانه من!» که به نوه اش امیر می گفت؛ تا نقش مادر شهید در «بوسیدن روی ماه».
