حواشی گفت‌وگوی محمدرضا دلاوری با پرویز فتاح، باعث شد نگاهی داشته باشیم به سابقه گفت‌وگوهای این چنینی در ایران و جهان
گفت‌وگوی سخت، آسان است
نامش دهان پرکن است و مخاطب را حسابی کنجکاو می‌کند اما غالبا مصاحبه‌شونده را به حالت دفاعی فرومی‌برد و گاه می‌ترساند. «هاردتاک» شیوه‌ای از مصاحبه است که سال‌ها در برخی برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسم اما نام یکی از برنامه‌های تلویزیون بی‌بی‌‌سی است که پخشش سال 1977 آغاز شد و در چند شبکه آن پخش می‌شود. شیوه مطرح کردن سوال‌ها و مصاحبه‌های عمیق از شخصیت‌های مهم و خبرساز در این برنامه به گونه‌ای بود که خیلی زود بینندگان را جذب کرد و کم‌کم به اصطلاحی برای مصاحبه‌هایی با پرسش‌های سخت بدل شد. نمونه‌هایش در تلویزیون‌های دنیا زیاد است و در ایران هم چند سالی است مورد توجه قرار گرفته و نمونه‌های موفقی از آن روی آنتن رفته است. اخیرا نمونه‌ای از آن در برنامه تهران 20 اتفاق افتاد. سه‌شنبه شب محمد دلاوری، یکی از مجریان این برنامه با پرویز فتاح، رئیس بنیاد جانبازان و مستضعفان گفت‌وگو می‌کرد و فضای مصاحبه با پرسشی از سوی دلاوری درباره ساخت آزادراه تهران - شمال به سمتی رفت که مصاحبه‌شونده را برآشفت و او بیان کرد مصاحبه برای زیرسوال بردن نیست و.... در پی این اتفاق و چالش گفت‌وگوی سخت روی آنتن سیما، ما در این گزارش از‌هاردتاک گفته‌ایم، نگاهی به برخی از برنامه‌های گفت‌وگوی سخت دنیا و ایران انداخته‌ایم و به واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی مجازی پرداختهایم.
هاردتاک آغازین
گفت‌وگوی سخت یا همان‌هاردتاک نام برنامه‌ای است که سال 1977 در تلویزیون بی‌بی‌‌سی متولد و به یکی از برنامه‌های اصلی این شبکه بدل شد. این برنامه مصاحبه‌ای با بازه زمانی حدود نیم ساعت است که شیوه پرسشگری و طرح سوال‌های بحث‌برانگیز در آن، خیلی زود توجه مخاطبان را جلب و مصاحبه‌شونده‌ها را مجبور به پاسخگویی درباره عملکردشان در جایگاه‌های گوناگون سیاسی، هنری و... کرد. هاردتاک تا کنون مجری‌هایی چون تیم سباستین، زینب بدوی، استیون ساکر و... داشته است. از گفت‌وگوهای برتر آن هم می‌شود به حضور اورهان پاموک، ادوارد سعید، الیف شافاک، ال گور، شارلیز ترون و ... اشاره کرد.
سخت و خارجی
نمونه‌های خارجی این دست مصاحبه‌های تلویزیونی بسیار است و آنها در این مورد سابقه طولانی‌تری از ما دارند. ما در اینجا دو مورد موفق آنها را آورده‌ایم:
لری کینگ لایو: نام برنامه لری کینگ مجری با سابقه شبکه سی‌ان‌ان است که چند سالی است از دنیای حرفه‌ای خداحافظی کرده است. این برنامه سیاستمداران و چهره‌های بسیاری را به چالش کشید و آنها را با پرسش‌های کینگ حاضر جواب مواجه ساخت.
پیرز مورگان لایو: این برنامه هم در ادامه برنامه لری کینگ لایو روی آنتن رفت و این‌بار پیرز مورگان، روزنامه‌نگار و مجری تلویزیون هدایت گفت‌وگوهای چالشی با چهره‌ها را بر عهده گرفت این برنامه زنده که از شبکه سی‌ان‌ان پخش می‌شود سال 2019 با کریستیانو رونالدو گفت‌وگویی یک ساعته داشت که صحبت‌های این فوتبالیست در مورد زندگی شخصی‌اش با بازخوردهای فراوانی همراه بود.
تعدادی از مسؤولان ما نیز در‌هاردتاک‌های خارجی شرکت کرده‌اند، مقابل روزنامه‌نگاران خارجی نشستند و برخی در این گفت‌وگوها خوب ظاهر شدند و توانستد از پس پرسش‌های سختی که گاه مصاحبه‌شونده را در تنگنا قرار می‌دهد با روش خود بربیایند. از‌هاردتاک‌های خارجی با مهمان‌های ایرانی می‌توان به گفت‌وگوی محمدجواد ظریف با بدوی، مجری برنامه‌هاردتاک بی‌بی‌‌سی و مصاحبه کینگ با محمود احمدی‌نژاد اشاره کرد.
مسؤولان بخوانند
جدل میان دلاوری و فتاح نشان داد هنوز بر سر جایگاه و کارکرد رسانه اتفاق نظر وجود ندارد. خوب است بدانیم کار خبرنگار پرسشگری است و مجری یک برنامه چالشی گفت‌وگو محور هم رسالتش همین است و از مسؤولان و چهره‌های تاثیرگذار به همین منظور دعوت می‌کند. آنها به برنامه می‌آیند تا پاسخگوی پرسش‌هایی درباره شیوه عملشان در جایگاهی که هستند باشند. البته که این گفت‌وگو گاه رنگ انتقاد به خود می‌گیرد، اما زمانی که مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده مقابل هم حاضر هستند، یعنی فرصت جوابدهی و دفاع وجود دارد و این در تمام دنیا اتفاق می‌افتد.
گفت‌وگوی سخت ایرانی
همانگونه که گفته شد برنامه‌های گفتومحور چالشی که در اصل با نام «هاردتاک» شناخته می شوند، مدتی است در دنیا علاوه بر فضای ژورنالیستی وارد شبکه‌های تلویزیونی هم شده و رنگ تصویر به خود گرفته‌اند. مخاطبان سیما نیز مدتی است شاهد پخش این سبک از گفت‌وگو در قالب برنامه‌های مختلف هستند. سخت است بگوییم کدام برنامه گفتومحور تلویزیونی در ایران را می‌شود، اولین‌هاردتاک دانست. چرا؟ چون در میان لیست بلندبالای نام اینگونه برنامه‌ها، تعدادی هستند که تنها چند ویژگی از این سبک را دارند یا فقط در برخی از قسمت‌های برنامه، گفت‌وگوی مجری و مصاحبه‌شونده به‌هاردتاک نزدیک شده است. به‌طور کلی دهه 80 بود که در ایران این سبک از گفت‌وگو حسابی باب شد و چند برنامه با این شیوه روی آنتن رفت. ما در اینجا به تعدادی از این برنامه‌ها اشاره کردیم.
صندلی داغ (1383): این برنامه که به نوعی گفت‌وگوهای چالشی را باب کرد، از شبکه دو سیما پخش می‌شد و احمد نجفی، داریوش کاردان و منوچهر نوذری از کسانی بودند که بر مسند اجرای آن نشستند. صندلی داغ اساسا توجهش بر سرگرمی بود اما می‌شود گفت نوع تازه‌ای از مصاحبه را تلویزیون باب کرد که گرچه به ندرت، اما به‌هاردتاک نزدیک می‌شد.
کوله پشتی (1383): از برنامه‌های پرطرفدار زمان خود بود که با اجرای فرزاد حسنی، روی آنتن شبکه سه می‌رفت. در این برنامه با حال و هوایی جوانانه گفت‌وگوهایی انجام شد که برخی از آنان مورد توجه بسیاری قرار گرفت و حتی در آن سال‌ها ویدیوهایش در فضای مجازی و تلفن‌های همراه دیده شد. نمونه‌اش گفت‌وگوی حسنی با سردار رادان، فرمانده انتظامی وقت تهران بود. علی اکبر ولایتی و سعید مرتضوی از دیگر کسانی بودند که به برنامه آمدند. بعد از حسنی، امیرحسین مدرس از کسانی بود که اجرای برنامه را برعهده گرفت و این برنامه در چهار سری تا سال 86 ادامه داشت.
مثلث شیشه‌ای (1387): رضا رشیدپور در شبکه پنج، برنامه چالشی شب شیشه‌ای و عبور شیشه‌ای را راه انداخت که سروصدای زیادی به پا کرد و مخاطبان زیادی داشت. مثلث شیشه‌ای هم در ادامه این برنامه‌ها روی آنتن رفت. باران کوثری، شهاب حسینی، بهرام رادان، محمدرضا گلزار و... از مهمانان برنامه رشیدپور و پاسخگو به پرسش‌های متفاوت او بودند. یکی از اتفاقات جالب در این برنامه را گلزار رقم زد، او همان ابتدا به‌خاطر سبک پرسش‌های مجری و لحن صریح و منتقدانه او، از جایش برخاست و قصد داشت برنامه را ترک کند که البته این اتفاق نیفتاد. البته بسیاری این را شوخی هماهنگ شده‌ای دانستند.
سختانه (1396): نامش هم تداعی‌گر همین سبک از مصاحبه است و با اجرای میلاد دخانچی روی آنتن شبکه سه سیما رفت. محمد قوچانی و ابراهیم فیاض از مهمانان این برنامه بودند. برخی اجرای دخانچی را بازجویی می‌دانستند و برخی رسم مصاحبه‌گری در‌هاردتاک را همین می‌پنداشتند. او اما همان زمان با جام‌جم گفت‌وگو کرد و گفت: به نظر من وقتی برنامه بازجویی را تداعی می‌کند درواقع دارد کارش را درست انجام می‌دهد. این برنامه‌هاردتاک است و در اینگونه گفت‌وگوها شما از مصاحبه شونده، تعریف و تمجید نمی‌کنید بلکه او را به چالش می‌کشید.
عصرانه (1398): این برنامه چند سالی است روی آنتن شبکه افق می‌رود اما در سال اخیر تصمیم گرفت شکل تازه‌ای به خود بدهد و درباره مسائل روز با مسؤولان و تصمیم‌گیرندگان حوزه‌های مختلف وارد گفت‌وگوهای چالشی شود. یکی از گفت‌وگوهای این برنامه که بسیار در فضای مجازی دیده و نظرات مثبت و منفی نسبت به آن مطرح شد، مصاحبه با عباس عبدی، روزنامه‌نگار و فعال اصلاح‌طلب بود.
گفت‌وگوی سخت یا همان‌هاردتاک نام برنامه‌ای است که سال 1977 در تلویزیون بی‌بی‌‌سی متولد و به یکی از برنامه‌های اصلی این شبکه بدل شد. این برنامه مصاحبه‌ای با بازه زمانی حدود نیم ساعت است که شیوه پرسشگری و طرح سوال‌های بحث‌برانگیز در آن، خیلی زود توجه مخاطبان را جلب و مصاحبه‌شونده‌ها را مجبور به پاسخگویی درباره عملکردشان در جایگاه‌های گوناگون سیاسی، هنری و... کرد. هاردتاک تا کنون مجری‌هایی چون تیم سباستین، زینب بدوی، استیون ساکر و... داشته است. از گفت‌وگوهای برتر آن هم می‌شود به حضور اورهان پاموک، ادوارد سعید، الیف شافاک، ال گور، شارلیز ترون و ... اشاره کرد.
سخت و خارجی
نمونه‌های خارجی این دست مصاحبه‌های تلویزیونی بسیار است و آنها در این مورد سابقه طولانی‌تری از ما دارند. ما در اینجا دو مورد موفق آنها را آورده‌ایم:
لری کینگ لایو: نام برنامه لری کینگ مجری با سابقه شبکه سی‌ان‌ان است که چند سالی است از دنیای حرفه‌ای خداحافظی کرده است. این برنامه سیاستمداران و چهره‌های بسیاری را به چالش کشید و آنها را با پرسش‌های کینگ حاضر جواب مواجه ساخت.
پیرز مورگان لایو: این برنامه هم در ادامه برنامه لری کینگ لایو روی آنتن رفت و این‌بار پیرز مورگان، روزنامه‌نگار و مجری تلویزیون هدایت گفت‌وگوهای چالشی با چهره‌ها را بر عهده گرفت این برنامه زنده که از شبکه سی‌ان‌ان پخش می‌شود سال 2019 با کریستیانو رونالدو گفت‌وگویی یک ساعته داشت که صحبت‌های این فوتبالیست در مورد زندگی شخصی‌اش با بازخوردهای فراوانی همراه بود.
تعدادی از مسؤولان ما نیز در‌هاردتاک‌های خارجی شرکت کرده‌اند، مقابل روزنامه‌نگاران خارجی نشستند و برخی در این گفت‌وگوها خوب ظاهر شدند و توانستد از پس پرسش‌های سختی که گاه مصاحبه‌شونده را در تنگنا قرار می‌دهد با روش خود بربیایند. از‌هاردتاک‌های خارجی با مهمان‌های ایرانی می‌توان به گفت‌وگوی محمدجواد ظریف با بدوی، مجری برنامه‌هاردتاک بی‌بی‌‌سی و مصاحبه کینگ با محمود احمدی‌نژاد اشاره کرد.
مسؤولان بخوانند
جدل میان دلاوری و فتاح نشان داد هنوز بر سر جایگاه و کارکرد رسانه اتفاق نظر وجود ندارد. خوب است بدانیم کار خبرنگار پرسشگری است و مجری یک برنامه چالشی گفت‌وگو محور هم رسالتش همین است و از مسؤولان و چهره‌های تاثیرگذار به همین منظور دعوت می‌کند. آنها به برنامه می‌آیند تا پاسخگوی پرسش‌هایی درباره شیوه عملشان در جایگاهی که هستند باشند. البته که این گفت‌وگو گاه رنگ انتقاد به خود می‌گیرد، اما زمانی که مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده مقابل هم حاضر هستند، یعنی فرصت جوابدهی و دفاع وجود دارد و این در تمام دنیا اتفاق می‌افتد.
گفت‌وگوی سخت ایرانی
همانگونه که گفته شد برنامه‌های گفتومحور چالشی که در اصل با نام «هاردتاک» شناخته می شوند، مدتی است در دنیا علاوه بر فضای ژورنالیستی وارد شبکه‌های تلویزیونی هم شده و رنگ تصویر به خود گرفته‌اند. مخاطبان سیما نیز مدتی است شاهد پخش این سبک از گفت‌وگو در قالب برنامه‌های مختلف هستند. سخت است بگوییم کدام برنامه گفتومحور تلویزیونی در ایران را می‌شود، اولین‌هاردتاک دانست. چرا؟ چون در میان لیست بلندبالای نام اینگونه برنامه‌ها، تعدادی هستند که تنها چند ویژگی از این سبک را دارند یا فقط در برخی از قسمت‌های برنامه، گفت‌وگوی مجری و مصاحبه‌شونده به‌هاردتاک نزدیک شده است. به‌طور کلی دهه 80 بود که در ایران این سبک از گفت‌وگو حسابی باب شد و چند برنامه با این شیوه روی آنتن رفت. ما در اینجا به تعدادی از این برنامه‌ها اشاره کردیم.
صندلی داغ (1383): این برنامه که به نوعی گفت‌وگوهای چالشی را باب کرد، از شبکه دو سیما پخش می‌شد و احمد نجفی، داریوش کاردان و منوچهر نوذری از کسانی بودند که بر مسند اجرای آن نشستند. صندلی داغ اساسا توجهش بر سرگرمی بود اما می‌شود گفت نوع تازه‌ای از مصاحبه را تلویزیون باب کرد که گرچه به ندرت، اما به‌هاردتاک نزدیک می‌شد.
کوله پشتی (1383): از برنامه‌های پرطرفدار زمان خود بود که با اجرای فرزاد حسنی، روی آنتن شبکه سه می‌رفت. در این برنامه با حال و هوایی جوانانه گفت‌وگوهایی انجام شد که برخی از آنان مورد توجه بسیاری قرار گرفت و حتی در آن سال‌ها ویدیوهایش در فضای مجازی و تلفن‌های همراه دیده شد. نمونه‌اش گفت‌وگوی حسنی با سردار رادان، فرمانده انتظامی وقت تهران بود. علی اکبر ولایتی و سعید مرتضوی از دیگر کسانی بودند که به برنامه آمدند. بعد از حسنی، امیرحسین مدرس از کسانی بود که اجرای برنامه را برعهده گرفت و این برنامه در چهار سری تا سال 86 ادامه داشت.
مثلث شیشه‌ای (1387): رضا رشیدپور در شبکه پنج، برنامه چالشی شب شیشه‌ای و عبور شیشه‌ای را راه انداخت که سروصدای زیادی به پا کرد و مخاطبان زیادی داشت. مثلث شیشه‌ای هم در ادامه این برنامه‌ها روی آنتن رفت. باران کوثری، شهاب حسینی، بهرام رادان، محمدرضا گلزار و... از مهمانان برنامه رشیدپور و پاسخگو به پرسش‌های متفاوت او بودند. یکی از اتفاقات جالب در این برنامه را گلزار رقم زد، او همان ابتدا به‌خاطر سبک پرسش‌های مجری و لحن صریح و منتقدانه او، از جایش برخاست و قصد داشت برنامه را ترک کند که البته این اتفاق نیفتاد. البته بسیاری این را شوخی هماهنگ شده‌ای دانستند.
سختانه (1396): نامش هم تداعی‌گر همین سبک از مصاحبه است و با اجرای میلاد دخانچی روی آنتن شبکه سه سیما رفت. محمد قوچانی و ابراهیم فیاض از مهمانان این برنامه بودند. برخی اجرای دخانچی را بازجویی می‌دانستند و برخی رسم مصاحبه‌گری در‌هاردتاک را همین می‌پنداشتند. او اما همان زمان با جام‌جم گفت‌وگو کرد و گفت: به نظر من وقتی برنامه بازجویی را تداعی می‌کند درواقع دارد کارش را درست انجام می‌دهد. این برنامه‌هاردتاک است و در اینگونه گفت‌وگوها شما از مصاحبه شونده، تعریف و تمجید نمی‌کنید بلکه او را به چالش می‌کشید.
عصرانه (1398): این برنامه چند سالی است روی آنتن شبکه افق می‌رود اما در سال اخیر تصمیم گرفت شکل تازه‌ای به خود بدهد و درباره مسائل روز با مسؤولان و تصمیم‌گیرندگان حوزه‌های مختلف وارد گفت‌وگوهای چالشی شود. یکی از گفت‌وگوهای این برنامه که بسیار در فضای مجازی دیده و نظرات مثبت و منفی نسبت به آن مطرح شد، مصاحبه با عباس عبدی، روزنامه‌نگار و فعال اصلاح‌طلب بود.
