دمای عادی كاری رایانه شما چقدر است و چرا باید به آن توجه كنید؟
گرمای فرساینده
داغ شدن بیش از حد رایانه‌ها در اثر فشار بیش از حد یا تهویه ناكافی نه‌تنها می‌تواند باعث افت محسوس عملكرد آنها شود، بلكه ممكن است به كاهش عمر و آسیب قطعات و از كار افتادن سیستم شما هم منجر شود. در نتیجه تمام كاربرانی كه از سیستم خود به‌معنی واقعی كلمه كار می‌كشند یعنی گرافیست‌ها، فیلمسازها، انیماتورها، گیمرها و كاربران حرفه‌ای همواره نگران دمای كاری پردازنده و دیگر قطعات رایانه خود هستند. اما دمای بیش از حد دقیقا چقدر است و فرق بین گرم شدن و داغ كردن كجا مشخص می‌شود؟ برای جلوگیری از آسیب دیدن سیستم باید چه كارهایی انجام دهید و نشانه‌های سیستمی كه در آستانه داغ كردن و احتمالا خراب شدن باشد، چیست؟
خشایار مریدپور / روزنامه‌نگار فناوری
چرا رایانه‌ها داغ می‌شوند؟
اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم، حرارت محصول جانبی عبور الكتریسیته از مدارهای داخل سیستم شماست. در نتیجه روشن است كه میزان حرارت تولید شده با مقدار الكتریسیته مورد نیاز برای انجام كار موردنظر رابطه مستقیم دارد. قطعات داخل رایانه، به‌ویژه پردازنده و كارت گرافیكی هنگام كار، حرارت زیادی آزاد می‌كنند. سیستم‌های اوركلاك شده به‌دلیل افزایش سرعت ساعت پردازنده مركزی یا گرافیكی، حتی حرارت بیشتری از حالت عادی هم تولید می‌كنند. البته اوركلاك كردن پردازنده یا كارت گرافیكی می‌تواند باعث افزایش سرعت و بهبود عملكرد سیستم شود، اما از آن‌جا كه این عملكرد افزوده به‌بهای مصرف انرژی بیشتر به‌دست می‌آید، حرارت تولیدی سیستم شما هم به‌شكل محسوسی افزایش پیدا می‌كند.
اجرای بازی‌ها، نرم‌افزارهای گرافیكی، ویرایش تصویر، نمایش ویدئوهای بسیار باكیفیت و انتقال فایل‌های بزرگ، همه می‌تواند پردازنده سیستم شما را تحت فشار قرار دهد. حال اگر قرار باشد چند یا تمام این كارها هم‌زمان انجام شود، داغ شدن سیستم خیلی هم دور از ذهن نخواهد بود.
نشانه‌های سیستمی كه داغ كرده
هرچند افزایش دما باعث افت عملكرد سیستم شما می‌شود، اما واقعیت این است كه در كاربردهای روزمره به‌ندرت با شرایطی مواجه می‌شوید كه كاركرد دستگاه را مختل كند. در بیشتر موارد، افزایش دمای سیستم از دمای تعیین‌شده توسط سازنده را می‌توانید به‌شكل كندی سیستم و كرش كردن پیاپی آن مشاهده كنید. یك علامت رایج دیگر، بلند شدن غیرعادی صدای فن‌های داخلی سیستم است كه نشان می‌دهد سیستم خنك‌كننده با تمام توان درحال تلاش برای كاهش دمای مادربورد و پردازنده است.
اما اگر دما از حد نهایی تحمل قطعات بالاتر برود چطور؟ خوشبختانه تمام قطعات رایانه‌ای، یك سیستم محافظ دارند كه به‌محض افزایش دما از حد تعیین‌شده، آنها را خاموش می‌كند تا قطعه آسیب دائمی نبیند. دربرخی موارد، سیستم شما كاملا خاموش شده و تا زمان خنك نشدن قطعات تا دمای مورد نظر دوباره روشن نخواهد شد. حتی اگر گرما باعث آسیب‌دیدن قطعه‌ای شده باشد، معمولا زمان كوتاهی برای دسترسی به سیستم و برداشتن فایل‌های ضروری وقت خواهید داشت، پس جای نگرانی نیست. اگر به داخل كیس سیستم دسترسی دارید، آن را از برق كشیده، باز كرده و سپس قطعات را با لمس مورد بررسی قرار دهید. قطعات رایانه شما باید گرم باشند، اما هیچ‌كدام نباید داغ باشند.
داغ كرده یا كمی گرم شده؟
كار سیستم خنك‌كننده رایانه، چرخاندن فن‌ها و كاهش دمای سیستم است، پس هر بار روشن شدن فن‌ها به‌معنی داغ كردن سیستم نیست. كاملا طبیعی است كه هرگونه پردازش سنگین توسط پردازنده، پردازنده گرافیكی،هارددیسك و حتی درایو نوری می‌تواند باعث افزایش دمای سیستم و روشن شدن فن‌ها شود. آنچه باید مایه نگرانی باشد، روشن بودن دائمی فن‌ها با حداكثر سرعت است. البته شنیده‌نشدن صدای فن‌ها هم نشانه خوبی نیست و خراب بودن یكی یا چند تا از آنها را نشان می‌دهد. همچنین خراب بودن برخی از فن‌ها می‌تواند باعث فشار بیشتر بر باقی سیستم تهویه و درآمدن صدای آن شود. بنابراین صدای فن معیار خوبی نیست و تنها چیزی كه باید در این زمینه راهنمای شما باشد، كیفیت عملكرد سیستم است.
سیستمی كه گرم باشد كندتر است و كارهای ساده‌ای مثل باز كردن چند پنجره یا زبانه در مرورگر باعث قفل شدن آن خواهد شد. یك نشانه روشن دیگر، خاموش شدن‌های ناگهانی، ری‌استارت‌شدن‌های بی‌مقدمه و البته پیدا شدن سروكله صفحه آبی مرگ است. هرچند تنها دلیل افت عملكرد داغ شدن بیش از حد پردازنده نیست، اما اگر خیالتان از نبود بدافزارها روی سیستم راحت است می‌تواند سرنخ بسیار خوبی باشد.
دمای مناسب كاری رایانه شما چقدر است؟
سیستم شما به‌گونه‌ای طراحی شده تا در دمای اتاق بتواند حداكثر كارایی خود را داشته باشد. البته منظور از دمای اتاق، دمای مورد اختلاف بین شما و پدر محترم نیست! بلكه منظور تعریف علمی آن یعنی دمایی بین 20 تا 26 درجه سانتی‌گراد و متوسط حرارتی حدود 23 درجه است. بالاتر رفتن دمای محیط از 27 درجه سانتی‌گراد (كه در این روزهای تابستانی ایران اصلا عجیب نیست) عملا سیستم شما را تحت فشار قرار می‌دهد. یك راه مطمئن برای كنترل شرایط كاری پردازنده، بررسی وضعیت با استفاده از BIOS یا رابط كاربری یكپارچه جامع(UEFI) است. با ورود به این رابط كاربری یا با نصب ابزارك‌های نمایش دما روی سیستم، می‌توانید بسیاری از پارامترهای آن از جمله درجه حرارت پردازنده را مشاهده كنید كه همیشه از دمای اتاق بیشتر است و این جای نگرانی ندارد. اما دقیقا چه دمایی برای پردازنده شما زیاد است؟ واقعیت این است كه این موضوع به مدل پردازنده شما بستگی دارد و می‌تواند كمی بالا یا پایین برود، اما به‌طور كلی می‌توان گفت پردازنده شما نباید در دمایی بالاتر از 75درجه سانتی‌گراد مشغول به كار باشد. به‌خاطر داشته باشید كه در كنار استفاده از سیستم تهویه مناسب و كنترل دما، جانمایی سیستم هم می‌تواند نقش بسیار مهمی در كاهش دمای آن داشته باشد. بسته‌شدن خروجی‌ها و قرار گرفتن سیستم روی زمین، فرش یا محیط‌های خاك‌آلود و بدون گردش مناسب هوا می‌تواند باعث داغ شدن سیستم‌ها حتی در شرایط معمول و كاهش عمر تدریجی آنها شود. اگر زمانی سیستم شما به‌دلیل حرارت زیاد و برای جلوگیری از خسارت خاموش شد، هرگز تا عیب‌یابی كامل و تعویض تمام قطعات معیوب اقدام به روشن كردن آن نكنید، چراكه می‌تواند به آسیب دائمی منجر شود.
اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم، حرارت محصول جانبی عبور الكتریسیته از مدارهای داخل سیستم شماست. در نتیجه روشن است كه میزان حرارت تولید شده با مقدار الكتریسیته مورد نیاز برای انجام كار موردنظر رابطه مستقیم دارد. قطعات داخل رایانه، به‌ویژه پردازنده و كارت گرافیكی هنگام كار، حرارت زیادی آزاد می‌كنند. سیستم‌های اوركلاك شده به‌دلیل افزایش سرعت ساعت پردازنده مركزی یا گرافیكی، حتی حرارت بیشتری از حالت عادی هم تولید می‌كنند. البته اوركلاك كردن پردازنده یا كارت گرافیكی می‌تواند باعث افزایش سرعت و بهبود عملكرد سیستم شود، اما از آن‌جا كه این عملكرد افزوده به‌بهای مصرف انرژی بیشتر به‌دست می‌آید، حرارت تولیدی سیستم شما هم به‌شكل محسوسی افزایش پیدا می‌كند.
اجرای بازی‌ها، نرم‌افزارهای گرافیكی، ویرایش تصویر، نمایش ویدئوهای بسیار باكیفیت و انتقال فایل‌های بزرگ، همه می‌تواند پردازنده سیستم شما را تحت فشار قرار دهد. حال اگر قرار باشد چند یا تمام این كارها هم‌زمان انجام شود، داغ شدن سیستم خیلی هم دور از ذهن نخواهد بود.
نشانه‌های سیستمی كه داغ كرده
هرچند افزایش دما باعث افت عملكرد سیستم شما می‌شود، اما واقعیت این است كه در كاربردهای روزمره به‌ندرت با شرایطی مواجه می‌شوید كه كاركرد دستگاه را مختل كند. در بیشتر موارد، افزایش دمای سیستم از دمای تعیین‌شده توسط سازنده را می‌توانید به‌شكل كندی سیستم و كرش كردن پیاپی آن مشاهده كنید. یك علامت رایج دیگر، بلند شدن غیرعادی صدای فن‌های داخلی سیستم است كه نشان می‌دهد سیستم خنك‌كننده با تمام توان درحال تلاش برای كاهش دمای مادربورد و پردازنده است.
اما اگر دما از حد نهایی تحمل قطعات بالاتر برود چطور؟ خوشبختانه تمام قطعات رایانه‌ای، یك سیستم محافظ دارند كه به‌محض افزایش دما از حد تعیین‌شده، آنها را خاموش می‌كند تا قطعه آسیب دائمی نبیند. دربرخی موارد، سیستم شما كاملا خاموش شده و تا زمان خنك نشدن قطعات تا دمای مورد نظر دوباره روشن نخواهد شد. حتی اگر گرما باعث آسیب‌دیدن قطعه‌ای شده باشد، معمولا زمان كوتاهی برای دسترسی به سیستم و برداشتن فایل‌های ضروری وقت خواهید داشت، پس جای نگرانی نیست. اگر به داخل كیس سیستم دسترسی دارید، آن را از برق كشیده، باز كرده و سپس قطعات را با لمس مورد بررسی قرار دهید. قطعات رایانه شما باید گرم باشند، اما هیچ‌كدام نباید داغ باشند.
داغ كرده یا كمی گرم شده؟
كار سیستم خنك‌كننده رایانه، چرخاندن فن‌ها و كاهش دمای سیستم است، پس هر بار روشن شدن فن‌ها به‌معنی داغ كردن سیستم نیست. كاملا طبیعی است كه هرگونه پردازش سنگین توسط پردازنده، پردازنده گرافیكی،هارددیسك و حتی درایو نوری می‌تواند باعث افزایش دمای سیستم و روشن شدن فن‌ها شود. آنچه باید مایه نگرانی باشد، روشن بودن دائمی فن‌ها با حداكثر سرعت است. البته شنیده‌نشدن صدای فن‌ها هم نشانه خوبی نیست و خراب بودن یكی یا چند تا از آنها را نشان می‌دهد. همچنین خراب بودن برخی از فن‌ها می‌تواند باعث فشار بیشتر بر باقی سیستم تهویه و درآمدن صدای آن شود. بنابراین صدای فن معیار خوبی نیست و تنها چیزی كه باید در این زمینه راهنمای شما باشد، كیفیت عملكرد سیستم است.
سیستمی كه گرم باشد كندتر است و كارهای ساده‌ای مثل باز كردن چند پنجره یا زبانه در مرورگر باعث قفل شدن آن خواهد شد. یك نشانه روشن دیگر، خاموش شدن‌های ناگهانی، ری‌استارت‌شدن‌های بی‌مقدمه و البته پیدا شدن سروكله صفحه آبی مرگ است. هرچند تنها دلیل افت عملكرد داغ شدن بیش از حد پردازنده نیست، اما اگر خیالتان از نبود بدافزارها روی سیستم راحت است می‌تواند سرنخ بسیار خوبی باشد.
دمای مناسب كاری رایانه شما چقدر است؟
سیستم شما به‌گونه‌ای طراحی شده تا در دمای اتاق بتواند حداكثر كارایی خود را داشته باشد. البته منظور از دمای اتاق، دمای مورد اختلاف بین شما و پدر محترم نیست! بلكه منظور تعریف علمی آن یعنی دمایی بین 20 تا 26 درجه سانتی‌گراد و متوسط حرارتی حدود 23 درجه است. بالاتر رفتن دمای محیط از 27 درجه سانتی‌گراد (كه در این روزهای تابستانی ایران اصلا عجیب نیست) عملا سیستم شما را تحت فشار قرار می‌دهد. یك راه مطمئن برای كنترل شرایط كاری پردازنده، بررسی وضعیت با استفاده از BIOS یا رابط كاربری یكپارچه جامع(UEFI) است. با ورود به این رابط كاربری یا با نصب ابزارك‌های نمایش دما روی سیستم، می‌توانید بسیاری از پارامترهای آن از جمله درجه حرارت پردازنده را مشاهده كنید كه همیشه از دمای اتاق بیشتر است و این جای نگرانی ندارد. اما دقیقا چه دمایی برای پردازنده شما زیاد است؟ واقعیت این است كه این موضوع به مدل پردازنده شما بستگی دارد و می‌تواند كمی بالا یا پایین برود، اما به‌طور كلی می‌توان گفت پردازنده شما نباید در دمایی بالاتر از 75درجه سانتی‌گراد مشغول به كار باشد. به‌خاطر داشته باشید كه در كنار استفاده از سیستم تهویه مناسب و كنترل دما، جانمایی سیستم هم می‌تواند نقش بسیار مهمی در كاهش دمای آن داشته باشد. بسته‌شدن خروجی‌ها و قرار گرفتن سیستم روی زمین، فرش یا محیط‌های خاك‌آلود و بدون گردش مناسب هوا می‌تواند باعث داغ شدن سیستم‌ها حتی در شرایط معمول و كاهش عمر تدریجی آنها شود. اگر زمانی سیستم شما به‌دلیل حرارت زیاد و برای جلوگیری از خسارت خاموش شد، هرگز تا عیب‌یابی كامل و تعویض تمام قطعات معیوب اقدام به روشن كردن آن نكنید، چراكه می‌تواند به آسیب دائمی منجر شود.
