با اینکه در مورد فعالیت حضوری مدارس در سال تحصیلی جدید ابهام وجود دارد ولی مشکلات خانواده‌ها برای ثبت‌نام به قوت خود باقی است طی سه دهه گذشته وزارت آموزش و پرورش یكی از بی‌ثبات‌ترین وزارتخانه‌ها در هر دولتی بوده، مشكلاتش تمامی نداشته و وزرا و سرپرستان بسیاری را به خود دیده است. مشكلات اما همانی است كه در طول همه این سال‌ها بوده است. شاید گمان بر این بود كه گذشتن هرم جمعیتی ایران از مرحله تحصیل در مدرسه مشكلات دانش‌آموزان را در‌این بازه زمانی كمتر كند، اما هرم جمعیتی از پیك خودش گذشته و مشكلات ثبت‌نامی همچنان پابرجاست. اگر پای حرف خانواده دانش‌آموزان بنشینید، متوجه می‌شوید این مشكلات نه تنها كم نشده كه مشكلات عجیب دیگری هم در این وادی شكل گرفته است؛ از دریافت پول از والدین گرفته تا ورود به مدارس با رانت توصیه و سفارش و البته مشكلات مرزبندی و محدوده و جا برای دانش آموزان. بگذریم كه فراگیری كرونا هم چالش‌های همیشگی را پیچیده‌تر كرده و برخی مدارس اقدام به تدریس مجازی كرده‌اند در حالی كه خانواده‌ها زیر بار شهریه‌های میلیونی با این اوضاع نمی‌روند.
مسابقه صندلی‌های خالی در مدارس
طی سه دهه گذشته وزارت آموزش و پرورش یكی از بی‌ثبات‌ترین وزارتخانه‌ها در هر دولتی بوده، مشكلاتش تمامی نداشته و وزرا و سرپرستان بسیاری را به خود دیده است. مشكلات اما همانی است كه در طول همه این سال‌ها بوده است. شاید گمان بر این بود كه گذشتن هرم جمعیتی ایران از مرحله تحصیل در مدرسه مشكلات دانش‌آموزان را در‌این بازه زمانی كمتر كند، اما هرم جمعیتی از پیك خودش گذشته و مشكلات ثبت‌نامی همچنان پابرجاست. اگر پای حرف خانواده دانش‌آموزان بنشینید، متوجه می‌شوید این مشكلات نه تنها كم نشده كه مشكلات عجیب دیگری هم در این وادی شكل گرفته است؛ از دریافت پول از والدین گرفته تا ورود به مدارس با رانت توصیه و سفارش و البته مشكلات مرزبندی و محدوده و جا برای دانش آموزان. بگذریم كه فراگیری كرونا هم چالش‌های همیشگی را پیچیده‌تر كرده و برخی مدارس اقدام به تدریس مجازی كرده‌اند در حالی كه خانواده‌ها زیر بار شهریه‌های میلیونی با این اوضاع نمی‌روند.
دانش‌آموزان؛ مهاجران ابدی
حالا ثبت‌نام در یك مدرسه برای عده‌ای بخشی از پیشرفت تحصیلی محسوب می‌شود، آن‌قدر كه قبولی در ثبت‌نام می‌تواند موفقیتی چشمگیر قلمداد شود، چراكه رسیدن به این موفقیت گاهی كفش پولادین می‌خواهد و همت والا! چیزی كه بدیهی‌ترین حق یك دانش‌آموز است در مواردی آن‌قدر سخت به دست می‌آید كه شیرینی تحصیل را از بین می‌برد. جواب مشكل ثابت خانواده‌ها در ثبت‌نام دانش‌آموزان فقط یك جمله كوتاه است «جا نداریم!» گوش خانواده دانش‌آموزان از این جمله پر است.
وقتی یك دانش‌آموز با این پاسخ رو به رو می‌شود، طبیعی‌ترین واكنش رفتن به مدرسه دوم است. مدرسه دوم اگر حتی جا هم داشته باشد، بهانه كارساز دیگری برای ثبت‌نام نكردن دارد. جمله دیگری كه برای خانواده دانش‌آموزان این روزها خیلی آشناست همین بهانه كارساز مدارس است؛ «این مدرسه در محدوده زندگی شما نیست و باید بروید به مدارس منطقه خودتان!» چرخه معیوب نه در یك دایره كه روی یك خط مستقیم آغاز شده است.
مدرسه «الف» جا ندارد و دانش‌آموز را به مدرسه «ب» می‌فرستد، مدرسه «ب» به بهانه این‌كه محل زندگی دانش‌آموز و آن مدرسه یكی نیست، او را به همان مدرسه اول روانه می‌كند. مهاجران ابدی، اما سرگردان، این چرخه معیوب را طی می‌كنند.
خارج از محدوده
مردم عادی گاهی اوقات انگار دارند آرام آرام از محدوده زندگی معمولی خارج می‌شوند. معیارهایی كه آنها را مجاز به ماندن در دایره «بهتران» می‌كند، یكی‌یكی از دسترس این مردمان عادی خارج می‌شود. این گزاره در رابطه با ثبت‌نام دانش‌آموزان مصداق‌های گل‌درشت بسیاری دارد به این مفهوم كه شما می‌توانید در محدوده زندگی خودتان مدرسه‌ای برای تحصیل پیدا كنید اگر و تنها اگر پول داشته باشید یا آشنا!
تعداد زیادی از والدین به دلیل آنچه مدارس از آن با عنوان «خارج از محدوده» بودن یادمی‌كنند و آن را مجوزی برای عدم ثبت‌نام از دانش‌آموز می‌دانند به ستادهای ثبت‌نام مراجعه كرده‌اند، اما تقریبا در هیچ یك از موارد مشكل آنها حل نشده و فقط در موارد معدود طبق گفته‌های از والدین، پیگیری كارش به ستاد ثبت‌نام منطقه ارجاع شد که البته با ابلاغ این ستاد مبنی بر ثبت‌نام دانش‌آموز، مدیر مدرسه حاضر به انجام این کار نشد!
مرزبندی‌های مدارس علاوه بر این‌كه باعث شده تا به امروز تعدادی از دانش‌آموزان كلاس اولی موفق به ثبت‌نام در مدارس نشوند و موجب نگرانی خانواده‌ها و رفت‌وآمد به ستادهای ثبت‌نام منطقه و اداره كل شده است، مشكل دیگری را هم پدید آورده، مشكلی كه آنها را به خارج از محدوده سوق می‌دهد؛ مشكلی به نام پول.
راهكار اول؛ پول داشته‌باشید
علیرضا سلیمی، عضو پیشین كمیسیون آموزش مجلس و عضو هیأت رئیسه مجلس فعلی است. از او درباره مشكلات فراوان مردم هنگام ثبت‌نام دانش‌آموزان می‌پرسم، این‌كه چرا این مشكلات سال‌های سال است تكرار می‌شود یك بحث است و بحث دیگر چاره‌اندیشی مسؤولان برای این معضلات. جالب این‌كه این نماینده مجلس فهرست مشكلات پیش روی خانواده‌ها در ثبت‌نام را طولانی‌تر می‌كند. او به جام‌جم می‌گوید: «مشكلات بیشتری طی این مدت به چشم خورده‌است. در برخی موارد شاهد این بودیم كه مدارس از خانواده‌ها تقاضای وجه داشتند، مواردی از این مشكل وجود داشته كه حتی برخی از آنها را به مسؤولان مربوط هم گوشزد كردیم.» مورد اشاره این نماینده مجلس را می‌توان در گلایه‌های خانواده دانش‌آموزان هم دید. چرخه معیوب حالا خودش را بیشتر نشان می‌دهد؛ چرا كه نقطه سومی ( مدرسه سوم) هم به آن اضافه شده‌است به این مفهوم كه شما با مراجعه به یك مدرسه با درخواست پول مواجه می‌شوید، اگر نپذیرید ثبت‌نام نمی‌شوید و ارجاع داده می‌شوید به مدرسه‌ای دورتر، در مدرسه دوم بهانه خارج از محدوده سراغتان می‌آید و چون شما مجاز به ثبت‌نام در آن محدوده نیستید تنها راه باقیمانده ثبت‌نام در مدارس غیرانتفاعی است با هزینه‌هایی از 13میلیون تا 19 میلیون تومان! فرش قرمزی كه برخی مدارس دولتی برای مدارس غیرانتفاعی پهن می‌كنند.
راهكار دوم؛ سفارش بشوید
ادامه سیاهه مشكلات خانواده دانش‌آموزان هنگام ثبت‌نام به نقل از علیرضا سلیمی مورد عجیب دیگری را به چشم می‌آورد. راهكاری كه برخی مدارس برای افرادی كه پولی ندارند تا در مدارس غیرانتفاعی ثبت‌نام كنند پیدا كردن آشنایی است كه توصیه كند! علیرضا سلیمی به جام‌جم می‌گوید: « مشكل دیگر در این ماجرا مشكل سفارش‌های خاص است. به این مفهوم كه بسیاری با توصیه‌های خاص خود برخی دانش‌آموزان را ثبت‌نام می‌كنند و اجازه نمی‌دهند مسیر برای عموم هموار باشد. برای این مشكل باید فكری كرد، یعنی مدرسه باید موظف به ثبت‌نام باشد و اولویت اولیه ثبت‌نام منطقه محل سكونت دانش‌آموز باشد.»
این روزها حكایت اغلب مناطق تهران همین است، مدارس دولتی خوب كه البته طرفداران بسیاری دارند ثبت‌نام در آنها به این آسانی نیست و به گفته برخی خانواده‌ها باید آشنایی پیدا كنند تا با سفارش او مجوز ثبت‌نام در این مدارس را كسب كنند، از سوی دیگر تعداد و ظرفیت مدارس دولتی در مناطق كم است بنابراین گاهی برای ورود دانش‌آموزان با همان نقل قول معروف «جا نداریم» روبه‌رو می‌شوند. و همه اینها در حالی است كه برخی خانواده‌ها به آسانی می‌توانند در رشته دلخواه در مدارس غیردولتی ثبت‌نام كنند فقط كافی است پول‌شهریه را داشته‌باشند.
تخلف گلچین كردن دانش‌آموز
تخلف رایج دیگر در این ماجرا انتخاب دانش‌آموزان از سوی مدیران مدارس است. علیرضا سلیمی معتقد است برخی مدیران برای ثبت‌نام دانش‌آموزان نگاهشان به كارنامه دانش‌آموز است و فقط دانش‌آموزان درسخوان را ثبت‌نام می‌كنند و وزارت آموزش و پرورش باید در این وادی نظارت كامل داشته‌باشد و با متخلفان برخورد شدید داشته‌باشد.
غلامرضا اسماعیلی هم كه پیش از این مدیر دبیرستانی در تهران بوده و حالا در كسوت یك بازرس آموزش و پرورش از مدارس مختلف این شهر سركشی می‌كند همین اعتقاد را دارد. او به جام‌جم می‌گوید: در موارد بسیاری مدیران برخی مدارس از ثبت‌نام برخی دانش‌آموزان كه داخل محدوده جغرافیایی تعیین‌شده برای مدرسه حضور دارند پرهیز می‌كنند؛ اتفاقی كه از نظر اسماعیلی به دلیل وجود تخلف گلچین كردن دانش‌آموز از سوی برخی مدیران مدارس رخ می‌دهد. او می‌گوید: «برخی مدیران به علت كمك خوبی كه والدین یك دانش‌آموز به مدرسه می‌كنند یا به دلیل معدل بالای آن دانش‌آموز، او را حتی اگر در خارج از محدوده تعیین‌شده سكونت داشته‌باشد، پیش از شروع ثبت‌نام برای مدرسه خود گلچین می‌كنند و همین مسأله به كمبود ظرفیت ثبت‌نام در برخی مدارس دامن می‌زند.» نكته قابل توجه آن است كه سهمیه ثبت‌نام و محدوده جغرافیایی هر مدرسه از سوی ادارات آموزش و پرورش شهرستان‌ها تعیین می‌شود و مدیران قاعدتا نباید از آنچه در‌این‌باره از سوی آموزش و پرورش به آنها ابلاغ شده است، تخلف كنند. اسماعیلی اما تاكید می‌كند چند سالی است كمبود سرانه‌ای كه آموزش و پرورش در اختیار مدیران دولتی قرار می‌دهد و البته ضعف نظارتی این نهاد، موجب بروز این تخلفات می‌شود. این در حالی است كه به گفته او، براساس آخرین بخشنامه وزارت آموزش و پرورش هیچ مدیری حق ندارد حتی در قالب كمك‌های داوطلبانه از والدین پول دریافت كند، اما این بازرس آموزش و پرورش تاكید دارد اكنوندرصد زیادی از مدیران مدارس دولتی مناطق مختلف تهران و البته شهرستان‌ها این پول‌ها را دریافت كرده‌اند و وقتی هم بازرسان آموزش و پرورش به مدیران تذكر می‌دهند، آنها بی‌پولی و اختصاص مبلغ اندكی به عنوان سرانه مدارس را بهانه می‌كنند؛ اتفاقی كه در مجموع منجر به سخت‌تر شدن شرایط ثبت‌نام در مدارس دولتی به‌خصوص برای خانواده‌های كم‌بضاعت می‌شود و دود این بی‌قانونی درنهایت به چشم این دسته از والدین می‌رود.
علیرضا سلیمی، تكمله‌ای بر این مشكل رایج دارد. او هم می‌گوید: « برخی معلمان و مدیران در مدارس از جمله غیرانتفاعی منافعی دارند كه ثبت‌نام دانش‌آموزان را با مشكل روبه‌رو می‌كنند. نباید اجازه داد كسی برای منافع شخصی خودش منافع عامه را به‌راحتی تلف كند. بسیاری برای رونق بخشی به وضعیت مدارس خودشان در وضعیت ثبت‌نام دانش‌آموزان خلل وارد می‌كنند. »
آگاهی مسؤولان و ادامه مشكلات مردم
شنیدن مشكلات فراوان خانواده‌ها هنگام ثبت‌نام از زبان نماینده مجلس تناقض تلخی به همراه دارد، این‌كه نماینده‌ای با پیشینه عضویت در كمیسیون آموزش مجلس آن هم برای چندین سال آگاه به این مسائل است، اما از مسؤولان كاری‌بر‌نمی‌آید. این تناقض را غم‌انگیزتر می‌كند. مروری بر گفته‌های محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش در هنگامه اخذ رای اعتماد در مجلس هم نشان می‌دهد این مشكلات ناشی از ناآگاهی نیست و حتی وزیر مربوط هم كاملا آگاه به این مشكلات است، اما كاری از پیش نمی‌رود.
به عنوان مثال محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش هنگام كسب رأی از مجلس شورای اسلامی در مورد مشكل مرزبندی محدوده‌ای گفته بود: «باید با جبر جغرافیایی در آموزش مقابله كنیم. برای بسط عدالت آموزشی باید امكان انتخاب دانش‌آموزان را بالا ببریم، الان دانش‌آموزان مدارس دولتی در جبر جغرافیایی گرفتار شده اند؛ یعنی چه؟ جبر جغرافیایی یعنی یك دانش‌آموز از یك طرف خیابان نمی‌تواند به آن سمت خیابان در مدرسه‌ای كه ترجیح می‌دهد، ثبت‌نام بكند چرا كه با ضوابط فعلی منطقه‌بندی ما سازگار نیست.» نتیجه این آگاهی اما چه شد؟ هیچ.
اعمال سلیقه مدیران در سایه بی‌پولی مدارس
محمدرضا نیك‌نژاد / كارشناس آموزش و پرورش
آموزش و پرورش كشور در حوزه نظارت بر مدیران مدارس دچار تناقض است، به گونه‌ای كه در برخی موارد نظارت این نهاد بر اعمال مدیران حداكثری است و در برخی موارد كه آموزش و پرورش باید سفت و سخت به مساله ورود پیدا كند، نظارت این نهاد حداقلی است. مساله‌ای كه آن را در موضوع ثبت‌نام در مدارس دولتی به وضوح مشاهده می‌كنیم و می‌بینیم كه در این فرآیند آموزش و پرورش قدرت بیش از حدی را برای اعمال سلیقه در اختیار مدیران مدارس قرار داده و بخش زیادی از این مدیران نیز در سایه نظارت حداقلی آموزش و پرورش، بیش از اندازه به دریافت وجه از والدین در هنگام ثبت‌نام اتكا می‌كنند.
البته در سال‌های اخیر كاهش شدید میزان سرانه دریافتی از مدارس به گونه‌ای بوده‌است كه ما باید تا حدودی بابت دریافت هزینه ثبت‌نام به مدیران مدارس حق بدهیم.
این در حالی است كه تا یكی دو دهه گذشته اصولا بحث دریافت وجه هنگام ثبت‌نام از سوی مسؤولان آموزش و پرورش تقبیح می‌شد، اما چند سالی است كه حتی مسؤولان این نهاد نیز گاهی در صحبت‌هایشان اعتراف می‌كنند كه چرخ مدارس دولتی بدون پول خانواده‌ها نمی‌چرخد.
همه این مسائل باعث شده برخی از مدیران مدارس هنگام ثبت‌نام كاملا دست به اعمال سلیقه بزنند و هر كسی زور بیشتری داشته باشد، پول بیشتری از خانواده‌ها بگیرد.
از سوی دیگر، دشواری‌های معیشتی امروز سبب شده‌است كه هم خانواده‌ها پول كمتری داشته باشند و هم مدارس با مشكلات اقتصادی متعددی مواجه باشند. در این شرایط نیز طبیعتا برای مدیران مدارس دانش‌آموزانی در اولویت ثبت‌نام هستند كه والدینشان بتوانند پول بیشتری به مدرسه بپردازند.
این اتفاق نیز موجب ایجاد روابط ناسالمی بین برخی مدیران و خانواده‌ها شده و همین مسائل موجب بروز تخلفات بعدی از سوی این مدیران و ایجاد تبعیض بین دانش‌آموزان می‌شود.
نكته دیگر این كه با وجود تعیین محدوده‌های جغرافیایی مشخص از سوی آموزش و پرورش برای ثبت‌نام دانش‌آموزان، قدرت بلامنازع مدیران مدارس برای ثبت‌نام سبب می‌شود گاهی بعضی از این مدیران محدوده‌های تعیین‌شده را نیز رعایت نكنند و ثبت‌نام دانش‌آموزان ساكن خارج از محدوده را كه دارای برتری علمی هستند یا خانواده‌های ثروتمندتری دارند، به ثبت‌نام دانش‌آموزان داخل محدوده كه از این دو‌مزیت بی‌بهره‌اند، ترجیح بدهند.
البته همه مدیران مدارس دولتی دست به این تخلفات نمی‌زنند، اما متاسفانه به دلیل ضعف نظارتی آموزش و پرورش این اتفاق در میاندرصد بالایی از مدیران رخ‌می‌دهد. ریشه اصلی این ضعف نظارتی نیز به نبود ابزارهای قدرتمند برای اعمال فشار بر مدیران بازمی‌گردد. امروزه تخصیص سرانه بسیار اندك به مدارس دولتی باعث شده‌است كه اكثر قریب به‌اتفاق این مدارس به لحاظ مالی از دولت جدا شوند و وقتی دولت نمی‌تواند نظری درباره كم یا زیاد شدن بودجه این مدارس بدهد، پس قدرتی نیز برای نظارت بر رفتار مدیران آنها در اختیار ندارد و همین مساله دست برخی مدیران را برای اعمال‌سلیقه هنگام ثبت‌نام باز می‌گذارد.
حالا ثبت‌نام در یك مدرسه برای عده‌ای بخشی از پیشرفت تحصیلی محسوب می‌شود، آن‌قدر كه قبولی در ثبت‌نام می‌تواند موفقیتی چشمگیر قلمداد شود، چراكه رسیدن به این موفقیت گاهی كفش پولادین می‌خواهد و همت والا! چیزی كه بدیهی‌ترین حق یك دانش‌آموز است در مواردی آن‌قدر سخت به دست می‌آید كه شیرینی تحصیل را از بین می‌برد. جواب مشكل ثابت خانواده‌ها در ثبت‌نام دانش‌آموزان فقط یك جمله كوتاه است «جا نداریم!» گوش خانواده دانش‌آموزان از این جمله پر است.
وقتی یك دانش‌آموز با این پاسخ رو به رو می‌شود، طبیعی‌ترین واكنش رفتن به مدرسه دوم است. مدرسه دوم اگر حتی جا هم داشته باشد، بهانه كارساز دیگری برای ثبت‌نام نكردن دارد. جمله دیگری كه برای خانواده دانش‌آموزان این روزها خیلی آشناست همین بهانه كارساز مدارس است؛ «این مدرسه در محدوده زندگی شما نیست و باید بروید به مدارس منطقه خودتان!» چرخه معیوب نه در یك دایره كه روی یك خط مستقیم آغاز شده است.
مدرسه «الف» جا ندارد و دانش‌آموز را به مدرسه «ب» می‌فرستد، مدرسه «ب» به بهانه این‌كه محل زندگی دانش‌آموز و آن مدرسه یكی نیست، او را به همان مدرسه اول روانه می‌كند. مهاجران ابدی، اما سرگردان، این چرخه معیوب را طی می‌كنند.
خارج از محدوده
مردم عادی گاهی اوقات انگار دارند آرام آرام از محدوده زندگی معمولی خارج می‌شوند. معیارهایی كه آنها را مجاز به ماندن در دایره «بهتران» می‌كند، یكی‌یكی از دسترس این مردمان عادی خارج می‌شود. این گزاره در رابطه با ثبت‌نام دانش‌آموزان مصداق‌های گل‌درشت بسیاری دارد به این مفهوم كه شما می‌توانید در محدوده زندگی خودتان مدرسه‌ای برای تحصیل پیدا كنید اگر و تنها اگر پول داشته باشید یا آشنا!
تعداد زیادی از والدین به دلیل آنچه مدارس از آن با عنوان «خارج از محدوده» بودن یادمی‌كنند و آن را مجوزی برای عدم ثبت‌نام از دانش‌آموز می‌دانند به ستادهای ثبت‌نام مراجعه كرده‌اند، اما تقریبا در هیچ یك از موارد مشكل آنها حل نشده و فقط در موارد معدود طبق گفته‌های از والدین، پیگیری كارش به ستاد ثبت‌نام منطقه ارجاع شد که البته با ابلاغ این ستاد مبنی بر ثبت‌نام دانش‌آموز، مدیر مدرسه حاضر به انجام این کار نشد!
مرزبندی‌های مدارس علاوه بر این‌كه باعث شده تا به امروز تعدادی از دانش‌آموزان كلاس اولی موفق به ثبت‌نام در مدارس نشوند و موجب نگرانی خانواده‌ها و رفت‌وآمد به ستادهای ثبت‌نام منطقه و اداره كل شده است، مشكل دیگری را هم پدید آورده، مشكلی كه آنها را به خارج از محدوده سوق می‌دهد؛ مشكلی به نام پول.
راهكار اول؛ پول داشته‌باشید
علیرضا سلیمی، عضو پیشین كمیسیون آموزش مجلس و عضو هیأت رئیسه مجلس فعلی است. از او درباره مشكلات فراوان مردم هنگام ثبت‌نام دانش‌آموزان می‌پرسم، این‌كه چرا این مشكلات سال‌های سال است تكرار می‌شود یك بحث است و بحث دیگر چاره‌اندیشی مسؤولان برای این معضلات. جالب این‌كه این نماینده مجلس فهرست مشكلات پیش روی خانواده‌ها در ثبت‌نام را طولانی‌تر می‌كند. او به جام‌جم می‌گوید: «مشكلات بیشتری طی این مدت به چشم خورده‌است. در برخی موارد شاهد این بودیم كه مدارس از خانواده‌ها تقاضای وجه داشتند، مواردی از این مشكل وجود داشته كه حتی برخی از آنها را به مسؤولان مربوط هم گوشزد كردیم.» مورد اشاره این نماینده مجلس را می‌توان در گلایه‌های خانواده دانش‌آموزان هم دید. چرخه معیوب حالا خودش را بیشتر نشان می‌دهد؛ چرا كه نقطه سومی ( مدرسه سوم) هم به آن اضافه شده‌است به این مفهوم كه شما با مراجعه به یك مدرسه با درخواست پول مواجه می‌شوید، اگر نپذیرید ثبت‌نام نمی‌شوید و ارجاع داده می‌شوید به مدرسه‌ای دورتر، در مدرسه دوم بهانه خارج از محدوده سراغتان می‌آید و چون شما مجاز به ثبت‌نام در آن محدوده نیستید تنها راه باقیمانده ثبت‌نام در مدارس غیرانتفاعی است با هزینه‌هایی از 13میلیون تا 19 میلیون تومان! فرش قرمزی كه برخی مدارس دولتی برای مدارس غیرانتفاعی پهن می‌كنند.
راهكار دوم؛ سفارش بشوید
ادامه سیاهه مشكلات خانواده دانش‌آموزان هنگام ثبت‌نام به نقل از علیرضا سلیمی مورد عجیب دیگری را به چشم می‌آورد. راهكاری كه برخی مدارس برای افرادی كه پولی ندارند تا در مدارس غیرانتفاعی ثبت‌نام كنند پیدا كردن آشنایی است كه توصیه كند! علیرضا سلیمی به جام‌جم می‌گوید: « مشكل دیگر در این ماجرا مشكل سفارش‌های خاص است. به این مفهوم كه بسیاری با توصیه‌های خاص خود برخی دانش‌آموزان را ثبت‌نام می‌كنند و اجازه نمی‌دهند مسیر برای عموم هموار باشد. برای این مشكل باید فكری كرد، یعنی مدرسه باید موظف به ثبت‌نام باشد و اولویت اولیه ثبت‌نام منطقه محل سكونت دانش‌آموز باشد.»
این روزها حكایت اغلب مناطق تهران همین است، مدارس دولتی خوب كه البته طرفداران بسیاری دارند ثبت‌نام در آنها به این آسانی نیست و به گفته برخی خانواده‌ها باید آشنایی پیدا كنند تا با سفارش او مجوز ثبت‌نام در این مدارس را كسب كنند، از سوی دیگر تعداد و ظرفیت مدارس دولتی در مناطق كم است بنابراین گاهی برای ورود دانش‌آموزان با همان نقل قول معروف «جا نداریم» روبه‌رو می‌شوند. و همه اینها در حالی است كه برخی خانواده‌ها به آسانی می‌توانند در رشته دلخواه در مدارس غیردولتی ثبت‌نام كنند فقط كافی است پول‌شهریه را داشته‌باشند.
تخلف گلچین كردن دانش‌آموز
تخلف رایج دیگر در این ماجرا انتخاب دانش‌آموزان از سوی مدیران مدارس است. علیرضا سلیمی معتقد است برخی مدیران برای ثبت‌نام دانش‌آموزان نگاهشان به كارنامه دانش‌آموز است و فقط دانش‌آموزان درسخوان را ثبت‌نام می‌كنند و وزارت آموزش و پرورش باید در این وادی نظارت كامل داشته‌باشد و با متخلفان برخورد شدید داشته‌باشد.
غلامرضا اسماعیلی هم كه پیش از این مدیر دبیرستانی در تهران بوده و حالا در كسوت یك بازرس آموزش و پرورش از مدارس مختلف این شهر سركشی می‌كند همین اعتقاد را دارد. او به جام‌جم می‌گوید: در موارد بسیاری مدیران برخی مدارس از ثبت‌نام برخی دانش‌آموزان كه داخل محدوده جغرافیایی تعیین‌شده برای مدرسه حضور دارند پرهیز می‌كنند؛ اتفاقی كه از نظر اسماعیلی به دلیل وجود تخلف گلچین كردن دانش‌آموز از سوی برخی مدیران مدارس رخ می‌دهد. او می‌گوید: «برخی مدیران به علت كمك خوبی كه والدین یك دانش‌آموز به مدرسه می‌كنند یا به دلیل معدل بالای آن دانش‌آموز، او را حتی اگر در خارج از محدوده تعیین‌شده سكونت داشته‌باشد، پیش از شروع ثبت‌نام برای مدرسه خود گلچین می‌كنند و همین مسأله به كمبود ظرفیت ثبت‌نام در برخی مدارس دامن می‌زند.» نكته قابل توجه آن است كه سهمیه ثبت‌نام و محدوده جغرافیایی هر مدرسه از سوی ادارات آموزش و پرورش شهرستان‌ها تعیین می‌شود و مدیران قاعدتا نباید از آنچه در‌این‌باره از سوی آموزش و پرورش به آنها ابلاغ شده است، تخلف كنند. اسماعیلی اما تاكید می‌كند چند سالی است كمبود سرانه‌ای كه آموزش و پرورش در اختیار مدیران دولتی قرار می‌دهد و البته ضعف نظارتی این نهاد، موجب بروز این تخلفات می‌شود. این در حالی است كه به گفته او، براساس آخرین بخشنامه وزارت آموزش و پرورش هیچ مدیری حق ندارد حتی در قالب كمك‌های داوطلبانه از والدین پول دریافت كند، اما این بازرس آموزش و پرورش تاكید دارد اكنوندرصد زیادی از مدیران مدارس دولتی مناطق مختلف تهران و البته شهرستان‌ها این پول‌ها را دریافت كرده‌اند و وقتی هم بازرسان آموزش و پرورش به مدیران تذكر می‌دهند، آنها بی‌پولی و اختصاص مبلغ اندكی به عنوان سرانه مدارس را بهانه می‌كنند؛ اتفاقی كه در مجموع منجر به سخت‌تر شدن شرایط ثبت‌نام در مدارس دولتی به‌خصوص برای خانواده‌های كم‌بضاعت می‌شود و دود این بی‌قانونی درنهایت به چشم این دسته از والدین می‌رود.
علیرضا سلیمی، تكمله‌ای بر این مشكل رایج دارد. او هم می‌گوید: « برخی معلمان و مدیران در مدارس از جمله غیرانتفاعی منافعی دارند كه ثبت‌نام دانش‌آموزان را با مشكل روبه‌رو می‌كنند. نباید اجازه داد كسی برای منافع شخصی خودش منافع عامه را به‌راحتی تلف كند. بسیاری برای رونق بخشی به وضعیت مدارس خودشان در وضعیت ثبت‌نام دانش‌آموزان خلل وارد می‌كنند. »
آگاهی مسؤولان و ادامه مشكلات مردم
شنیدن مشكلات فراوان خانواده‌ها هنگام ثبت‌نام از زبان نماینده مجلس تناقض تلخی به همراه دارد، این‌كه نماینده‌ای با پیشینه عضویت در كمیسیون آموزش مجلس آن هم برای چندین سال آگاه به این مسائل است، اما از مسؤولان كاری‌بر‌نمی‌آید. این تناقض را غم‌انگیزتر می‌كند. مروری بر گفته‌های محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش در هنگامه اخذ رای اعتماد در مجلس هم نشان می‌دهد این مشكلات ناشی از ناآگاهی نیست و حتی وزیر مربوط هم كاملا آگاه به این مشكلات است، اما كاری از پیش نمی‌رود.
به عنوان مثال محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش هنگام كسب رأی از مجلس شورای اسلامی در مورد مشكل مرزبندی محدوده‌ای گفته بود: «باید با جبر جغرافیایی در آموزش مقابله كنیم. برای بسط عدالت آموزشی باید امكان انتخاب دانش‌آموزان را بالا ببریم، الان دانش‌آموزان مدارس دولتی در جبر جغرافیایی گرفتار شده اند؛ یعنی چه؟ جبر جغرافیایی یعنی یك دانش‌آموز از یك طرف خیابان نمی‌تواند به آن سمت خیابان در مدرسه‌ای كه ترجیح می‌دهد، ثبت‌نام بكند چرا كه با ضوابط فعلی منطقه‌بندی ما سازگار نیست.» نتیجه این آگاهی اما چه شد؟ هیچ.
اعمال سلیقه مدیران در سایه بی‌پولی مدارس
محمدرضا نیك‌نژاد / كارشناس آموزش و پرورش
آموزش و پرورش كشور در حوزه نظارت بر مدیران مدارس دچار تناقض است، به گونه‌ای كه در برخی موارد نظارت این نهاد بر اعمال مدیران حداكثری است و در برخی موارد كه آموزش و پرورش باید سفت و سخت به مساله ورود پیدا كند، نظارت این نهاد حداقلی است. مساله‌ای كه آن را در موضوع ثبت‌نام در مدارس دولتی به وضوح مشاهده می‌كنیم و می‌بینیم كه در این فرآیند آموزش و پرورش قدرت بیش از حدی را برای اعمال سلیقه در اختیار مدیران مدارس قرار داده و بخش زیادی از این مدیران نیز در سایه نظارت حداقلی آموزش و پرورش، بیش از اندازه به دریافت وجه از والدین در هنگام ثبت‌نام اتكا می‌كنند.
البته در سال‌های اخیر كاهش شدید میزان سرانه دریافتی از مدارس به گونه‌ای بوده‌است كه ما باید تا حدودی بابت دریافت هزینه ثبت‌نام به مدیران مدارس حق بدهیم.
این در حالی است كه تا یكی دو دهه گذشته اصولا بحث دریافت وجه هنگام ثبت‌نام از سوی مسؤولان آموزش و پرورش تقبیح می‌شد، اما چند سالی است كه حتی مسؤولان این نهاد نیز گاهی در صحبت‌هایشان اعتراف می‌كنند كه چرخ مدارس دولتی بدون پول خانواده‌ها نمی‌چرخد.
همه این مسائل باعث شده برخی از مدیران مدارس هنگام ثبت‌نام كاملا دست به اعمال سلیقه بزنند و هر كسی زور بیشتری داشته باشد، پول بیشتری از خانواده‌ها بگیرد.
از سوی دیگر، دشواری‌های معیشتی امروز سبب شده‌است كه هم خانواده‌ها پول كمتری داشته باشند و هم مدارس با مشكلات اقتصادی متعددی مواجه باشند. در این شرایط نیز طبیعتا برای مدیران مدارس دانش‌آموزانی در اولویت ثبت‌نام هستند كه والدینشان بتوانند پول بیشتری به مدرسه بپردازند.
این اتفاق نیز موجب ایجاد روابط ناسالمی بین برخی مدیران و خانواده‌ها شده و همین مسائل موجب بروز تخلفات بعدی از سوی این مدیران و ایجاد تبعیض بین دانش‌آموزان می‌شود.
نكته دیگر این كه با وجود تعیین محدوده‌های جغرافیایی مشخص از سوی آموزش و پرورش برای ثبت‌نام دانش‌آموزان، قدرت بلامنازع مدیران مدارس برای ثبت‌نام سبب می‌شود گاهی بعضی از این مدیران محدوده‌های تعیین‌شده را نیز رعایت نكنند و ثبت‌نام دانش‌آموزان ساكن خارج از محدوده را كه دارای برتری علمی هستند یا خانواده‌های ثروتمندتری دارند، به ثبت‌نام دانش‌آموزان داخل محدوده كه از این دو‌مزیت بی‌بهره‌اند، ترجیح بدهند.
البته همه مدیران مدارس دولتی دست به این تخلفات نمی‌زنند، اما متاسفانه به دلیل ضعف نظارتی آموزش و پرورش این اتفاق در میاندرصد بالایی از مدیران رخ‌می‌دهد. ریشه اصلی این ضعف نظارتی نیز به نبود ابزارهای قدرتمند برای اعمال فشار بر مدیران بازمی‌گردد. امروزه تخصیص سرانه بسیار اندك به مدارس دولتی باعث شده‌است كه اكثر قریب به‌اتفاق این مدارس به لحاظ مالی از دولت جدا شوند و وقتی دولت نمی‌تواند نظری درباره كم یا زیاد شدن بودجه این مدارس بدهد، پس قدرتی نیز برای نظارت بر رفتار مدیران آنها در اختیار ندارد و همین مساله دست برخی مدیران را برای اعمال‌سلیقه هنگام ثبت‌نام باز می‌گذارد.
ضمیمه قاب کوچک
تیتر خبرها
-
كابوس دنیای بیشبکه
-
داستان غنیمتهای فرهنگی جنگ
-
ماهچهره به دیدار پروین رفت
-
پنج احتمالدرباره وعده گشایش اقتصادی
-
پایان تلخ قصه ســــــها
-
تیر خلاص به پیکر واپسین پراید!
-
مسابقه صندلی‌های خالی در مدارس
-
شـكـســتن خــط توطئه
-
در ستایش بیروت
-
با شما هستم آقای حججی...
-
مدل جدید اقتصاد سورپرایزی
-
سیلی سفر
-
بههم ریختگی در دولت ترامپ
-
دوباره بر می خیزیم
