گفتوگو با یک پزشک متخصص عفونت اطفال درباره ابتلای کودکان به کووید- 19
کودکانه‌های کرونا
كووید-19 تا مدت‌ها پس از شیوع، نشان كم‌خطر بودن برای كودكان را بر پیشانی داشت. اما طی سه ماه اخیر بررسی‌ها نشان داد كه كودكان هم از خطر ابتلا مصون نیستند و حتی در مواردی به عنوان ناقل یا مبتلای خاموش به دام عوارض جدی تنفسی، گوارشی یا پوستی این بیماری گرفتار می‌شوند. این یافته‌ها بیش از هر چیز بر لزوم رعایت نكات بهداشتی و به‌ویژه استفاده از ماسك در كودكان و نیز كاهش ترددهای این گروه سنی در مكان‌های شلوغ تاكید دارد. با این حال یافته‌های بعضا متناقض در ارتباط با ابتلای كودكان به كرونا سبب شد با دكتر فریبا شیروانی، فوق‌تخصص عفونی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در این باره گفتوگو كنیم.
آیا برخلاف یافته‌های چند ماه گذشته، بررسی‌های جدید سازمان بهداشت جهانی مؤید تهدید جدی كرونا برای سلامت كودكان است؟
بیماری جدیدی كه در كودكان دو تا 15 ساله مبتلا به كووید-۱۹ گزارش شده است با عنوان بیماری چندسیستمی التهابی منسوب به كووید-19 از قسمت‌های مختلف جهان بوده است. موارد گزارش شده در 26 ایالت آمریكای شمالی از اواسط اسفند سال گذشته تا اردیبهشت سال جاری تاییدكننده ابتلای 186 كودك به كووید-19 بوده است. این بیماران پنج نشانه مشترك داشته‌اند كه شامل سن كمتر از 21 سال، تداوم تب بیش از 24 ساعت، یافته‌های آزمایشگاهی مبتنی بر وجود التهاب و درگیری بیش از دو اندام حیاتی بدن، تایید عفونت sars-cov از طریق آزمایش پی‌سی‌آر یا تست آنتی‌بادی مثبت یا مواجهه با فرد مبتلا به كووید-19 در یك ماه پیش از ابتلا بوده‌اند.
این بیماران درگیری‌های قلبی، گوارشی، خونی، سیستم پوستی مخاطی، تنفسی، عضلانی- اسكلتی، عصبی و كلیوی داشته‌اند. اما با درمان مناسب پاسخ مناسب گرفته‌اند. به‌نظر می‌رسد پاسخ سیستم ایمنی به این ویروس باعث ایجاد این علائم به صورت التهاب شدید می‌شود.
آیا این یافته‌ها مسأله خفیف یا خاموش بودن علائم ابتلا در بیشتر كودكان را نفی می‌كند؟
شدت بیماری در كودكان نسبت به بزرگسالان كم است و بسیاری از كودكان ممكن است هیچ علامت بارزی از كرونا یا علائم مربوط به آن مانند سرفه را از خود نشان ندهند. از آنجا كه این بیماری نوپدید است در طول زمان علائم جدیدتری را درگروه‌های سنی مختلف از خود نشان خواهد داد.
خطر ناقل بودن در كودكان بدون علامت چقدر جدی است؟ یعنی كودكان ناقل می‌توانند بزرگسالان را به‌طور جدی در خطر بیماری قرار دهند؟
خود كودكان ممكن است به‌دنبال ابتلا به بیماری بدون علامت بمانند یا با علائم خفیفی از این بیماری عبور كنند، اما كودكان می‌توانند ویروس را در ناحیه حلق خود داشته باشند و بدون این‌كه علامتی نشان دهند آن را به افراد دیگر و به‌ویژه كسانی كه دارای بیماری‌های نظیر فشار خون، دیابت یا سرطان هستند، منتقل و آنها را دچار مشكل شدید كنند.
بنابراین در صورت ابتلای افراد به بیماری كووید-۱۹، كودكان را باید مانند سایر افراد از آنها دور نگه‌داشت و با تصور این‌كه كودك به نوع شدید بیماری مبتلا نمی‌شود، نباید در مورد انجام اقدامات پیشگیرانه سهل‌انگاری كرد. پس نباید در مورد بیماری در كودكان بی‌تفاوت باشیم و تصور كنیم مشكلی پیش نمی‌آید.
چگونه می‌توان كودكان مبتلای بدون علامت را تشخیص داد؟
در صورت نبود علائم در كودك نمی‌توان بیماری كرونا را در وی تشخیص داد. ولی در صورتی كه سابقه تماس با فرد مبتلا به كرونا در دو هفته گذشته وجود داشته باشد، كودك سابقه تردد در مناطق شلوغ را بدهد یا علائم غیراختصاصی مانند تب با شدت كم، دل‌درد، اسهال، خستگی و درد عضلات داشته باشد، ممكن است مبتلا به عفونت شده باشد.
آیا انجام آزمایش پی‌سی‌آر برای كودك در صورتی كه نشانه‌ای نداشته باشد ضروری است؟
خیر. اگر كسی در منزل وجود دارد كه در ریسك بالای ابتلا به این ویروس قرار دارد مثلا دچار نقص ایمنی است یا سن بالا دارد یا در حال درمان با داروهای شیمی‌درمانی است، می‌توان در مورد كودكی كه با او به‌طور دائم در تماس است آزمایش پی‌سی‌آر را انجام داد تا احتمال انتقال به او بررسی شود.
چه نشانه‌هایی در كودكان به غیر از تب یا اختلالات تنفسی می‌تواند از علائم ابتلا به كرونا باشد؟
در برخی از كودكان مبتلا، علائم گوارشی از جمله ناراحتی در شكم، حالت تهوع، استفراغ، درد شكم و اسهال گزارش شده است. در مطالعه‌ای، شایع‌ترین علامت ابتلا در این كودكان، تب (۸۰ درصد)، سرفه (۶۰ درصد)، گلودرد (۴۰ درصد)، گرفتگی بینی (۳۰ درصد) و عطسه و آبریزش بینی (۲۰ درصد) بوده است. علائم دیگر شامل ضایعات پوستی و مخاطی، كاهش حس بویایی و چشایی، مشكلات قلبی، كلیوی، مغزی و كبدی و خونی بوده است.
تظاهرات پوستی یا گوارشی را در كودكان در چه شرایطی باید نشانه احتمالی كرونا تلقی كرد؟
تظاهرات پوستی به‌دنبال ابتلا به كرونا به صورت‌های مختلف می‌تواند خود را نشان دهد كه شامل بثورات پوستی، التهاب قرمز دردناك و خارش پوستی است كه در سرمازدگی دیده می‌شود. همچنین كهیر، خونریزی‌های زیرپوستی، تاول‌های شبیه آبله‌مرغان، بی‌رنگی و لكه‌دار شدن موقت پوست نیز دیده می‌شود.
علائم گوارشی معمولا شامل درد شكم، تهوع و اسهال است. البته ممكن است در موارد معدودی، درگیری گوارشی شدید نیز باشد و علائم آپاندیسیت را تقلید كند و منجر به عمل جراحی در كودك شود یا التهاب و تورم جدار روده اتفاق بیفتد.
دوره درمان كودكان علامتدار یا بدون علامت چگونه باید طی شود؟
در كودكان علامتدار درمان دارویی لازم است كه از پنج تا 14 روز یا بیشتر براساس نظر پزشك ادامه می‌یابد. در كودكان بدون علامت، باید مراقبت در منزل و رعایت فاصله‌گذاری، استفاده از ماسك، عدم تماس با ترشحات كودك و عدم تماس مستقیم با ادرار و مدفوع، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده را كم می‌كند.
چه زمان می‌توان از خطر ناقل نبودن كودكان مطمئن شد؟
این امر قطعا امكان‌پذیر نیست زیرا مواردی وجود دارد كه حتی آزمایش پی‌سی‌آر نیز منفی است ولی فرد ناقل بیماری است. لذا با منفی بودن آزمایش پی‌سی‌آر احتمال دارد كودك ناقل نباشد. ولی این امر قطعی نیست.
آیا كودكان باید بیرون از خانه حتما ماسك بزنند؟
توصیه می‌شود والدین، كودكان بالای دو سال خود را بدون ماسك از خانه خارج نكنند. والدین باید با كودكان خود در مورد ویروس كرونا صحبت كنند و با زبان ساده و كودكانه علت استفاده از ماسك را برای آنها توضیح دهند تا كودك هنگام استفاده از ماسك بی‌قراری نكند.
والدین باید كودك خود را هنگام خروج از خانه، به ماسك مجهز كنند و به او توصیه كنند كه ماسك را تحمل كرده و به آن دست نزند.
بیماری جدیدی كه در كودكان دو تا 15 ساله مبتلا به كووید-۱۹ گزارش شده است با عنوان بیماری چندسیستمی التهابی منسوب به كووید-19 از قسمت‌های مختلف جهان بوده است. موارد گزارش شده در 26 ایالت آمریكای شمالی از اواسط اسفند سال گذشته تا اردیبهشت سال جاری تاییدكننده ابتلای 186 كودك به كووید-19 بوده است. این بیماران پنج نشانه مشترك داشته‌اند كه شامل سن كمتر از 21 سال، تداوم تب بیش از 24 ساعت، یافته‌های آزمایشگاهی مبتنی بر وجود التهاب و درگیری بیش از دو اندام حیاتی بدن، تایید عفونت sars-cov از طریق آزمایش پی‌سی‌آر یا تست آنتی‌بادی مثبت یا مواجهه با فرد مبتلا به كووید-19 در یك ماه پیش از ابتلا بوده‌اند.
این بیماران درگیری‌های قلبی، گوارشی، خونی، سیستم پوستی مخاطی، تنفسی، عضلانی- اسكلتی، عصبی و كلیوی داشته‌اند. اما با درمان مناسب پاسخ مناسب گرفته‌اند. به‌نظر می‌رسد پاسخ سیستم ایمنی به این ویروس باعث ایجاد این علائم به صورت التهاب شدید می‌شود.
آیا این یافته‌ها مسأله خفیف یا خاموش بودن علائم ابتلا در بیشتر كودكان را نفی می‌كند؟
شدت بیماری در كودكان نسبت به بزرگسالان كم است و بسیاری از كودكان ممكن است هیچ علامت بارزی از كرونا یا علائم مربوط به آن مانند سرفه را از خود نشان ندهند. از آنجا كه این بیماری نوپدید است در طول زمان علائم جدیدتری را درگروه‌های سنی مختلف از خود نشان خواهد داد.
خطر ناقل بودن در كودكان بدون علامت چقدر جدی است؟ یعنی كودكان ناقل می‌توانند بزرگسالان را به‌طور جدی در خطر بیماری قرار دهند؟
خود كودكان ممكن است به‌دنبال ابتلا به بیماری بدون علامت بمانند یا با علائم خفیفی از این بیماری عبور كنند، اما كودكان می‌توانند ویروس را در ناحیه حلق خود داشته باشند و بدون این‌كه علامتی نشان دهند آن را به افراد دیگر و به‌ویژه كسانی كه دارای بیماری‌های نظیر فشار خون، دیابت یا سرطان هستند، منتقل و آنها را دچار مشكل شدید كنند.
بنابراین در صورت ابتلای افراد به بیماری كووید-۱۹، كودكان را باید مانند سایر افراد از آنها دور نگه‌داشت و با تصور این‌كه كودك به نوع شدید بیماری مبتلا نمی‌شود، نباید در مورد انجام اقدامات پیشگیرانه سهل‌انگاری كرد. پس نباید در مورد بیماری در كودكان بی‌تفاوت باشیم و تصور كنیم مشكلی پیش نمی‌آید.
چگونه می‌توان كودكان مبتلای بدون علامت را تشخیص داد؟
در صورت نبود علائم در كودك نمی‌توان بیماری كرونا را در وی تشخیص داد. ولی در صورتی كه سابقه تماس با فرد مبتلا به كرونا در دو هفته گذشته وجود داشته باشد، كودك سابقه تردد در مناطق شلوغ را بدهد یا علائم غیراختصاصی مانند تب با شدت كم، دل‌درد، اسهال، خستگی و درد عضلات داشته باشد، ممكن است مبتلا به عفونت شده باشد.
آیا انجام آزمایش پی‌سی‌آر برای كودك در صورتی كه نشانه‌ای نداشته باشد ضروری است؟
خیر. اگر كسی در منزل وجود دارد كه در ریسك بالای ابتلا به این ویروس قرار دارد مثلا دچار نقص ایمنی است یا سن بالا دارد یا در حال درمان با داروهای شیمی‌درمانی است، می‌توان در مورد كودكی كه با او به‌طور دائم در تماس است آزمایش پی‌سی‌آر را انجام داد تا احتمال انتقال به او بررسی شود.
چه نشانه‌هایی در كودكان به غیر از تب یا اختلالات تنفسی می‌تواند از علائم ابتلا به كرونا باشد؟
در برخی از كودكان مبتلا، علائم گوارشی از جمله ناراحتی در شكم، حالت تهوع، استفراغ، درد شكم و اسهال گزارش شده است. در مطالعه‌ای، شایع‌ترین علامت ابتلا در این كودكان، تب (۸۰ درصد)، سرفه (۶۰ درصد)، گلودرد (۴۰ درصد)، گرفتگی بینی (۳۰ درصد) و عطسه و آبریزش بینی (۲۰ درصد) بوده است. علائم دیگر شامل ضایعات پوستی و مخاطی، كاهش حس بویایی و چشایی، مشكلات قلبی، كلیوی، مغزی و كبدی و خونی بوده است.
تظاهرات پوستی یا گوارشی را در كودكان در چه شرایطی باید نشانه احتمالی كرونا تلقی كرد؟
تظاهرات پوستی به‌دنبال ابتلا به كرونا به صورت‌های مختلف می‌تواند خود را نشان دهد كه شامل بثورات پوستی، التهاب قرمز دردناك و خارش پوستی است كه در سرمازدگی دیده می‌شود. همچنین كهیر، خونریزی‌های زیرپوستی، تاول‌های شبیه آبله‌مرغان، بی‌رنگی و لكه‌دار شدن موقت پوست نیز دیده می‌شود.
علائم گوارشی معمولا شامل درد شكم، تهوع و اسهال است. البته ممكن است در موارد معدودی، درگیری گوارشی شدید نیز باشد و علائم آپاندیسیت را تقلید كند و منجر به عمل جراحی در كودك شود یا التهاب و تورم جدار روده اتفاق بیفتد.
دوره درمان كودكان علامتدار یا بدون علامت چگونه باید طی شود؟
در كودكان علامتدار درمان دارویی لازم است كه از پنج تا 14 روز یا بیشتر براساس نظر پزشك ادامه می‌یابد. در كودكان بدون علامت، باید مراقبت در منزل و رعایت فاصله‌گذاری، استفاده از ماسك، عدم تماس با ترشحات كودك و عدم تماس مستقیم با ادرار و مدفوع، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده را كم می‌كند.
چه زمان می‌توان از خطر ناقل نبودن كودكان مطمئن شد؟
این امر قطعا امكان‌پذیر نیست زیرا مواردی وجود دارد كه حتی آزمایش پی‌سی‌آر نیز منفی است ولی فرد ناقل بیماری است. لذا با منفی بودن آزمایش پی‌سی‌آر احتمال دارد كودك ناقل نباشد. ولی این امر قطعی نیست.
آیا كودكان باید بیرون از خانه حتما ماسك بزنند؟
توصیه می‌شود والدین، كودكان بالای دو سال خود را بدون ماسك از خانه خارج نكنند. والدین باید با كودكان خود در مورد ویروس كرونا صحبت كنند و با زبان ساده و كودكانه علت استفاده از ماسك را برای آنها توضیح دهند تا كودك هنگام استفاده از ماسك بی‌قراری نكند.
والدین باید كودك خود را هنگام خروج از خانه، به ماسك مجهز كنند و به او توصیه كنند كه ماسك را تحمل كرده و به آن دست نزند.
