چه عواملی در نوسانات بازار بورس موثر بوده است؟
افزایش نقش حقیقیها در بازار سرمایه
دولت از ابتدای امسال به طور گستردهای مردم را با سرمایههای خرد تا كلان به حضور در بازار سرمایه دعوت كرد. از سوی دیگر آزادسازی سهام عدالت، به موضوعی برای آشنایی هر چه بیشتر مردم با بورس تبدیل شد. سودآوریهای عجیب بورس برخی را به این بازار علاقهمند كرد تا برای سودآوری بیشتر یا به عبارت بهتر بهمنظور حفظ ارزش پول خود در برابر تورم، منابع خود را وارد بورس كنند. بهرغم وعدههای برخی از مسؤولان دولتی مبنی بر عدم سقوط شاخص از یك میلیون و 600هزار واحد و روند صعودی بورس در روزهای آینده نه تنها شاخص كل به كمتر از یك میلیون و 600هزار واحد رسید، بلكه بورس همچنان و بهرغم گذشت بیش از یك ماه، همچنان قرمزرنگ است. علیرضا باغانی، كارشناس بازار سرمایه در گفتوگویی با جامجم به بررسی نقش دولت و حقوقیها در بازار سرمایه و تاثیرگذاری آنها در بورس پرداخته است.
ساحل عباسی اقتصاد
اتفاقاتی در بازار سرمایه ایران از ابتدای سال افتاد كه شاید با صراحت بتوان گفت این اتفاقات تقریبا در همه ادوار تاریخی بورس بیسابقه بوده است. در همه ادوار تاریخ، بازار سرمایه تقریبا سهم شناور یا همان سهم مردم از شركتها همیشه در كمترین حد ممكن بوده است. اما از سال98 تاكنون اتفاقاتی در بورس رخ داد و منجر به شتاب بیشتر این بازار شد. بهطوری كه شاخص بورس را 10برابر افزایش داد. با بررسی آمار شاخص در بورس میتوان متوجه شد از 18ماه گذشته تا جمعه 14شهریور ماه امسال ارزش معاملات خرد 83درصد از ارزش كل معاملات بازار سرمایه را به خود اختصاص داده است. بنابراین اتفاق عجیبی كه از آن به عنوان یك رخداد بیسابقه در بازار سرمایه میتوان یاد كرد عوض شدن زمین بازی در بورس است؛ بورسی كه تا پیش از این 80درصد آن دست حقوقیها بود در یك و نیم سال اخیر دقیقا روند متفاوتی را در پیش گرفته است، نه به معنای عوض شدن مالكیت در بازار سرمایه، بلكه اتفاقی كه در بورس رقم خورده این است كه هم شاخص 10برابر شده و هم رشد قیمتها چند برابر بوده، اما این مساله بهتنهایی توسط حقوقیهای بازار رقم نخورده، بلكه افراد حقیقی در این فرآیند نقش ایفا كردند. این موضوع خیلی مهم و خیلی مثبت است.
نقش حقوقیها در ریزشهای اخیر بازار سرمایه تا چه اندازهای بوده است؟
براساس آمارها، نزدیك به 83درصد از سهم معاملات اوایل سال99 تا 14شهریور امسال مربوط به معاملات خرد است. از سوی دیگر، حقوقیهایی كه در بازار سرمایه حضوردارند اعم از صندوقهای بازنشستگی، كاركنان بانكها یا صندوقهای سرمایهگذاری مشترك با درآمد ثابت و اشخاص حقوقی كه به ذینفعان خود تعهداتی دارند طبیعی است در بازار، منافع خود را دنبال كنند، چرا كه آنها در برابر سهامداران خود دارای تعهداتی هستند. مثلا این صندوقها باید حقوق كارمندان و پرسنل خود را پرداخت كنند، لذا نمیتوانیم انتظار داشته باشیم این بخش بزرگ و پراهمیت در بازار نقشی نداشته باشد، هر چند اتفاقا از آنها نقش حمایتی از بورس انتظار میرود.
در خبرها آمده سازمان بورس از حقوقیها برای جلوگیری از تداوم این ریزشها درخواست مشاركت و حمایت كرده است. تحلیل شما از این موضوع چیست؟
اینكه نهاد ناظر سازمان بورس اوراق بهادار، حقوقیها را برای حمایت از بورس جمع كرده در ذات خود خبر خوب و امر مباركی است، اما سازمان بورس باید متوجه این موضوع باشد كه به هر حال منابع حقوقیها هم محدود است. آنها موظف به پرداختیهایی برای سهامداران خود مثل پرداخت حقوق و دستمزد هستند، پس مجبور كردن این صندوقها برای تزریق پول به بازار سرمایه میتواند به خودی خود تبعاتی، هم بر بازار و هم بر حقوقیها و سهامداران آنها وارد كند. به هر حال آنها باید آخر ماه مدلی در بازار خرید و فروش داشته باشند كه بتوانند از محل معاملات خود، حقوق بازنشستگان و مستمریبگیران را بپردازند. از این جهت به نظر میرسد شاید دولت و مسؤولان سازمان بورس راه را در حمایت از بازار اشتباه رفته یا برنامهریزی غلطی کردهاند.