سیزدهمین دوره جایزه جلال با وجود شیوع ویروس كرونا، متنوع‌تر از گذشته برگزار می‌شود
یک جلال جهانی
سیزدهمین دوره جایزه جلال در سالی كه ویروس تاج‌دار حكم به تعطیلی و مجازی شدن جشن‌ها و جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی هنری داده، ممكن است حضوری یا مجازی برگزار شود. همه چیز بستگی دارد به این‌كه تا هفته اول آذر یا حتی كمی بعدتر از آن، كرونا را به خاك كشانده باشیم یا نه. برگزاركنندگان جایزه می‌گویند اگر مطمئن شوند، یكی دو ماه بعد از سالروز تولد جلال آل‌احمد در آذرماه، ویروس كرونا بارش را بسته و رفته باشد، اختتامیه را با تاخیر اما به صورت حضوری برگزار خواهند كرد و اگر اوضاع همین باشد كه هست، مجازی خواهد بود. داستانی كه كرونا برای رویدادها و جشن‌ها و جشنواره‌ها ساخته، درباره جایزه جلال كمی متفاوت است؛ این جایزه امسال برگزار نمی‌شود كه فقط برگزار شده باشد، بلكه برایش طرح نو در انداخته‌اند و قدم‌هایی برای توسعه این جایزه برداشته شده كه دیروز از زبان مدیرعامل خانه كتاب و دبیران این جایزه در نشست خبری سیزدهمین دوره‌اش مطرح شد. شرح این طرح‌ها و توضیحات را در ادامه بخوانید:
قدم اول پاكستان
مهم‌ترین خبر درباره سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد اضافه‌شدن بخش همكاری‌های بین‌المللی است. ایوب دهقانكار، مدیرعامل خانه كتاب و ادبیات ایران معتقد است فعال شدن بخش بین‌المللی این جایزه به معنای پیش رفتن آن است. دهقانكار در این‌باره توضیح داد: «سرمایه اصلی كشورها فرهنگ و تمدن‌شان است كه باید به نحو مقتضی به آن جواب داده شود. با توجه به غنایی كه در ادبیات فارسی و آثار ادبیات داستانی وجود دارد، یكی از برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معرفی آثار فارسی به جهان است و از همین رو یك پیوست منطقه‌ای برای این كار در نظر گرفته‌ایم.» به گفته دهقانكار نخستین بخش بین‌المللی جایزه جلال، در قالب جدید در همكاری با كشور پاكستان انجام می‌شود و این همكاری به این ترتیب است كه با همكاری موسسات ادبی كشور پاكستان، آثار ادبی این كشور نیز در این جایزه بررسی می‌شود و زمینه برای داد و ستد ادبی فراهم خواهد شد.
قدم دوم، طرح پدید
برگزاركننده جایزه جلال دفتر شعر و ادبیات داستانی از زیرمجموعه‌های خانه كتاب است و مدیر این موسسه در نشست سیزدهمین جایزه جلال‌آل احمد تصریح كرد كه این دفتر از پركارترین مجموعه‌های این نهاد محسوب می‌شود.
به گفته دهقانكار دو تغییر در جایزه جلال رخ داده كه یكی همكاری‌های بین‌المللی آن است و دیگری پروژه پدید است كه پژوهشی در ادبیات داستانی محسوب می‌شود.
در این پروژه، پژوهشگران، با مطالعه آثار منتشر شده كه نامزد یا برگزیده جایزه جلال هستند، یا آثار دیگر در حوزه ادبیات داستانی واكاوی عمیق انجام می‌دهند. مدیرعامل خانه كتاب اظهار امیدواری كرد كه داده‌های این پژوهش در دسترس مخاطبان قرار بگیرد تا هم برای عموم مردم قابل استفاده باشد و هم برای متخصصان و اهالی ادب. دهقانكار این نكته را هم اضافه كرد كه باید برای جایزه جلال و ادبیات داستانی كاری انجام می‌شد و از آنجا كه شناخت ادبیات مهم‌ترین بخش این جایزه است، تاكنون در طرح پدید ۶۰۰ اثر حوزه ادبیات داستانی تحت مطالعه و پژوهش قرار گرفته است.
جایزه ویژه دفاع مقدس
سیزدهمین جایزه ادبی جلال به ایستگاه نشست خبری رسید و تا دیروز كه این نشست برگزار شد، دبیرخانه این جایزه 1691 اثر دریافت كرده است. به گفته مصطفی راضی جلالی دبیر اجرایی این جایزه، از این آثار، ۸۱۴ اثر مربوط به بخش‌های ادبیات داستانی است، ۲۲۴داستان كوتاه، ۴۷۰ اثر مستندنگاری و ۷۳ نقد ادبی. دبیر اجرایی این جایزه از خبرنگاران، ناشران و نویسندگان كه برای بهتر برگزار شدن جایزه تلاش می‌كنند، تشكر كرد و توضیح داد: «بخش ویژه جایزه جلال را به بررسی آثار دفاع مقدس اختصاص دادیم. امسال این انتخاب توسط اهالی رسانه انجام می‌شود و هر رسانه نماینده خود را برای انتخاب آثار برتر دفاع مقدس، معرفی خواهد كرد. »
دبیر اجرایی جایزه جلال به شش سال همكاری با این جایزه اشاره كرد و گفت: «به مؤلفان و فعالان حوزه ادبیات داستانی قول می‌دهم كه پاسدار آثار شما باشیم. دبیرخانه همه تلاش خود را برای برگزاری بهتر جایزه به كار می‌گیرد و با معرفی نامزدهای هر بخش، داوران آن هم معرفی می‌شوند تا تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار نگیرد، داوران، مسؤولیت انتخاب خود را برعهده می‌گیرد.»
دبیر جشنواره درباره تاثیرگذاری این جشنواره به یكی از خبرنگاران پاسخ داد: «تغییر مدیران، برای جایزه مسأله‌ای ایجاد می‌كند. جایزه جلال، روند رو به رشدی در پیشرفت ادبیات داستانی داشته، بسیاری از ناشران كه دوست نداشتند در این جایزه شركت كنند، اكنون در كتابفروشی‌های‌شان قفسه اختصاصی حتی برای نامزدهای جایزه جلال گذاشته‌اند، جایزه جلال به سهم خود در ادبیات ایران تاثیر گذاشته، ضمن این‌كه ۱۳سالگی برای یك جایزه هنوز مرحله نوپایی به شمار می‌رود.»
تعیین تكلیف برای جایزه نقدی
تعداد سكه‌های جایزه جلال همیشه ماجرایی داشته است؛ از همان سال اول كه هیچ اثری شایسته دریافت آن شناخته نشد تا سیزدهمین دوره كه هنوز تصمیم قطعی در این‌باره گرفته نشده است. دبیر جایزه جلال در نشست دیروز گفت: «بهتر است بدانیم ارزش ریالی جایزه جلال آن زمان كه ۱۱۰ سكه انتخاب شد، از رقم نقدی كه سال گذشته پرداخت كردیم كمتر است.»
براساس توضیحات جلالی، تصمیم‌گیری درباره جایزه جلال به عهده شورای انقلاب فرهنگی است و برگزاركنندگان جایزه فقط مجری آن هستند. گویا بعد از چند دوره كه جایزه جلال برگزار شد، از برگزاركنندگان خواسته شد كه جوایز جلال مطابق جایزه كتاب سال پرداخت شود. حالا دبیر این جایزه توضیح داده: هنوز در حال تجمیع آرا هستیم. در بخش‌های حمایتی دیگر خرید آثار، بهترین حمایت نیست. بسته‌ای پیشنهاد دادیم كه یكی از آنها معرفی اثری به خارج از كشور است.
براساس خط قرمزهای نظام
ابراهیم حسن‌بیگی دبیر علمی این جایزه دیروز در نشست خبری سیزدهمین دوره آن توضیح داد: برگزاری جایزه جلال با دقت و حساسیت انجام شده و تلاش كرده‌ایم نتایج خوبی بگیریم. در هنر شاقول و شاخصی وجود ندارد. اما تمام داوران تلاش كردند در انتخاب بهترین‌ها به توافق برسند و هر اثر با اكثریت قابل اعتنا برگزیده شود. حسن‌بیگی در پاسخ به این سوال كه آیا جایزه جلال قصد دارد به روند راضی نگه داشتن طیف‌های مختلف ادبی ادامه دهد، گفت: «نیتی پشت این انتخاب‌ها نیست من به شخصه معتقدم چنین نگاهی وجود ندارد كه اگر چنین بود، كتاب‌های فارسی زبان خارج از كشور را هم بررسی می‌كردیم. اگر نویسنده دیدگاه سیاسی خود را مطرح كند، در داوری مورد نظر قرار نمی‌گیرد.» وی خاطرنشان كرد: «در داوری اثر به ادبیت آن توجه می‌شود و به هنر او، نه به دیدگاه سیاسی نویسنده، برخی نویسندگان از نظر ما اپوزیسون نیستند ولی آثار كسانی كه از خط قرمز نظام می‌گذرند، را بررسی نمی‌كنیم.»
یك كلام از نمایشگاه و طرح پاییزه
گاهی به برگزیدگان جایزه جلال انتقاد شده، گاهی به گمنام بودن داورانش، گاهی رقم جایزه جای سوال بوده گاهی فرآیند داوری‌ها اما این بار حاشیه جایزه جلال به هیچ‌كدام از این موارد مرتبط نیست. در حاشیه نشست خبری جایزه جلال، مدیرعامل خانه كتاب درباره وضع نمایشگاه كتاب در سال جاری و طرح پاییزه صحبت كرد.
ایوب دهقانكار در پاسخ به سوال یكی از رسانه‌ها درباره نمایشگاه مجازی كتاب، گفت: «متاسفانه امسال متاثر از شیوع ویروس كرونا نتوانستیم نمایشگاه كتاب را برگزار كنیم. درباره نمایشگاه مجازی، اگر تا كنون خبری اعلام نشده، نشان از انجام نشدن كارها نیست. می‌خواهیم، زمانی درباره این كار صحبت كنیم دقت و همه جانبه‌نگری در آن رعایت شده باشد تا نكند برنامه‌ای را برگزار كنیم كه شكست بخورد.» مدیرعامل خانه كتاب، درباره نحوه برگزاری نمایشگاه گفت: «طراحی یك پلتفرم برای برگزاری نمایشگاه هیچ مشكلی نداشتیم و یك ماهه می‌توانستیم این كار را انجام دهیم اما نمایشگاه باید بخش فروشگاهی هم داشته باشد. ۱۴ مدل را مطرح كردیم كه یكی از آنها با عنوان فروش غیرمتمركز تایید شد. مشكل ما بخش غیرمجازی و پشتیبانی نمایشگاه است كه اهمیت ویژه‌ای دارد.» دهقانكار به این نكته هم اشاره كرد كه حوالی 24 آبان به سنت همیشه، برنامه هفته كتاب برگزار خواهد شد، البته بعد از رای شورای سیاست‌گذاری و زمانی كه جشن هفته كتاب را داشته باشیم، طرح فروش پاییزه هم برگزار خواهد شد كه بخش مهمی از گردش مالی كتابفروشان را شامل می‌شود.
مهم‌ترین خبر درباره سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد اضافه‌شدن بخش همكاری‌های بین‌المللی است. ایوب دهقانكار، مدیرعامل خانه كتاب و ادبیات ایران معتقد است فعال شدن بخش بین‌المللی این جایزه به معنای پیش رفتن آن است. دهقانكار در این‌باره توضیح داد: «سرمایه اصلی كشورها فرهنگ و تمدن‌شان است كه باید به نحو مقتضی به آن جواب داده شود. با توجه به غنایی كه در ادبیات فارسی و آثار ادبیات داستانی وجود دارد، یكی از برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معرفی آثار فارسی به جهان است و از همین رو یك پیوست منطقه‌ای برای این كار در نظر گرفته‌ایم.» به گفته دهقانكار نخستین بخش بین‌المللی جایزه جلال، در قالب جدید در همكاری با كشور پاكستان انجام می‌شود و این همكاری به این ترتیب است كه با همكاری موسسات ادبی كشور پاكستان، آثار ادبی این كشور نیز در این جایزه بررسی می‌شود و زمینه برای داد و ستد ادبی فراهم خواهد شد.
قدم دوم، طرح پدید
برگزاركننده جایزه جلال دفتر شعر و ادبیات داستانی از زیرمجموعه‌های خانه كتاب است و مدیر این موسسه در نشست سیزدهمین جایزه جلال‌آل احمد تصریح كرد كه این دفتر از پركارترین مجموعه‌های این نهاد محسوب می‌شود.
به گفته دهقانكار دو تغییر در جایزه جلال رخ داده كه یكی همكاری‌های بین‌المللی آن است و دیگری پروژه پدید است كه پژوهشی در ادبیات داستانی محسوب می‌شود.
در این پروژه، پژوهشگران، با مطالعه آثار منتشر شده كه نامزد یا برگزیده جایزه جلال هستند، یا آثار دیگر در حوزه ادبیات داستانی واكاوی عمیق انجام می‌دهند. مدیرعامل خانه كتاب اظهار امیدواری كرد كه داده‌های این پژوهش در دسترس مخاطبان قرار بگیرد تا هم برای عموم مردم قابل استفاده باشد و هم برای متخصصان و اهالی ادب. دهقانكار این نكته را هم اضافه كرد كه باید برای جایزه جلال و ادبیات داستانی كاری انجام می‌شد و از آنجا كه شناخت ادبیات مهم‌ترین بخش این جایزه است، تاكنون در طرح پدید ۶۰۰ اثر حوزه ادبیات داستانی تحت مطالعه و پژوهش قرار گرفته است.
جایزه ویژه دفاع مقدس
سیزدهمین جایزه ادبی جلال به ایستگاه نشست خبری رسید و تا دیروز كه این نشست برگزار شد، دبیرخانه این جایزه 1691 اثر دریافت كرده است. به گفته مصطفی راضی جلالی دبیر اجرایی این جایزه، از این آثار، ۸۱۴ اثر مربوط به بخش‌های ادبیات داستانی است، ۲۲۴داستان كوتاه، ۴۷۰ اثر مستندنگاری و ۷۳ نقد ادبی. دبیر اجرایی این جایزه از خبرنگاران، ناشران و نویسندگان كه برای بهتر برگزار شدن جایزه تلاش می‌كنند، تشكر كرد و توضیح داد: «بخش ویژه جایزه جلال را به بررسی آثار دفاع مقدس اختصاص دادیم. امسال این انتخاب توسط اهالی رسانه انجام می‌شود و هر رسانه نماینده خود را برای انتخاب آثار برتر دفاع مقدس، معرفی خواهد كرد. »
دبیر اجرایی جایزه جلال به شش سال همكاری با این جایزه اشاره كرد و گفت: «به مؤلفان و فعالان حوزه ادبیات داستانی قول می‌دهم كه پاسدار آثار شما باشیم. دبیرخانه همه تلاش خود را برای برگزاری بهتر جایزه به كار می‌گیرد و با معرفی نامزدهای هر بخش، داوران آن هم معرفی می‌شوند تا تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار نگیرد، داوران، مسؤولیت انتخاب خود را برعهده می‌گیرد.»
دبیر جشنواره درباره تاثیرگذاری این جشنواره به یكی از خبرنگاران پاسخ داد: «تغییر مدیران، برای جایزه مسأله‌ای ایجاد می‌كند. جایزه جلال، روند رو به رشدی در پیشرفت ادبیات داستانی داشته، بسیاری از ناشران كه دوست نداشتند در این جایزه شركت كنند، اكنون در كتابفروشی‌های‌شان قفسه اختصاصی حتی برای نامزدهای جایزه جلال گذاشته‌اند، جایزه جلال به سهم خود در ادبیات ایران تاثیر گذاشته، ضمن این‌كه ۱۳سالگی برای یك جایزه هنوز مرحله نوپایی به شمار می‌رود.»
تعیین تكلیف برای جایزه نقدی
تعداد سكه‌های جایزه جلال همیشه ماجرایی داشته است؛ از همان سال اول كه هیچ اثری شایسته دریافت آن شناخته نشد تا سیزدهمین دوره كه هنوز تصمیم قطعی در این‌باره گرفته نشده است. دبیر جایزه جلال در نشست دیروز گفت: «بهتر است بدانیم ارزش ریالی جایزه جلال آن زمان كه ۱۱۰ سكه انتخاب شد، از رقم نقدی كه سال گذشته پرداخت كردیم كمتر است.»
براساس توضیحات جلالی، تصمیم‌گیری درباره جایزه جلال به عهده شورای انقلاب فرهنگی است و برگزاركنندگان جایزه فقط مجری آن هستند. گویا بعد از چند دوره كه جایزه جلال برگزار شد، از برگزاركنندگان خواسته شد كه جوایز جلال مطابق جایزه كتاب سال پرداخت شود. حالا دبیر این جایزه توضیح داده: هنوز در حال تجمیع آرا هستیم. در بخش‌های حمایتی دیگر خرید آثار، بهترین حمایت نیست. بسته‌ای پیشنهاد دادیم كه یكی از آنها معرفی اثری به خارج از كشور است.
براساس خط قرمزهای نظام
ابراهیم حسن‌بیگی دبیر علمی این جایزه دیروز در نشست خبری سیزدهمین دوره آن توضیح داد: برگزاری جایزه جلال با دقت و حساسیت انجام شده و تلاش كرده‌ایم نتایج خوبی بگیریم. در هنر شاقول و شاخصی وجود ندارد. اما تمام داوران تلاش كردند در انتخاب بهترین‌ها به توافق برسند و هر اثر با اكثریت قابل اعتنا برگزیده شود. حسن‌بیگی در پاسخ به این سوال كه آیا جایزه جلال قصد دارد به روند راضی نگه داشتن طیف‌های مختلف ادبی ادامه دهد، گفت: «نیتی پشت این انتخاب‌ها نیست من به شخصه معتقدم چنین نگاهی وجود ندارد كه اگر چنین بود، كتاب‌های فارسی زبان خارج از كشور را هم بررسی می‌كردیم. اگر نویسنده دیدگاه سیاسی خود را مطرح كند، در داوری مورد نظر قرار نمی‌گیرد.» وی خاطرنشان كرد: «در داوری اثر به ادبیت آن توجه می‌شود و به هنر او، نه به دیدگاه سیاسی نویسنده، برخی نویسندگان از نظر ما اپوزیسون نیستند ولی آثار كسانی كه از خط قرمز نظام می‌گذرند، را بررسی نمی‌كنیم.»
یك كلام از نمایشگاه و طرح پاییزه
گاهی به برگزیدگان جایزه جلال انتقاد شده، گاهی به گمنام بودن داورانش، گاهی رقم جایزه جای سوال بوده گاهی فرآیند داوری‌ها اما این بار حاشیه جایزه جلال به هیچ‌كدام از این موارد مرتبط نیست. در حاشیه نشست خبری جایزه جلال، مدیرعامل خانه كتاب درباره وضع نمایشگاه كتاب در سال جاری و طرح پاییزه صحبت كرد.
ایوب دهقانكار در پاسخ به سوال یكی از رسانه‌ها درباره نمایشگاه مجازی كتاب، گفت: «متاسفانه امسال متاثر از شیوع ویروس كرونا نتوانستیم نمایشگاه كتاب را برگزار كنیم. درباره نمایشگاه مجازی، اگر تا كنون خبری اعلام نشده، نشان از انجام نشدن كارها نیست. می‌خواهیم، زمانی درباره این كار صحبت كنیم دقت و همه جانبه‌نگری در آن رعایت شده باشد تا نكند برنامه‌ای را برگزار كنیم كه شكست بخورد.» مدیرعامل خانه كتاب، درباره نحوه برگزاری نمایشگاه گفت: «طراحی یك پلتفرم برای برگزاری نمایشگاه هیچ مشكلی نداشتیم و یك ماهه می‌توانستیم این كار را انجام دهیم اما نمایشگاه باید بخش فروشگاهی هم داشته باشد. ۱۴ مدل را مطرح كردیم كه یكی از آنها با عنوان فروش غیرمتمركز تایید شد. مشكل ما بخش غیرمجازی و پشتیبانی نمایشگاه است كه اهمیت ویژه‌ای دارد.» دهقانكار به این نكته هم اشاره كرد كه حوالی 24 آبان به سنت همیشه، برنامه هفته كتاب برگزار خواهد شد، البته بعد از رای شورای سیاست‌گذاری و زمانی كه جشن هفته كتاب را داشته باشیم، طرح فروش پاییزه هم برگزار خواهد شد كه بخش مهمی از گردش مالی كتابفروشان را شامل می‌شود.
ضمیمه نوجوانه
تیتر خبرها
