جا دادن یک فیل در فنجان
شهر تشکیل شده از محلاتی که به شکلی ارثی در طول تاریخ تدوین و رشد پیدا کرده است. تهران هم از یک هسته مرکزی آرام آرام رشد پیدا کرده تا حالا که به شکل یک کلانشهر ماهیت ویژه خود را یافته است. وقتی از یک شهر گران حرف میزنیم به این مفهوم نیست که این برچسب از ابتدا بر آن الصاق شده باشد. به همین دلیل هم مدیریت شهری موظف است که شهر را برای همه طبقات اجتماعی و صنوف متفاوت آماده کند. همین دلیل کافی است که نظریه «گرانتر شدن شهر موجب مهاجرت معکوس میشود» را از مفهوم تهی شده بدانیم. این نگاه هر چند در سیاستهای جاری دیده میشود اما در مدیریت یکپارچه شهری تعریفی با پشتوانه علمی ندارد. برای کاهش جمعیت شهرها یا مدیریت مهاجرت باید نگاه ویژهای به طرحهای آمایش جمعیتی داشت، به این مفهوم که به اسناد و طرحهای بالادستی که توزیع ثروت و امکانات را به صورت عادلانه در سراسر کشور تبیین کرده است توجه کنیم. ضمن اینکه شهرداریها نمیتوانند برنامههای آمایشی ترتیب بدهند و با گرانتر کردن هزینه زندگی در شهر سبب خلوت شدن شهرها شوند. برای فهم این موضوع میتوان شبیهسازی درستی در حوزه پزشکی داشت، معیار مهم تشخیص یک پزشک حاذق مجموعه آزمایشهایی است که برای بیمار تهیه میکند، به این مفهوم که نتیجه آزمایش در تشخیص بیماری آن فرد و تجویز دارو برای درمان تاثیر مهمی دارد. درباره چالش پیش رو هم همین مثال صدق میکند و سرچشمه همه این مشکلات همان آزمایشی است که هنوز صورت نگرفته است. هنوز پس از چهاردهه طرح آمایشی سرزمین در ایران انجام نشده است. طرح آمایش سرزمین تمام ویژگیها، فرصتها و قابلیتهای یک بوم را تعریف میکند، ویژگیهای آن را بررسی میکند و نقاط ضعف آن را میسنجد و بعد نشان میدهد که شرایط زندگی در هر نقطه از این سرزمین چگونه است. به مفهوم کلی این طرح یک شناخت درستی از یک سرزمین را به نسبت ثروتها و منابع موجود در آن پیش روی ما معلوم میکند تا بتوان آدمها را در شرایط درستی در آن اسکان داد. اما آیا تهران که ظرفیت جمعیتی آن در طرحهای جامع دهه 40 با ارفاق به
7 میلیون نفر میرسیده است چرا که منابع آن به اندازه این تعداد جمعیت بوده توان تابآوری جمعیتی نزدیک به 12 میلیون نفر را دارد؟ وقتی یک سرزمین بیش از ظرفیت خود جمعیتپذیری کند قاعده همه چیز به ویژه سرانههای شهرسازی به هم میریزد. دیگر مدیریت شهری توان توزیع عادلانه امکانات و منابع را ندارد و عموما هم زنجیره اقتصادی این مدیریت از هم میپاشد. نه تنها در تهران که این اتفاق در اغلب شهرهای بزرگ ایران افتاده است اما سوال مهم در این میان همین است که چرا طرحهای آمایش سرزمین چهاردهه پیش متوقف شده است؟