گفت‌وگو با مهدی دادجو، مدیرگروه کتاب رادیو فرهنگ درباره نوجوانی و کتاب
برای کتاب جا باز کنیم
نزدیک به دو هفته پیش از دکتر دادجو وقت گرفتم ولی هر موقع می خواستم این طلسم مصاحبه رو بشکنم یاکار داشتن، یا درگیر پروژه بودن عاقبت این مصاحبه افتاد تو هفته کتاب. اتفاقا جالبی ماجرا این بود که ایشون مدیر بخش تخصصی کتاب در سازمان صداوسیما هستن. بماند که از حواس پرتی راه رو اشتباه رفتم و دردسرها کشیدم تا به محل مصاحبه برسم اما با تمام مصائب وارد شده این مصاحبه با شکل و شمایل خاصش ارزش خوندن داره.
فاطمه کریمی
چرا اکثر نویسنده‌ها زبان نوجوان رو بلد نیستن؟
به‌نظرم این‌طور نیست چون نویسنده‌ها خودشون یک‌دوره‌ای نوجوون بودند و قطعا خیلی بهتر و با درک بیشتری دنیای یک نوجوان رو درک میکنن. چون وقتی مخاطب ما نوجوان باشه خیلی راحت تر میشه صحبت کرد.
دقیقا مثل آثار آقای هوشنگ مرادی کرمانی، ناصر کشاورز،شهرام شفیعی،امیرحسین فردی،افسانه شعبان‌نژاد و البته استاد مصطفی رحماندوست که آثار زیاری رو برای نوجوانان به صورت شعر و داستان ارائه کرده و جالب بدونید ترجمه هم شده و البته زنده یاد منوچهر احترامی عزیز با قلم طنز و جذابش بسیار در حوزه نوجوان فعالیت داشته و حتی بیشترین آثارش در حوزه نوجوان بوده که با استقبال زیادی رو به رو شد و سرآمد همه کسانی که برای حوزه نوجوانان نوشتند زنده یاد مهدی آذر یزدی که مجموعه بی‌نظیر قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب رو به یادگار گذاشته که بسیار زیاد با موج استقبال بی‌نظیری رو به رو شد.
پاورقی: حرف آقای دادجو متین. ولی واقعا اکثر مثال‌هایی که زدن در مورد نویسنده‌هایی بود که برای نسل‌های گذشته قلم جذابی داشتن. باید قبول کنیم که نسل جدید زبان متفاوتی پیدا کرده و شاید برای همین هم باشه که خیلی سمت کتاب و مطالعه غیردرسی نمیان.
چرا موضوعاتی مثل عشق، بلوغ و خیلی مسائل مهم نوجوون‌ها توی کتاب‌های این رده سنی خالیه؟
به‌نظرم برای نوجوانان به خصوص در کارهای داستانی، مسائلی از جمله بلوغ پرداخته شده و همچنین در رمان‌ها این مسائل بیشتر و بهتر لحاظ میشه. آثار کانون پرورش فکری کودک و نوجوانان بر این اساس حتی نوشته میشه چون کار کانون، پرورشِ فکر کودکان و نوجوانان است، پرورش یعنی پاسخ به مسائل بلوغه و نویسنده رمز موفقیت خودش رو پرداختن به این موضوعات میدونه چون این مسائل دغدغه یک نوجوونه.
پاورقی: بچه‌ها شما چندتا رمان برای نوجوون دیده یا مطالعه کردین با این جنس موضوعات. البته شاید هستن ولی تبلیغ درستی نمیشن که ما هم ازشون با خبر بشیم!
سیستم آموزشی ما همه رو برای ورود به دانشگاه ترغیب می‌کنه و دیگه نوجوون فرصتی برای مطالعه کتاب درسی نداره، نظر شما چیه؟
دانش آموزان و دانشجویان، تمایلشون بیشتر به سمت مهارت رفته و دوست دارن یک مهارتی رو یاد بگیرن و بتونن مهارتی که یاد گرفتن رو به بهترین شکل ممکن ارائه کنن تا همین مهارت پلی باشه برای آینده شغلیشون. گزینه دانشگاه هم خیلی پیش چشم نوجوون‌ها بزرگ و مهم جلوه داده میشه، ولی بازهم به نظرم فرصت برای مطالعه غیر درسی وجود داره. نوجوونی که ساعت‌ها سمت فضای مجازی رفته پس حتما می‌تونه از همین فرصت‌ها بزنه و فرصت مطالعه کتاب پیداکنه. این‌که میزان مطالعه توی این قشر پائینه به بحث فرهنگ‌سازی بر می‌گرده. این فرهنگ اول باید در خانواده‌ها شکل بگیره و جا بیفته که کتاب جزو مهمی از سبد خانوارشون باشه.
شرایط اقتصادی چه تاثیری در جامعه گذاشته؟ قبول دارید اولین چیزی که در این شرایط مالی از سبد کالای خانواده‌ها حذف میشه کتابه؟
وقتی شرایط اقتصادی نابسامان باشه بدیهیه که معیشت خانواده‌ها دچار مشکل بشه، خانواده‌ها توان هر چیزی رو کمتر دارن و باید برای هرچیزی هزینه کنن. چیزی مثل کتاب که متاسفانه به عنوان نیازهای اولیه احساس نمیشه و به هر حال بنا به پایه‌های فرهنگی حذف و طبعا به مسائل دیگه‌ای مثل خوراک و پوشاک پرداخته میشه. اما رسانه ملی برای جبران این خسران به صورت کاملا رایگان کتاب‌های صوتی با بهترین کیفیت تولید کرده که توسط صداهای خوب در اختیار مردم گذاشته شده. این کتاب‌های صوتی می‌تونه جایگزین خوبی برای کتاب‌های کاغذی باشه که هم وقت بیشتری می‌گیره هم هزینه بالاتری داره. تازه هر زمانی هم که بخوان می‌تونن از اون استفاده کنن و لذت ببرن.
در خصوص افزایش مطالعه نوجوون‌ها گره کار کجاست؟ انتشارات، وزارت ارشاد، خود نویسنده ها؟
گره کار این‌که عموم جامعه به ویژه خود نوجون‌ها به سمت کتاب نرفتن، بدون شک فرهنگه. وقتی خانواده‌ای عادت به مطالعه در درونش نهادینه نشده باشه انتظاری از نوجوون و جوون هم نمیشه داشت. جالبه بدونین روان‌شناسان معتقدن اگه پدر و مادر کتاب دستشون باشه و مطالعه کنن، کودک هم به مرور زمان علاقه‌مند میشه و دوست داره کتاب دستش باشه و بازی کنه حتی اگه سر در نیاره. البته در تربیت دینی هم همین رو داریم. پدر و مادری که خودشون اعمال و فرآیند دینی رو انجام میدن، بدون این‌که به فرزندشون امر کنن که واجبات یا مستحبات رو انجام بده، خود فرزند گرایش پیدا می‌کنه. در حوزه کتابخوانی و هر گرایش فرهنگی دیگه اولین نهادی که کمک می‌کنه به جریان‌سازی در اون موضوع، خانواده است.
به نظرتون الان خانواده‌ها شرایط خرید کتاب و دارن؟
نکته مهمیه. خانواده خب باید توان اقتصادی داشته باشه که کتاب‌های لازم رو تهیه کنه. اما اینجا مجموعه عوامل دست به دست هم میدن. یه بخشش دولته که باید کمک کنه که یارانه کتاب بیشتر بشه و بخش دوم نشرها باید همت کنن که هزینه تولید کمی کاهش پیدا کنه و همچنین قیمت کتاب قدری پایین بیاد. اگر منِ مهدی دادجو به عنوان متولی کتاب در رسانه ملی، سیاست گذار کشوری بودم یارانه ویژه‌ای برای کتاب اختصاص می‌دادم به خصوص در حوزه نوجوان و کتاب رو در خانواده‌ها حتی به صورت رایگان ارائه می‌کردم و سعی می‌کردم راهکارهای جالبی ارائه کنم تا بلکه این حرکت بزرگ اتفاق بیفته.
یه کم فضا ناامید کننده شد. کاش خبر خوبی هم در این زمینه وجود داشت.
اتفاقا یک خبر خیلی خوب بگم به زودی مسابقه‌ای با نوعی بسیار متفاوت به عنوان کتابستان از رادیو فرهنگ پخش خواهد شد. ما تمام هدفمون اینه که بتونیم کمی فرهنگ کتابخوانی رو در بین خانواده‌ها رواج بدیم. این مسابقه به صورت زنده از سی‌ام آبان ماه از آنتن شبکه رایویی فرهنگ پخش میشه. این مسابقه از دل خانواده برمیاد با کتاب‌هایی که همراه دارن مسابقه برگزار می‌کنیم. البته برای هفته کتاب، یک پویش هم با عنوان «نذر کتاب» با همکاری بسیج دانشجویی و مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در سراسر کشور راه‌اندازی کردیم. به این صورت که هر فردی که در توانش است کتاب‌هایی را خریداری می‌کنه یا کتابی را که لازم نداره به دفاتر صداوسیمای هر منطقه تحویل می‌ده و توزیع هم از همونجا انجام میشه.
پاورقی: خدا رو شکر بابات این خبرها و انصافا دمشون گرم. راستی شما توی این پویش شرکت می‌کنین؟
به‌نظرم این‌طور نیست چون نویسنده‌ها خودشون یک‌دوره‌ای نوجوون بودند و قطعا خیلی بهتر و با درک بیشتری دنیای یک نوجوان رو درک میکنن. چون وقتی مخاطب ما نوجوان باشه خیلی راحت تر میشه صحبت کرد.
دقیقا مثل آثار آقای هوشنگ مرادی کرمانی، ناصر کشاورز،شهرام شفیعی،امیرحسین فردی،افسانه شعبان‌نژاد و البته استاد مصطفی رحماندوست که آثار زیاری رو برای نوجوانان به صورت شعر و داستان ارائه کرده و جالب بدونید ترجمه هم شده و البته زنده یاد منوچهر احترامی عزیز با قلم طنز و جذابش بسیار در حوزه نوجوان فعالیت داشته و حتی بیشترین آثارش در حوزه نوجوان بوده که با استقبال زیادی رو به رو شد و سرآمد همه کسانی که برای حوزه نوجوانان نوشتند زنده یاد مهدی آذر یزدی که مجموعه بی‌نظیر قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب رو به یادگار گذاشته که بسیار زیاد با موج استقبال بی‌نظیری رو به رو شد.
پاورقی: حرف آقای دادجو متین. ولی واقعا اکثر مثال‌هایی که زدن در مورد نویسنده‌هایی بود که برای نسل‌های گذشته قلم جذابی داشتن. باید قبول کنیم که نسل جدید زبان متفاوتی پیدا کرده و شاید برای همین هم باشه که خیلی سمت کتاب و مطالعه غیردرسی نمیان.
چرا موضوعاتی مثل عشق، بلوغ و خیلی مسائل مهم نوجوون‌ها توی کتاب‌های این رده سنی خالیه؟
به‌نظرم برای نوجوانان به خصوص در کارهای داستانی، مسائلی از جمله بلوغ پرداخته شده و همچنین در رمان‌ها این مسائل بیشتر و بهتر لحاظ میشه. آثار کانون پرورش فکری کودک و نوجوانان بر این اساس حتی نوشته میشه چون کار کانون، پرورشِ فکر کودکان و نوجوانان است، پرورش یعنی پاسخ به مسائل بلوغه و نویسنده رمز موفقیت خودش رو پرداختن به این موضوعات میدونه چون این مسائل دغدغه یک نوجوونه.
پاورقی: بچه‌ها شما چندتا رمان برای نوجوون دیده یا مطالعه کردین با این جنس موضوعات. البته شاید هستن ولی تبلیغ درستی نمیشن که ما هم ازشون با خبر بشیم!
سیستم آموزشی ما همه رو برای ورود به دانشگاه ترغیب می‌کنه و دیگه نوجوون فرصتی برای مطالعه کتاب درسی نداره، نظر شما چیه؟
دانش آموزان و دانشجویان، تمایلشون بیشتر به سمت مهارت رفته و دوست دارن یک مهارتی رو یاد بگیرن و بتونن مهارتی که یاد گرفتن رو به بهترین شکل ممکن ارائه کنن تا همین مهارت پلی باشه برای آینده شغلیشون. گزینه دانشگاه هم خیلی پیش چشم نوجوون‌ها بزرگ و مهم جلوه داده میشه، ولی بازهم به نظرم فرصت برای مطالعه غیر درسی وجود داره. نوجوونی که ساعت‌ها سمت فضای مجازی رفته پس حتما می‌تونه از همین فرصت‌ها بزنه و فرصت مطالعه کتاب پیداکنه. این‌که میزان مطالعه توی این قشر پائینه به بحث فرهنگ‌سازی بر می‌گرده. این فرهنگ اول باید در خانواده‌ها شکل بگیره و جا بیفته که کتاب جزو مهمی از سبد خانوارشون باشه.
شرایط اقتصادی چه تاثیری در جامعه گذاشته؟ قبول دارید اولین چیزی که در این شرایط مالی از سبد کالای خانواده‌ها حذف میشه کتابه؟
وقتی شرایط اقتصادی نابسامان باشه بدیهیه که معیشت خانواده‌ها دچار مشکل بشه، خانواده‌ها توان هر چیزی رو کمتر دارن و باید برای هرچیزی هزینه کنن. چیزی مثل کتاب که متاسفانه به عنوان نیازهای اولیه احساس نمیشه و به هر حال بنا به پایه‌های فرهنگی حذف و طبعا به مسائل دیگه‌ای مثل خوراک و پوشاک پرداخته میشه. اما رسانه ملی برای جبران این خسران به صورت کاملا رایگان کتاب‌های صوتی با بهترین کیفیت تولید کرده که توسط صداهای خوب در اختیار مردم گذاشته شده. این کتاب‌های صوتی می‌تونه جایگزین خوبی برای کتاب‌های کاغذی باشه که هم وقت بیشتری می‌گیره هم هزینه بالاتری داره. تازه هر زمانی هم که بخوان می‌تونن از اون استفاده کنن و لذت ببرن.
در خصوص افزایش مطالعه نوجوون‌ها گره کار کجاست؟ انتشارات، وزارت ارشاد، خود نویسنده ها؟
گره کار این‌که عموم جامعه به ویژه خود نوجون‌ها به سمت کتاب نرفتن، بدون شک فرهنگه. وقتی خانواده‌ای عادت به مطالعه در درونش نهادینه نشده باشه انتظاری از نوجوون و جوون هم نمیشه داشت. جالبه بدونین روان‌شناسان معتقدن اگه پدر و مادر کتاب دستشون باشه و مطالعه کنن، کودک هم به مرور زمان علاقه‌مند میشه و دوست داره کتاب دستش باشه و بازی کنه حتی اگه سر در نیاره. البته در تربیت دینی هم همین رو داریم. پدر و مادری که خودشون اعمال و فرآیند دینی رو انجام میدن، بدون این‌که به فرزندشون امر کنن که واجبات یا مستحبات رو انجام بده، خود فرزند گرایش پیدا می‌کنه. در حوزه کتابخوانی و هر گرایش فرهنگی دیگه اولین نهادی که کمک می‌کنه به جریان‌سازی در اون موضوع، خانواده است.
به نظرتون الان خانواده‌ها شرایط خرید کتاب و دارن؟
نکته مهمیه. خانواده خب باید توان اقتصادی داشته باشه که کتاب‌های لازم رو تهیه کنه. اما اینجا مجموعه عوامل دست به دست هم میدن. یه بخشش دولته که باید کمک کنه که یارانه کتاب بیشتر بشه و بخش دوم نشرها باید همت کنن که هزینه تولید کمی کاهش پیدا کنه و همچنین قیمت کتاب قدری پایین بیاد. اگر منِ مهدی دادجو به عنوان متولی کتاب در رسانه ملی، سیاست گذار کشوری بودم یارانه ویژه‌ای برای کتاب اختصاص می‌دادم به خصوص در حوزه نوجوان و کتاب رو در خانواده‌ها حتی به صورت رایگان ارائه می‌کردم و سعی می‌کردم راهکارهای جالبی ارائه کنم تا بلکه این حرکت بزرگ اتفاق بیفته.
یه کم فضا ناامید کننده شد. کاش خبر خوبی هم در این زمینه وجود داشت.
اتفاقا یک خبر خیلی خوب بگم به زودی مسابقه‌ای با نوعی بسیار متفاوت به عنوان کتابستان از رادیو فرهنگ پخش خواهد شد. ما تمام هدفمون اینه که بتونیم کمی فرهنگ کتابخوانی رو در بین خانواده‌ها رواج بدیم. این مسابقه به صورت زنده از سی‌ام آبان ماه از آنتن شبکه رایویی فرهنگ پخش میشه. این مسابقه از دل خانواده برمیاد با کتاب‌هایی که همراه دارن مسابقه برگزار می‌کنیم. البته برای هفته کتاب، یک پویش هم با عنوان «نذر کتاب» با همکاری بسیج دانشجویی و مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در سراسر کشور راه‌اندازی کردیم. به این صورت که هر فردی که در توانش است کتاب‌هایی را خریداری می‌کنه یا کتابی را که لازم نداره به دفاتر صداوسیمای هر منطقه تحویل می‌ده و توزیع هم از همونجا انجام میشه.
پاورقی: خدا رو شکر بابات این خبرها و انصافا دمشون گرم. راستی شما توی این پویش شرکت می‌کنین؟
