رهبر انقلاب روز سه‌شنبه در دیدار روسای قوا و اعضای شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی در سخنانی در همین زمینه با اشاره به این‌که برای علاج تحریم‌ها دو مسیر «خنثی‌سازی تحریم‌ها و غلبه بر آنها» و «رفع تحریم» وجود دارد، افزودند: البته ما مسیر رفع تحریم را یک بار امتحان و چند سال مذاکره کردیم، اما به نتیجه‌ای نرسید.
رهبر انقلاب اسلامی در مقابل، مسیر غلبه بر تحریم‌ها و بی‌اثر کردن آنها را توصیه کردند و گفتند: این مسیر ممکن است ابتدای کار، سختی‌ها و مشکلاتی داشته باشد، اما خوش‌عاقبت است.حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای خاطرنشان کردند: اگر با تلاش و ابتکار و با سینه سپر کردن در مقابل مشکلات بتوانیم بر تحریم‌ها غلبه کنیم و طرف مقابل بی‌اثر شدن تحریم‌ها را ببیند، به‌تدریج دست از تحریم برخواهد داشت.
ایشان همچنین به ظرفیت‌های موجود برای غلبه بر تحریم اشاره کردند و افزودند: ما ظرفیت‌ها و توانایی‌های فراوانی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها داریم، به شرط آن‌که بخواهیم و همت کنیم و به دل مشکلات برویم.جام‌جم در صفحه2 امروز در گفت‌وگو با کارشناسان به بررسی راهکارهای بی‌اثر کردن تحریم‌ها پرداخته است.
خداحافظی بودجه با نفت
تحریم نفت، یکی از اهرم‌های ثابتی بوده که همیشه از سوی کشورهای غربی و آمریکا برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی ایران استفاده شده است. بر همین اساس، قطع وابستگی به نفت همیشه به عنوان یکی از دغدغه‌های مسؤولان کشورمان مطرح بوده است و رهبر انقلاب در زمان دولت‌های مختلف همواره به مسؤولان تاکید کرده‌اند زمینه این کار بزرگ را فراهم کنند. ایشان در سال73 طی سخنانی در همین زمینه فرمودند: آرزوی واقعی من- که البته ممکن است به‌این زودی‌ها قابل تحقق نباشد- این است که ما در چاه‌های نفت را ببندیم و اقتصاد خود را براساس کالاها و محصولات غیرنفتی بنیاد نهیم. یعنی فرض کنیم این کشور، کالایی به نام نفت ندارد.
همان‌طور که رهبر انقلاب در آن سخنرانی اشاره کردند صرف‌نظر کردن از درآمدهای نفتی، کار آسانی نیست و در این سال‌ها با وجود مشکلات فراوانی که بر اثر تحریم‌ها ایجاد شده هنوز بودجه کشورمان به نفت وابسته است. البته ناگفته نماند در یکی دوسال گذشته با توجه به تحریم‌های شدید آمریکا که از آن به فشار حداکثری یاد می‌شود، وابستگی نفت به حداقل خود رسیده اما این مساله با فشار زیاد به مردم همراه بوده است و به نظر می‌رسد در صورت کاهش فشار تحریم‌ها بار دیگر وابستگی بودجه به نفت به حالت قبل برگردد. برای جلوگیری از این اتفاق، اصلاحات ساختاری در بخش‌های مختلف به‌خصوص اصلاح ساختار بودجه ضروری است و رهبر انقلاب همزمان با تدوین لایحه بودجه سال۹۸ دستوری مبنی بر اصلاح ساختار بودجه صادر کردند. همچنین تاکید فرمودند آنچه در سیاست‌های کلی و برنامه‌های مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در خصوص اصلاح ساختار بودجه عمومی و قطع وابستگی بودجه به نفت تصویب و ابلاغ شده لازم است اجرایی و در بودجه سال۱۳۹۸ گنجانده شود.
بااین‌حال هنوز که دو سال از صدور دستور رهبری می‌گذرد، این اتفاق به‌صورت کامل نیفتاده است و اکنون‌که لایحه بودجه سال آینده در حال تصویب در دولت است و در روزهای آینده به مجلس فرستاده خواهد شد، ضروری است اصلاحات لازم در بودجه صورت گیرد.
به اعتقاد کارشناسان در اصلاحات ساختاری باید وابستگی بودجه به نفت بدون فشار به مردم، حذف‌شده و از راه‌هایی چون افزایش صادرات غیرنفتی، وابستگی به ارزهای نفتی برای واردات قطع شود.دولت سالانه حدود 100 هزار میلیارد تومان از فروش نفت در بودجه خرج می‌کند که اگر این مبلغ را از راه‌های داخلی تأمین کند، وابستگی بودجه به نفت در این بخش تمام می‌شود که البته مشکل واردات را نیز باید از مسیر دیگری حل کرد، زیرا بخشی از واردات با درآمد نفت انجام می‌شود. مسیر مشخص حل این معضل نیز افزایش صادرات غیرنفتی است. 10 سال پیش صادرات غیرنفتی، کمتر از 20 میلیارد دلار بود اما الان به حدود 50 میلیارد دلار رسیده است. در شرایط فعلی با قیمت پایین نفت اگر حتی روزی دو میلیون بشکه نفت صادر کنیم باقیمت
30 دلاری، درآمد سالانه‌ای در حدود 21 میلیارد دلار حاصل می‌شود و این در حالی است که اگر صادرات غیرنفتی 30 درصد افزایش یابد تقریبا همین مبلغ تأمین می‌شود.رفع وابستگی بودجه به نفت این مزیت را نیز دارد که تولید را درون‌زا می‌کند. داوود دانش جعفری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام سه‌شنبه‌شب در برنامه تیتر امشب شبکه خبر در همین زمینه گفت: رشد تولید همواره متکی به عوامل بیرونی و خارج از کنترل ماست، یعنی با بالا و پایین شدن قیمت نفت یا ایجاد مشکل در فروش آن، اقتصاد دچار مشکل می‌شود حتی وقتی هم که درآمدمان از نفت بیشتر بود دچار بیماری هلندی و افزایش واردات و آسیب‌دیدن صنایع داخلی بودیم، ازاین‌جهت باید کاری کنیم تا از وضعیت وابستگی به نفت رها شویم.
گسترش اقتصاد مقاومتی برون‌نگر
یکی از راهکارهای قطع یا کاهش وابستگی بودجه به نفت، افزایش صادرات غیرنفتی است و در این زمینه کشورهای همسایه با توجه به سهولت رفت‌وآمد در اولویت قرار دارند، زیرا دسترسی به بازار این کشورها ساده‌تر است و در شرایط تحریم، این مسیرها کمتر دچار مشکل می‌شوند.
ایران دارای مرزهای آبی و خاکی فراوانی با کشورهای پیرامونی و با 15 کشور همسایه است. این موقعیت می‌تواند بازاری به وسعت 600 میلیون نفر را برای کشور فراهم کند. از سوی دیگر با توجه به ارتباط حمل‌ونقل،‌ ریلی و آبی که با کشورهای همسایه وجود دارد، می‌توان در جهت صادرات و واردات بهره برد. سید محمدرضا میرتاج‌الدینی، نماینده تبریز در گفت‌وگو با جام جم می‌گوید: بسیاری از کشورهای همسایه خریدار محصولات و تولیدات ایران هستند و می‌توان با تقویت ارتباط، نیازهای کشور را از طریق همسایه‌ها تأمین کرد.
ابتکار عمل ایران با نگاه به شرق
دنیای امروز، دنیایی قطبی و در عین حال جهانی شده است و باید در نظر داشت در دنیای جهانی‌شده، امروز تحریم کشورها کاری دشوار است و آنها می‌توانند از راه‌های مختلفی از آثار تحریم‌ها بکاهند مهم این است که این راه‌ها به‌خوبی شناسایی و به کار گرفته شود. در این میان، واکنشی که کشورهای تحریم‌کننده به این مسیرها دارند خود به‌خوبی گویای کارآمدی این مسیرهاست. مثال روشن این ماجرا سند همکاری 25ساله‌ای است که میان ایران و چین در حال تدوین است و از وقتی خبرهای این توافق منتشر شد آمریکایی‌ها به هر دری زدند که جلوی این توافق را بگیرند. توافق ۲۵ساله ایران و چین به‌عنوان یک توافق مهم در راستای افزایش همکاری‌های ایران و چین است که می‌تواند تاثیر بسیاری بر کاهش اثر تحریم‌ها داشته باشد. بخشی از این توافق، معطوف به این واقعیت است که دو کشور تحولات آینده جهان را پیش‌بینی کرده و مشاهده می‌کنند روندهای جهانی به سمت اصطکاک قدرت بین چین و آمریکا پیش می‌رود.نوذر شفیعی، استاد دانشگاه درباره اهمیت توافق ایران و چین در زمینه بی‌اثر کردن تحریم‌ها به جام‌جم می‌گوید: چین در حال حاضر دومین قدرت اقتصادی جهان است و تقریبا تا حدود ۱۰سال دیگر اولین قدرت اقتصادی خواهد بود، بنابراین ظرفیت بسیار گسترده‌ای برای مقابله با آمریکا خواهد داشت. طبیعی است بخشی از روند مبارزه چین با آمریکا از طریق متحدانش خواهد بود و در این چارچوب ایران را به‌عنوان شریک تقویت خواهد کرد.
این کارشناس مسائل شرق آسیا می‌افزاید: با چنین توافقاتی روز به روز آثار تحریمی آمریکا کاسته خواهد شد؛ بنابراین در این راستا تلاش ترامپ و بایدن ایجاد مانع در جهت شکل‌گیری روابط استراتژیک ایران و چین است.شفیعی همچنین به برخی دیگر از ظرفیت‌های موجود در شرق آسیا برای دور زدن تحریم ها اشاره می‌کند و می گوید: در منطقه آسیا پاسفیک، بزرگ‌ترین توافق‌نامه تجاری جهان با حضور ۱۵کشور آسیا پاسفیک با عنوان مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای منعقد شده است که می‌تواند ظرفیت‌های مهمی برای ایران فراهم کند.




بودجه‌ریزی در این دوره از مجلس، متفاوت خواهد بود
غلامرضا مرحبا / رئیس کمیته ارز کمیسیون اقتصادی مجلس
نفت یک موهبت الهی است اما ما از این موهبت به نحو شایسته استفاده نکردیم و همین مساله هم باعث شده اقتصاد ما وابسته به محصول نفت شود. راه‌ها و مسیرهای زیادی وجود دارد تا ما اقتصاد خود را پویا کنیم و حتی تحریم فروش نفت و ایجاد محدودیت برای آن هم می‌تواند به عنوان یک توفیق اجباری و فرصتی برای اقتصاد کشور در نظر گرفته شود تا ما اقتصاد بدون نفت را تجربه کنیم و از وابستگی خود به این محصول بکاهیم. هر قدر وابستگی ما به نفت بیشتر باشد تحریم‌ها هم گزنده‌تر خواهد بود. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی اصلاح ساختار بودجه می‌تواند برای رهایی ما از وابستگی به نفت بسیار کارساز باشد. در عین حال به نظر می‌رسد که ساختار بودجه‌ریزی ما باید اصلاح شود و با استفاده از قابلیت‌های  داخلی کشورمان وضعیت اقتصادی را اداره کنیم. در چنین شرایطی بحث مالیات‌ها می‌تواند به عنوان یکی از گزینه‌های مطمئن برای کاهش وابستگی به نفت باشد. در حال حاضر بسیاری از کشورهایی که نفت ندارند از طریق اخذ مالیات توانستند خود را اداره کنند. نظام بودجه‌ریزی ما قدیمی است و جوابگوی الزامات زمانی و شرایط سیاسی حاکم بر کشور و روابط اقتصادی ما با کشورهای دیگر ازجمله کشورهای همسایه نیست و لازم است که در آن تغییرات اساسی صورت گیرد. در حال حاضر مجلس شورای اسلامی مصمم است در ساختار بودجه سال 1400 تغییراتی را اعمال کند و به نظر می‌رسد که نظام بودجه‌ریزی در این دوره از فعالیت مجلس با دوره‌های گذشت متفاوت خواهد بود. فرمایش رهبری انقلاب در دیدار اخیرشان با سران نظام هم حاکی از نظرات کارشناسانه و دقیقی است که از سوی ایشان بیان شد و دست اندرکاران اجرایی و تقنینی کشور نیز باید به این توصیه‌های موشکافانه توجه جدی نشان دهند.


بخشی از مسیرهای دور زدن تحریم در برجام لو رفت
کسرا آصفی /  کارشناس مسائل اقتصادی
دولت طی چند سال گذشته برای رفع تحریم‌ها به‌دنبال راهبرد مذاکره رفت و نتیجه آن برجام بود. قبل از برجام براساس آمار داخلی و بین‌المللی فروش روزانه نفت ما بیش از یک میلیون بشکه نفت بود، حتی تا یک‌سال و نیم قبل از توافق ژنو‌ با وجود آن‌که آمریکا فروش نفت را تحریم کرده و معافیت‌ها را نیز کاهش داده بود، اما به دلیل این‌که کشورها از تحریم‌ها تبعیت نمی‌کردند کاهش فروش نفت ما متوقف شده و فروش نفت ثابت مانده بود.در دوران برجام هرچند فروش نفت ما به بیش از دو‌میلیون بشکه رسید، اما مساله این بود که آیا می‌توانیم به پول حاصل از فروش نفت دسترسی داشته باشیم یا خیر؟در همان مقطع نیز اظهارنظرهای مختلفی از سوی مقامات کشورمان صورت می‌گرفت که حتی با وجود اجرای برجام در دوران اوباما، بانک‌های بزرگ خارجی تعاملی با ما ندارند. تا این‌که بعد از خروج آمریکا از برجام فروش‌نفت ما حتی از دوره قبل از برجام نیز که در اوج تحریم‌ها بودیم کمتر شد. به‌طوری که امروز حتی فروش نفت ما در برخی مقاطع به زیر ۶۰۰ هزار بشکه هم رسید. متاسفانه در مقطع برجام تصور این بود که فضای تحریمی پایان یافته و دیگر نیازی به مسیرهای غیر رسمی فروش نفت نیست به همین دلیل به‌نوعی آن مسیرها مسدود شد و سراغ مسیرهای رسمی رفتیم.حتی در برجام بخشی از مسیرهای دور زدن تحریم نیز از سوی خودمان لو رفت و نتیجه آن از دست رفتن مسیرهای قبلی برای فروش‌ نفت بود.بنابراین در شرایط فعلی برای از بین بردن و یا کاهش آثار تحریم‌ها باید مساله تغییر راهبرد برای رفع تحریم را در نظر داشته باشیم، به این معنی که برای مقابله با تحریم‌ها باید به نوعی راهبرد مقاومت فعالانه را در پیش بگیریم، یعنی ظرفیت‌های مختلف را برای دور زدن تحریم‌ها و بی‌اثر کردن تحریم‌ها در نقاط مختلف دنیا شناسایی کنیم. همانند اقدامی که در ارسال چند کشتی حامل بنزین به ونزوئلا انجام دادیم. باید همین مدل را به کشورهای دیگر نیز توسعه دهیم و مقابله فعالانه‌ای با تحریم داشته باشیم، در فروش نفت  یا صادرات و واردات اقلام دیگر می‌توان با کشورهایی مانند عراق، سوریه، روسیه، چین و... همکاری داشت.