شاه عربستان از تغییر ناگهانی وزیر خارجه و چند مقام دیگر دولت چه هدفی داشته است؟
پشت پرده خانه تکانی سعودی
روز پنجشنبه خبرگزاری‌ها اعلام كردند سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان تغییرات جدیدی را در كابینه خود ایجاد كرده است. طبق گزارش بی.بی.سی، پادشاه عربستان عادل الجبیر وزیر خارجه پیشین را بركنار و با كاهش درجه، او را به عنوان مشاور در امور خارجه تعیین كرد. همچنین سلمان، ابراهیم بن عبدالعزیز العساف وزیر پیشین دارایی را به عنوان وزیر خارجه جدید كشور معرفی كرد. اما آیا با بركناری الجبیر سیاست عربستان نیز تغییر خواهد كرد؟
سلمان تركیب شورای امور سیاسی، امنیتی، اقتصادی و توسعه را نیز بازسازی كرد. به این ترتیب كه عبدا... بن بندر به وزارت گارد ملی و تركی عبدا... الشبانه به وزارت رسانه‌ها رفتند. در همین رابطه مساعد العیبان، مشاور امنیت ملی و خالد بن قرار الحربی، مدیر امنیت عمومی شدند. در این تغییرات عبدالعزیز بن سعود
بن نایف نیز به وزارت كشور منصوب شد. همچنین تركی آل‌الشیخ رئیس هیات عمومی ورزش نیز بركنار شد. وی دست راست ولیعهد به‌شمار می‌رفت؛ كما این‌كه پادشاه عربستان سفیر خود در انگلستان را هم تغییر داد .
روز گذشته عادل الجبیر بعد از بركناری‌اش از سمت وزیر خارجه، از پادشاه عربستان و ولیعهد این كشور به خاطر این تصمیم تشكر كرد و گفت: از خداوند می‌خواهم به لطف سفارشات پادشاه و ولیعهد در ادامه مأموریتم موفق باشم.
چرا الجبیر؟
تحلیلگران می‌گویند بركناری الجبیر بیش از هر چیز نشان می‌دهد پادشاه عربستان از عملكرد او به‌خصوص در ماجرای قتل خاشقجی رضایت نداشته است به ویژه آن‌كه الجبیر به‌رغم مساعدت تمام‌قد ترامپ از بن‌سلمان در همراه كردن كنگره در حمایت از او كاملا ناكام بود. همچنین جایگزینی العساف نیز نشان می‌دهد سلمان بر آن است تا نسبت به حضور در عرصه بازسازی سوریه چنان‌كه ترامپ به او دستور داده، حاضر شود یا حداقل نسبت به اجرای این فرمان اعلام آمادگی كرده باشد.
روزنامه فایننشال‌تایمز در تحلیل خود نسبت به این تغییرات نوشت: انتظار می‌رود در آینده تغییراتی در عناصر نزدیك به محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان نیز رخ دهد. فرانك گاردنر، تحلیلگر سیاسی بی.بی.سی نیز گفت: هرچند ممكن است عادل الجبیر از زیر مجموعه خود اطلاع نداشته و ندانسته باشد كه در كنسولگری این كشور در تركیه چه اتفاقاتی افتاده است، اما به لحاظ رسمی مسؤول این حوادث تلقی می‌شود و بركناری او پاسخی به این اتهامات بوده است.
كاهش یا افزایش قدرت بن سلمان؟
عبدالباری عطوان، تحلیلگر مشهور عرب و سردبیر روزنامه اینترنتی رای الیوم در باره بركناری عادل الجبیر نوشت: همزمانی بركناری عادل الجبیر از مقام وزارت خارجه عربستان كه همواره جمله مشهورش این بود كه رئیس جمهور سوریه در هر صورت باید حاكمیت را ترك كند، با گشایش سفارت امارات در دمشق، تصادفی نبود. صابر گل‌عنبری در تحلیلی در خبرگزاری تسنیم نوشت: نمی‌توان زیاد بركناری جبیر را با ترور جمال خاشقجی مرتبط دانست؛ اما كاملا بی‌تاثیر هم نبوده است. در هفته‌های نخست ترور وی، جبیر مدتی سكوت سوال‌برانگیز كرد و شایعاتی درباره عزلش منتشر شد. گفته می‌شود جمال خاشقجی از دوستان عادل الجبیر بود.
درهمین رابطه وال استریت ژورنال در تحلیلی نوشت: پادشاه عربستان برای حمایت از پسرش و مهار پیامدهای سیاسی اخیر اقدامات او به‌ویژه بعد از قتل خاشقجی تصمیم به ایجاد تغییراتی در كابینه‌اش گرفته است. به نوشته این روزنامه انگلیسی پادشاه 82 ساله عربستان در این تغییرات حتی همكاران محمد بن سلمان را باوجود این‌كه متهم به دست داشتن در قتل خاشقجی هستند، ترفیع درجه دهد.
این تغییرات در واقع نشان می‌دهد پادشاه عربستان همچنان مصمم است از ولیعهد خود با تمام توان دفاع كند. یك تحلیلگر موسسه رند هم گفته است: در ظاهر به نظر می‌رسد تغییرات زیادی است، اما این فقط ویترین ماجراست . این تغییرات نشان می‌دهد درعربستان قدرت همچنان در دست بن سلمان است .
2 نگاه متفاوت
به گزارش مهر، بعضی دیگر از ناظران می‌گویند: عربستان با این تغییرات سعی دارد به دنیا وانمود كند تغییراتی در عربستان حاصل شده است تا فشارهای خارجی علیه ریاض با توجه به رسوایی‌ها و پرونده‌های موجود ازجمله جمال خاشقجی و جنگ یمن و سیاست خارجی عربستان در قبال همسایگان دور و نزدیك كه عامل بی ثباتی منطقه است، كاسته شود؛ اما دامنه عزل و نصب‌ها از دایره صرف داخلی فراتر نمی‌رود.
در این تغییرات تمایلی برای تغییر سیاست‌های نظام سعودی مشاهده نمی‌شود و افراد وابسته به محمد بن سلمان همچنان بر اوضاع سیطره دارند و به نوعی این تغییرات را می‌توان در راستای تثبیت قدرت در دست ملك سلمان و فرزندش و به حاشیه رانده شدن بقیه شاهزادگان قوی مثل متعب بن عبدا... فرزند ملك عبدا... شاه سابق و محمد بن نایف ولیعهد سابق دانست.
از سوی دیگر برخی از تحلیلگران با نوعی
خوش بینی می‌گویند بركناری الجبیر به معنای ا مرگ سیاست خارجی تهاجمی و ماجراجویانه عربستان ب است و از همین رو احتمال می‌رود در آینده ما شاهد نزدیك شدن این كشور به سوریه، برخورد به شكل متوازن با تحولات لبنان، بهبود روابط با عراق و زمینه سازی برای خروج تدریجی از بحران یمن باشیم. به‌ویژه آن‌كه ابراهیم العساف، سیاستمدار كهنه كاری است كه با سه پادشاه یعنی ملك فهد، ملك عبدا... و ملك سلمان كار كرده است. در این میان برخی حتی به احتمال گشوده شدن باب گفت‌وگو با ایران هم در این رابطه فكر می‌كنند .
به هرحال باید منتظر تحولات بعدی بود تا اثبات شود كدام یك از این دیدگاه‌ها درست‌تر بوده است. این تحولات نشان خواهد داد پادشاهی عربستان از تجارب شكست خورده خود طی سه سال گذشته استفاده كرده و راه تازه‌ای در پیش گرفته یا همچنان بر ادامه آن راه و جنگ افروزی‌ها اصرار دارد.
