قائممقام تولیت آستانقدسرضوی جزئیات سند «سیاستهای کلان» این آستان را تشریح کرد
سندی برای غنی سازی زیارت
آستانقدسرضوی در افق1410 باید پویاترین، کارآمدترین، همافزاترین و اثرگذارترین نهاد اسلامی در جهان باشد. این جایگاه، بخشی از چشماندازی است که با انجام مأموریتهای این آستان طی 10 سال آینده حاصل خواهدشد و در سند سیاستهای کلان بر تحقق آن تأکید شدهاست. به گزارش آستان نیوز، سند سیاستهای کلان آستانقدسرضوی توسط حجتالاسلاموالمسلمین احمد مروی، تولیت این آستان ابلاغ شد؛ سندی که حاصل یک سال هماندیشی جمعی نخبگان و کارشناسان داخل و بیرون مجموعه آستانقدسرضوی است و در کنار استفاده از اسناد بالادستی، ویژگیهای خاصی هم دارد که آن را از دیگر نمونههای مشابه متمایز میسازد. با مصطفی خاکسار قهرودی، قائممقام تولیت آستانقدسرضوی به گفتوگو نشستیم تا او جزئیات این سند را برایمان شرح دهد و از مأموریت، سیاستها و اهداف تعیینشده در آن بگوید. آنچه میخوانید، مشروح گفتوگوی ما با جناب آقای خاکسار قهرودی است.
ما برای تدوین سند سیاستهای کلان، دو سند قبلی آستانقدسرضوی را موردتوجه قرار دادیم و از نقاط قوت آنها در تدوین سند جدید بهره گرفتیم.
هدف ما این بوده که بتوانیم اسناد قبلی را با لحاظ کردن شرایط امروز، نیازها و مأموریتهای جدید بهروزرسانی کنیم و با بالابردن سطح دقت خود، سندی جامعتر و کاملتر داشته باشیم. برای این مهم، از هماندیشی کارشناسان و نخبگان مختلف و همچنین خبرگان بیرون از مجموعه آستانقدسرضوی نیز بهره بردیم، چراکه معتقدیم نظرات، ایدهها و نقدهای این افراد میتواند به ارتقای کیفیت ارائه خدمات کمک کند. درنهایت پس از یک سال کار فشرده و همفکری یک جمع نخبگانی، به لطف خدا و عنایت حضرت رضا(ع)، این سند تکمیل شد و تولیت معزز آستانقدسرضوی نیز آن را ابلاغ کردند.
بر اساس چه ضرورتهایی، سراغ تدوین این سند راهبردی رفتید؟
به دو دلیل مهم نوشتن چنین سندی ضرورت داشت؛ دلیل اول اصلاح نگاهها، رویکردها و تدقیق و بهروزرسانی مأموریتها در آستانقدسرضوی (بهویژه با عنایت به مأموریتهای ابلاغشده در حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی برای انتصاب تولیت این آستان) بود. دومین دلیل هم نیازها و اقتضائاتی است که بهمرور زمان ایجاد میشود و بنابراین لازم بود اسناد گذشته بازبینی و سندی جدید تدوین شود. حالا این سند چارچوبی برای دقیق کردن جهتگیریها و همافزایی مجموعههای آستانقدسرضوی ایجاد میکند تا بتوانیم از موازیکارها و تضییع توان در بخشهای مختلف جلوگیری کنیم و ضمن پرهیز از عملکرد جزیرهای با حرکتی هماهنگ، آگاهانه و در مسیر درست برای تحقق اهداف و رسیدن به چشمانداز تلاش کنیم.
با توجه به اینکه به اهداف و چشمانداز اشاره کردید، بهتر است کمی وارد جزئیات شویم. برایمان از ساختار و اجزای این سند بگویید.
از نظر علمی در تدوین چنین اسنادی، ابتدا مأموریتها تدوین میشود تا بدانیم مجموعهای مانند آستانقدسرضوی در حال حاضر باید در چه حوزههایی ایفای نقش کند. در این زمینه پس از بررسی اسناد بالادستی بویژه حکم ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب به تولیت محترم، به مؤلفههایی رسیدیم که به عنوان مأموریتهای آستانقدسرضوی مد نظر قرار گرفتند؛ از جمله «توسعه و تعالی زیارت»، «خدمتگزاری به زائران و مجاوران آن حضرت، به ویژه نیازمندان»، «تبیین معارف اسلام ناب محمدی با تأکید بر آموزههای رضوی»، «اجرای کامل نیات واقفان» و «گسترش بهینه موقوفات و نذورات». مرحله بعد این بود که مشخص شود در صورت انجام صحیح این مأموریتها، نقطه مطلوب و ایدهآلی که به آن دست خواهیم یافت، چه خواهد بود. این همان چیزی است که در سند به عنوان چشمانداز آمده و برای رسیدن به آن بازه زمانی 10ساله تعیین شدهاست.
این سند در سطح سیاستگذاری کلان باقی مانده یا به سطوح پایینتر ورود کردهاست؟
تلاش تیم کارشناسی این بود که تا حد امکان از ورود به لایه برنامهریزی راهبردی و عملیاتی اجتناب کند، اما با توجه به لزوم رفع تعارض، ابهام و موازیکاری در وظایف و مأموریتهای بخشهای مختلف آستانقدسرضوی، ناگزیر شدیم در موارد محدودی، سیاستهای نزدیک به اجرا را هم طراحی کنیم. به همین دلیل برای ستاد مرکزی، حرم مطهر، سازمان علمی، فرهنگی، بنیاد کرامت رضوی و بنیاد بهرهوری موقوفات، برخی سیاستهای جزئیتر هم تعیین شدهاست.
ما در کشور اسناد کلان و راهبردی متعددی داریم که بارها درباره آنها صحبت شدهاست. سند سیاستهای کلان آستانقدسرضوی چه ویژگیهای خاصی دارد؟
این سند از سه منظر فرآیند تدوین، ساختار سند و محتوای سند دارای ویژگیهای ممتازی است. به عنوان مثال ما در فرآیند تدوین، نه تنها اسناد راهبردی پیشین در آستانقدسرضوی را نادیده نگرفتیم، بلکه از نقاط قوت آنها هم استفاده کردیم. همچنین در زمینه ساختار سند، علاوه بر جامعنگری در همه ابعاد، تلاش کردهایم بر مسائل و چالشهای کلیدی تمرکز کرده و برای آنها چارهاندیشی کنیم. در زمینه محتوایی این سند هم یکی از رویکردهای مهم، تقویت نقشها و فرصتهای مشارکت مردمی است که سبب میشود نقش مردم در تحقق یک سند کلان پررنگ شود.
به جز این موارد، میتوان به ویژگیهای دیگری هم اشاره کرد؛ ازجمله توجه به تحول در جهتگیریها در عین واقعبینی، اتخاذ رویکرد بهرهوری و کارآمدی، ساختارمندی و داشتن شبکه محتوایی جامع و مشورت و مشارکت فعال کارشناسان درون و بیرون مجموعه آستانقدسرضوی.
نکته مهم این است که باید بتوان اینگونه سندها را به شکل ساده و روان برای افکارعمومی تعریف کرد. برای همه مردم ایران و بهویژه زائران امام رضا(علیهالسلام) مهم است که بدانند قرار است با ابلاغ سند سیاستهای کلان آستانقدسرضوی و اجرای مأموریتهای تعیینشده، چه اتفاقات ملموسی در فعالیتهای این مجموعه رخ بدهد؟
این استدلال را کاملا قبول دارم و معتقدم زائران علیبنموسیالرضا(علیهالسلام) حق دارند از تحولاتی که قرار است با اتکا به این سند در مجموعه آستانقدسرضوی اتفاق بیفتد، مطلع باشند. به همین دلیل به عنوان نمونه به برخی از موضوعات ملموس برای مردم اشاره میکنم. مثلا ما محوری با عنوان زائر و زیارت داریم که قرار است در این حوزه، به سمت غنیسازی فرآیند زیارت و ایجاد فضای مناسب برای زیارت حرکت کنیم. یکی از اقدامات ما برای تحقق آن خروج مجموعههای اداری و غیرزیارتی از داخل حرم و استفاده از این فضاها برای افزایش فضای مورد استفاده زائران خواهد بود یا مثلا در محور توجه به محرومان، باید بنیاد کرامت رضوی در راستای حمایت از محرومان، اولویت خود را توانمندسازی ایشان و اشتغالزایی قرار دهد که این موضوع بهطور ویژه در حاشیه شهر مشهد مورد توجه قرار خواهد گرفت.
دو محور دیگر هم وجود دارد که افکارعمومی آثار آن را بیشتر مشاهده خواهند کرد، یکی محور فعالیتهای اقتصادی آستانقدسرضوی است که در آن اقداماتی از جمله «خروج از تصدیگری» را دنبال خواهیمکرد. همچنین فعالیتهای اقتصادی آستان در حوزههایی متمرکز خواهدشد که منطبق با نیازهای اساسی کشور باشد تا بتوانیم با اتکا به توان مجموعه آستانقدسرضوی و ظرفیتهای داخلی، گرهی از مشکلات کشور بگشاییم. محور مهم دیگر، «شفافیت» است که در این زمینه نیز تلاش خواهدشد با اقداماتی همچون «ارائه گزارش عملکرد و انتشار اطلاعات مالی» به افکار عمومی، هم به مردم پاسخگو باشیم و هم توان فسادگریزی مجموعه را افزایش دهیم.
فکر میکنید این سند تا چه حد اجرایی خواهد بود و دستیابی به چشمانداز تعیینشده چقدر امکانپذیر است؟
همانطور که اشاره کردم، تلاش قابلتوجهی انجام شده تا این سند در حدود یک سند کتابخانهای متوقف نشود؛ لذا مفاد آن کاملا مبتنی بر مأموریتها و توانمندیها تدوین شده است.
آنچه به عنوان چشمانداز تعیین شده هم، یک چشمانداز رویایی یا خیالی نیست بلکه بر اساس داشتهها و ظرفیتهای موجود در آستانقدسرضوی ترسیم شده و قطعا با اجرای دقیق برنامهها دستیافتنی خواهدبود. البته بدیهی است نظارت بر روند اجرای برنامهها و ارزیابیهای دورهای، یک موضوع کلیدی در این زمینه است که مورد توجه قرار داشته و بزنگاهها و فرآیندهای رصد و پایش تحقق گام به گام سیاستهای کلان، پیشبینی و به حوزههای نظارتی ابلاغ شدهاست.
چه الزاماتی برای تحقق این سند باید متصور بود؟
بدون شک تحقق این سند الزاماتی هم دارد که شاید مهمترینش، «باور، التزام و تعهد مدیران به سیاستهای کلان» باشد که تولیت محترم نیز در دیدار اخیر خود با مدیران ارشد آستانقدسرضوی بر این نکته تأکیدی ویژه کردند و خواستار تلاش پیگیرانه برای گفتمانسازی و تبیین این سیاستها برای تمام ارکان آستان شدند.
در گام نخست نیز خود ایشان به جای روش مرسوم اداری و ابلاغ سلسله مراتبی، این بار با ابلاغ سند سیاستهای کلان به تمامی کارکنان و خدام آستانقدسرضوی، تک تک آنها را به مطالعه دقیق و تدبر، هماندیشی و همافزایی در پیشبرد این سند راهبردی
دعوت کردند.
تدوین برنامههای میانمدت برای تحقق برنامهها و همچنین نظارت بر اجرای دقیق آنها، برخی از الزامات دیگری است که باید با هماهنگی بیشتر بخشهای مختلف آستانقدسرضوی دنبال شود تا بتوانیم به لطف الهی، با عنایت ویژه امامهشتم(علیهالسلام)، تلاش خادمان و همچنین همراهی مردم بتوانیم در انجام مأموریتهای آستانقدسرضوی سربلند باشیم و به چشمانداز 1410 دست یابیم.
آیا امکان مطالعه این سند برای عموم افراد جامعه مهیاست؟
بله. از آنجا که شفافسازی جهتگیریهای راهبردی آستانقدسرضوی در منظر عموم جامعه بهویژه نخبگان از جایگاهی ویژه در عملیاتیشدن سند سیاستهای کلان برخوردار است، دسترسی به لحظه در هر مکان و زمان به محتوای این سیاستها در قالب سایت به نشانی policy.razavi.ir فراهم شده و علاوه بر متن کامل اسناد راهبردی آستانقدسرضوی، سیاستهای کلان نیز به انضمام شبکه محتوایی آنها، روش و مراحل تدوین سند و دیگر مستندات مرتبط در اختیار عموم علاقهمندان قرار گرفتهاست.