با وجود تلاش نهادهای مختلف شرایط سختاقتصادی باعث شده بسیاری از هموطنان مرزنشین همچنان به فعالیت سخت کولهبری در این شرایط کرونایی ادامه دهند
کولهبری؛ زیر سایه سنگین کرونا
قرنطینه و محدودیتِ تردد و خانهنشینی شاید برای شاغلان هر صنف و گروهی امکانپذیر باشد اما برای کولهبران نیست؛ کولهبرانی که نان سفرهسادهشان از برکت بارهای سنگینی است که روی دوش میگذارند و فرسنگها راه را روی گردنههای صعبالعبور سخت و سرد و پربرف میپیمایند. کولهبری تعطیلشدنی نیست و نشده حتی در این جولان بیپروای کرونایی که مبادی رسمی و بازارچههای مرزی هم بسته شده و امکان تبادلات تجاری بیدردسر و قانونی را به صفر رساندهاست. شاهد این ادعا تردد روزانه هزاران هموطن مرزنشین در استانهای غربی بهویژه کردستان و کرمانشاه در مسیرهای سخت و صعبالعبور کوههای تته و ژالانه در ارتفاعات 3400 کیلومتری غرب کشور است؛ در روستاهای درکه و دزلی و ده مه وی و اورامان؛ در شهرستانهای سرواباد و مریوان کردستان و شهرستانهای پاوه و جوانرود و ثلاث باباجانی و روانسر در کرمانشاه. اینجا در این سرزمین سرد و سرسخت و مرتفع، کرونا برخلاف تمام جهان، اولویت اول مردم نیست، اولویت نان است؛ نانی که برای رسیدن به آن چارهای جز کولهبری با سختی به توان بینهایت نیست.
با شیوع موج سوم کرونا، شاهد افزایش آمار مبتلایان به کرونا در مناطق مرزی و بهویژه استان کردستان هستیم، استانی که 230 کیلومتر مرز مشترک با کشور همجوار دارد و بر اساس آمارهای غیر رسمی در روز بیش از 3000 نفر از مردمانش به عنوان کولهبر از معابر مرزی تردد میکنند و کالاهایی را از آن سوی مرز وارد کشور میکنند.
کولهبران روزانه فرسخها راه را از میان درهها، صخرهها و مسیرهای سختگذر عبور کرده و باری را به صورت قاچاق در اقلیم کردستان عراق تحویل میگیرند که احتمال آلوده بودن آنها بسیار بالاست، زیرا بر اساس آمارهای اعلام شده روزانه تعداد زیادی در اقلیم به بیماری کرونا مبتلا میشوند، بنابراین یکی از منابع آلوده شدن کولهبران و مرزنشینان همین بارهایی است که به صورت غیررسمی و بدون هیچ کنترل و نظارتی وارد کشور میشود و البته بیش از هر کسی جان خود هموطنان مرزنشین را به خطر میاندازد.
کولهبران عنوان میکنند برخی از کولهبران که به کرونا مبتلا شدهاند به خوددرمانی روی آوردهاند تا بتوانند هرچه سریعتر این ویروس را نابود کنند و سلامت خود را به دست آورند، چراکه شرایط زندگی و کاری آنها به شیوهای است که باید برای تامین هزینههای زندگی روزانه کولهبری کنند، از همین رو دوره درمان را به صورت کامل طی نمیکنند.
کردستان با وجودی که از ظرفیتهای منحصربهفرد در حوزه کشاورزی، معادن و منابع آبی برخوردار است اما امروز به عنوان یکی از استانهایی است که بیشترین آمار بیکاری در کشور را دارد و بر اساس آمارهای رسمی زندگی و امرار معاش بیش از
6۵۰۰ خانوار کردستانی وابسته به مرز است و این به دلیل عدم سرمایهگذاری در بخش زیرساختهاست.
کولهبری با وجود ابتلا به کرونا
میدیا رحیمی، یکی از هموطنان مرزنشین استان کردستان به جامجم میگوید: کولهبری در این منطقه تعطیلی ندارد و این روزها کولهبرها برای کولههایشان 500هزار تومان و در برخی مواقع که کالای ممنوعه باشد هزینه بیشتری را از صاحب بار دریافت میکنند.
او معتقد است اگر توزیع ماسک و مواد ضدعفونیکننده و بهداشتی در روستاهای مرزی بیشتر و دست کم مثل سایر مناطق کشور بود، کولهبران با خیال آسودهتری فعالیت میکردند و حداقل در کنار کار سخت و طاقتفرسای کولهبری، شاهد دست و پنجه نرم کردن مرزنشینان و کولهبران و خانوادههایشان با این ویروس مهلک نبودیم.
فرزاد یکی از کولهبران نیز که خود را ساکن سنندج معرفی میکند به ما میگوید: چند سالی است که به دلیل نبود شغل مناسب در منطقه اورامانات به شغل کولهبری روی آوردهام، اما سعی میکنیم نکات بهداشتی را رعایت کنیم. او میگوید این روزها مرگ بر اثر ابتلا به کرونا هم به ایست قلبی بر اثر فشار کار ، سقوط از صخرهها، یخزدگی و مرگ در زیر بهمن در مسیر کولهبری افزوده شده و برای این گفتهاش به مرگ یکی از دوستانش اشاره میکند که چند روز پیش به کرونا مبتلا شدهبود و به دلیل تاخیر در مراجعه به پزشک فوت کرد. یا دوستانی که با وجود ابتلا به کرونا همچنان در حال کولهبری هستند و چارهای جز این ندارند.
ما فراموش شدگانیم
داوود، فارغالتحصیل دانشگاه است اما او هم برای امرارمعاش چارهای جز کولهبری ندارد. گلایه او اما از فراموش شدن کولهبران است: در دوران کرونا برای همه اقشار و صنفها تمهیدات و بستههای حمایتی در نظر گرفته شده بود، اما هیچ کس خبری از کولهبران نگرفت.
البته مسؤولان برای تعدادی از کولهبران که ساکن روستاهای مرزی هستند وام ۱۲میلیون تومانی تعیین کرده بودند ولی سایر کولهبران در شهرهای دیگر را به دست فراموشی سپردند. هرچند همین افراد معرفی شده برای دریافت وام هم به دلیل نداشتن ضامنبانکی نتوانستند از تسهیلات استفاده کنند.
خلیل هم از سختی کولهبری با ما صحبت میکند و میگوید: هر فرد اگر از قدرتبدنی خوبی برخوردار باشد در ماه ۱۵ الی ۲۰روز میتواند کولهبری کند و باید چند روز استراحت کند تا خستگی مسیر از تنش بیرون برود. با این شرایط زندگی بسیار سخت است و این سختی در دوران کرونا مضاعف شد؛ چراکه شاهد افزایش نرخها و کاهش قدرت خرید مردم هم بودیم.
او که اهل یکی از روستاهای اطراف دزلی است و خودش هم مدتی پیش به کرونا مبتلا شدهبود، میافزاید: در اردیبهشت تب و لرز شدیدی گرفتم و پس از مراجعه به بیمارستان متوجه شدم کرونا گرفتم، هرچند بهخاطر احتیاج مجبور شدم پس از مدتی دوباره به سر کار برگردم.
خلیل از وعدههای فراموششده دولتیان هم گلایهمند است: در چند سال گذشته دولت اعلام کرد برای اهالی مناطقمرزی تا ۲۰کیلومتری مرز هزینههایی به صورت ماهانه پرداخت میشود اما این طرحها تنها در یک مرحله پرداخت و به دست فراموشی سپردهشد.
اعتیاد، پایان راه
یکی دیگر از کولهبرانی هم که نمیخواهد نامش را به ما بگوید، به سود کلان دلالان و صاحبان بار اشاره کرده و میگوید: سود اصلی را تنها برخی دلالان و صاحبان بار به جیب میزنند چون با دلار خرید و فروش میکنند و با نوسانات ارزی
سود میبرند.
در مقابل کولهبری که مجبور است روزانه کوله ۱۰۰کیلویی یا ۶۰کلیویی را فرسخها حمل کند نیاز به انرژی و قدرت زیادی دارد و برای همین برخی کولهبران برای تامین این انرژی به مصرف برخی موادمخدر و انرژیزا روی میآورند که پس از مدتی به مصرف این نوع مواد معتاد شده و قدرت و توانایی لازم را برای حمل بار ندارند یا به دلیل فشارزیاد دچار آسیب جسمی یا نقض عضو میشوند. متاسفانه کرونا شدت تمام این سختیها را چند برابر کرده تا جایی که این روزها برخی کولهبران تصمیم میگیرند به زندگی خود پایان دهند.
فرزاد هم 14سال دارد و بهخاطر بیکاری پدرش و تامین هزینه تحصیل مجبور به کولهبری شده. او البته میگوید اگر تا پیش از کرونا با همین کولهبری میتوانست هزینه خرید کتاب و نوشتافزار را تامین کند، حالا و با مجازی شدن آموزش دیگر یارای خرید لپتاپ و گوشی را ندارد.
صحبتهای این نوجوان با گفتههای کاک صباح گره میخورد که به همه سختیهای زندگی کولهبران صعود از کوههای تته و ژالانه در ارتفاع 3400 کیلومتری با بارهای سنگین را هم اضافه میکند.
کولهبری در قطب محصولات باغی و کشاورزی
در ادامه سیدعلی سجادی، رئیسشورایاسلامی بخش اورامان با اشاره به وضعیت نامناسب کولهبران عنوان میکند: معضل کولهبری سالهاست همچون زخمی ناسور در مناطق مرزی ساکنان را آزار میدهد و تاکنون راهکاری مناسب برای ساماندهی آن از سوی مسؤولان ارائه نشدهاست.
به گفته وی، روزانه در حدود 4000نفر در مناطق اورامان به دلیل فقر و بیکاری مشغول کولهبری هستند که بسیاری از آنها تحصیلکرده و دارای مدارج بالای علمی هستند.
سجادی میگوید: ما پیشنهادهایی را به مسؤولان استانی و کشوری ارائه کردیم و گفتیم بنیادعلوی در مناطقمرزی با واگذاری زمینهای بالادستی به روستاییان و مرزنشینان میتواند در کاهش کولهبری تاثیری مثبت داشتهباشد. از سویی اورامان و کردستان قطب تولید محصولات باغی و کشاورزی است که میتوان با ایجاد صنایعفرآوری، آمار بیکاری را کاهش و رشد اقتصادی را در این مناطق ایجاد کرد.