کم نیستند شهروندانی که نرخ تاکسیهای آنلاین را در ساعات حولوحوش منع تردد ناعادلانه میدانند
نقرهداغ در ساعت شلوغی
همهگیری کرونا حالا بیش از آنکه چالشی برای نظام بهداشت و درمان باشد آزمونی است برای مدیریت طولانی در یک شرایط غیرمعمول؛ نامش را بحران هم اگر نگذاریم که هست تداوم این شرایط را باید شرایطی غیرمعمول بدانیم. در این مدت بسیاری از تصمیمات بودهاند که پیش از تحقق از معنا تهی شدهاند و امکان اجرایی شدن نیافتند، این دسته مصداقهای بسیاری هم داشتند مثل جریمه افراد بدون ماسک که بدون وجود هیچ زیرساختی عنوان شد و هیچ آورده و نتیجهای هم نداشت. برخی دیگر از تصمیمات اما با وجود زیرساختهای اجرایی با مشکلات بسیاری همراه شدند. نمونه آشکار این روزهای آن منع تردد شبانه برای خودروها بود. اتفاقی که با وجود حضور چند شرکت ارائهدهنده خدمات تاکسی اینترنتی در بازار ایران نباید چندان دچار مشکل میشد اما شد. جالب اینکه هر دوسوی این ماجرا از وضعیت کنونی گلایه دارند. بیشترین انتقاد رانندگان شاغل در این حوزه مربوط به جریمههای گزافی است که پس از ساعات منع برای آنها لحاظ شده درحالی که به گفته آنها قرار بوده آنها از این ممنوعیتها معاف باشند و بیشترین گلایه از طرف مقابل که شهروندان باشند معطوف به گرانی غیرمعمول قیمتها پس از ساعات ممنوعیت است. آنها اینطور استدلال میکنند که تاکسیهای اینترنتی هم از این شرایط سوءاستفاده کردهاند و به نوعی ممنوعیت تردد شبانه را به چشم فرصتی برای درآمد بیشتر تلقی میکنند.
بیش از یک ماه از آغاز ممنوعیت تردد شبانه میگذرد و اغراق نیست بگوییم در همه این مدت مسافران تاکسیهای اینترنتی از افزایش چشمگیر قیمتها گلایه داشتهاند. حالا فضای مجازی پر از اسکرینشات قیمت خدمات این تاکسیهاست که گاه به شکل ناباورانهای بالا قید شدهاست. در یک نمونه که اتفاقا خوب هم در این فضا دست به دست شده فردی برای رسیدن به محل کار 45هزار تومان پرداخت کردهاست در حالی که در مسیر برگشت از همان محل کار مجبور به پرداخت 135 هزار تومان شدهاست! سوال ثابت آنها بر این مبناست که مسیر همان مسیر است و به علت ممنوعیت تردد شبانه هم از بار ترافیکی معمول کم شده پس چرا قیمتها به این شکل افزایش داشتهاست؟ اصلا ملاک تعیین قیمتها چیست؟ چه مولفههایی در تغییر قیمت مسیرهای ثابت و همیشگی تاثیر میگذارد؟ بازه معیارهای تعیین قیمت در این شرکتها گستردهاست؛ از مکان، زمان و شرایط جوی گرفته تا مناسبتهای تقویمی و شرایط روزهای خاص، قیمت تغییر میکند اما نکته ثابت در روند قیمتگذاری دو شرکت اصلی ارائهدهنده خدمات تاکسی اینترنتی در ایران بحث عرضه و تقاضاست. از پاسخ مسؤولان هر دو شرکت به جامجم میتوان متوجه شد که آنها ادعا میکنند مهمترین دلیل افزایش قیمت در روزهای ممنوعیت تردد همین برهم خوردن چرخه عرضه و تقاضاست. آنطور که از مقایسه این پاسخها میتوان دریافت در تاکسیهای اینترنتی، الگوریتم قیمتگذاری پویا و متغیر است و بر مبنای معیارهای متعددی محاسبه میشود.از مهمترین معیارهای قیمتگذاری میتوان به شاخصهایی مثل قیمت پایه، مسافت، مدت سفر ـ که مسائلی مثل شرایط آب و هوایی و میزان ترافیک بر آن
مؤثرند ـ و نسبت میان تعداد درخواستهای مسافران و تعداد رانندگان فعال اشاره کرد. وقتی در یک بازه زمانی هرچند کوتاه تعداد مسافر افزایش یابد باعث میشود قیمتها کاهش داشته باشد و بالعکس زمانی که مسافر کم میشود قیمت تاکسیهای اینترنتی هم افزایش مییابد.
تشویق برای عدم لغو سفر
مبنای توجیه افزایش قیمت تاکسیهای اینترنتی بر میزان عرضه و تقاضا بنانهاده شدهاست، هرچند معیارهای دیگر تعیینکننده در قیمت نهایی همچون قیمت پایه به ادعای مسؤولان این شرکتها ثابت است اما این صورت قضیه است و انتظار شهروندان بهعنوان افرادی که بهنوعی مجبور به استفاده از خدمات این شرکتها هستند این است که آنها برای دوره کنونی و جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی چارهای داشته باشند. یکی از معمولترین این سوءاستفادهها لغو سفر از سوی رانندهها به دلیل قیمت کم ارائهشدهاست، یعنی درست زمانی که تقاضا افزایش مییابد و قیمتها کاهش دارد بهنوعی برای برخی از این رانندهها این قیمتها صرفه ندارد. سؤال ثابت دیگرمان از مسؤولان اسنپ و تپسی همین است. محمد خلج، مدیرعامل تاکسی اینترنتی اسنپ با اشاره به لغو سفر توسط رانندگان تاکسیهای اینترنتی میگوید: «ما تأکیدداریم رانندگان لغو سفر نداشته باشند. بهصورت یکسویه هم نمیتوان قضاوت کرد اما اگر لغو سفر بهصورت مکرر انجام شود، راننده از ادامه همکاری با تاکسیهای اینترنتی منع میشود.» در متن پاسخهای ارسالی روابط عمومی این شرکت هم درباره این پرسش آمدهاست، «اسنپ برای اینکه قیمتها هم برای راننده و هم مسافر بهصرفه باشد، راهحلهایی دارد. مثلا برای افزایش یا کاهش قیمت یک حدی تعیین میشود و اجازه نمیدهیم هزینه سفر زیادی بالا یا پایین برود یا مثلا برای تشویق رانندههایی که مدتی است فعالیتی نداشتند و همینطور برای رانندههای فعال، طرحهای تشویقی تعیین میکنیم تا انگیزه فعالیتشان را بیشتر کنیم.»
وقتی سفر بهصرفه نیست
قصه افزایش قیمتها فقط محدود به یک ماه گذشته نیست. هرچند این افزایش در ماه گذشته همسو با آغاز ممنوعیت تردد شبانه چشمگیر بوده اما قیمتها فارغ از وضعیت محدودیت کنونی هم نسبت به سال گذشته صد درصد افزایش داشتهاست. مدیرعامل تاکسی اینترنتی اسنپ معتقد است این افزایش بهموازات افزایش تورم بوده و حتی نسبت به افزایش هزینههای خودرو افزایش کمتری داشتهاست. او میگوید: «در تحلیلهایی که صورت گرفته، هزینه خودرو و هزینه سفر بیش از صد درصد افزایشیافته اما افزایش تعرفهها کمتر از مصوبات صورت گرفتهاست. باید به رانندگان توجه بیشتری کرد ولی بازهم معتقدم کرایه تاکسیهای اینترنتی همسو با تورم افزایش نیافتهاست.» از سوی دیگر گلایهها معطوف به رانندگان این شرکتهاست. آنها لغو سفر باقیمت کم را طبیعی میدانند، چراکه وقتی صرفه اقتصادی نداشته باشد، عدم ارائه این خدمات منطقی جلوه میکند.
از مسؤولان اسنپ میپرسیم که لغو این چنین سفرها در موقعیتهای کنونی همراه با جریمه است؟ راهکار این شرکتها برای جلوگیری از این اتفاق چیست؟ آنطور که از پاسخ مسؤولان این شرکت به جامجم میتوان متوجه شد اسنپ به وسیله باشگاه رانندگانش تلاش دارد امکانات مختلفی را برای رفاه رانندگان در نظر بگیرد.
افزایش 20درصدی سفرها
اگر واکنش کاربران فعال در فضای مجازی را همچون آینهای از اتفاقات جاری جامعه بدانیم، آنها همچنان معتقدند شرایط بحرانی کنونی بازار مناسبی برای سودآوری بیشتر این شرکتها مهیا کردهاست. اما در همین یک ماه گذشته میزان تقاضای سفر از این شرکتها چقدر افزایش داشتهاست؟ روابط عمومی تپسی به جام جم میگوید: «تعداد درخواستهای سفر در ساعتهای منتهی به آغاز محدودیت تردد یعنی از ساعت ۱۹ تا ۲۱ با افزایش ۱۵ تا ۲۰درصدی نسبت به میانگین دو هفته پایانی آبان ماه همراه بوده، اما تعداد درخواستها از ساعت ۲۱ تا ۴صبح، کاهشی ۸ تا ۱۰درصدی داشتهاست.» به ادعای روابط عمومی این شرکت اما «از اول آذر تا کنون، میزان استفاده از سرویس همیار تپسی با رشد بیش از صددرصد و استفاده از سرویس پیک تپسی با رشد بیش از ۳۰درصد مواجه شدهاست.»
جریمه میشوند؟ جریمه نمیشوند؟
هنوز هم با گذشت بیش از یک ماه از آغاز ممنوعیت تردد شبانه، هستند برخی رانندگان این شرکتها که دلیل عدم فعالیتشان را پس از ساعت منع رفت و آمد شبانه، اعمال جریمه میدانند. قصهای که به نظر میرسید با وجود تناقضهای بسیار حل شده و انگار هنوز محل ابهام برخی رانندگان است. دولت همزمان با اعلام محدودیتهای رفت و آمد شبانه، اعلام کرد رانندگان تاکسیهای اینترنتی از جریمه منع تردد ساعت 21 تا 4 معاف هستند. هنوز یک هفته از اجرای این طرح نگذشته بود که حسین رحیمی، رئیس پلیس پایتخت اعلام کرد ادعای مجاز بودن تردد رانندگان تاکسیهای آنلاین در ساعاتهای ممنوع صحیح نیست. او در گفتوگو با ایسنا تاکید کرد یا خود آنها یا شرکتی که برای آن کار میکنند، باید مجوز تردد را از فرمانداری دریافت کنند. اما چند روز بعد رسانهها به نقل از کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا نوشتند که تاکسیهای اینترنتی از جریمهها و محدودیتهای تردد شبانه مستثنا شدهاند و حتی اسنپ و تپسی هم در اطلاعیههای رسمی این موضوع را تایید کردند، اما واهمه از جریمه هنوز دلیل کمکاری برخی رانندگان است. مهدی جمشیدی یکی از این رانندههاست که میگوید پس از همین اطلاعیهها هم پیامک جریمه برایش صادر شدهاست. او به جامجم میگوید «هر چند شرکت وعده داده این جریمهها پاک میشود اما اعتمادی به این وعدهها ندارم و رانندهها میدانند وقتی جریمه پای خودرویی ثبت شود به این راحتیها پاک نمیشود.» همین نکته متناقض میان گفتههای مسؤولان دولتی و پلیس باعث شده حداقل در دو هفته ابتدایی از آغاز محدودیتهای تازه تعداد رانندگان این شرکتها بسیار کاهش پیدا کند و باعث تاخیرهای چندساعته ارائه خدمات و البته افزایش عجیب
قیمت سفرها شود.