پدر و مادر چرا و چطور باید با بچه‌ها درباره بلوغ و مسائل مرتبط با آن صحبت کنند؟
وظیفه والدین روی پل بلوغ
در بسیاری از فرهنگ‌های کهن و از جمله در فرهنگ اسلامی - ایرانی همواره صحبت از بعضی مسائل در فضای خانواده دشوار بوده و در مواردی ممنوع تلقی شده و گاهی به تابو تبدیل شده است. در فرهنگ کشورهای غربی با آموزش بسیاری از مسائل تربیتی و آموزشی از سنین پایین در مهدهای کودک و سال‌های ابتدایی مدرسه و با کمک پدر و مادر، به افزایش دانسته‌های کودکان درباره نحوه تولد، بلوغ، ارتباط با جنس مخالف، ارتباط جنسی، بارداری یا هر موضوع مرتبط به این موارد کمک می‌شود. این شیوه اما با فرهنگ اسلامی - ایرانی ما چندان سازگار نیست. در فرهنگ ما وظیفه اصلی نسبت به آگاه‌سازی کودک و نوجوان بر دوش پدر و مادر گذاشته شده است؛ این کار نه از سنین بسیار پایین، بلکه در دوران بلوغ یا اندکی پیش از آن لازم است انجام شود. لزوم آگاهی از این مسائل از بخش‌های مهم و طبیعی زندگی هر انسان است و همه باید درباره آن اطلاعات کامل و درست داشته باشیم. 16 مهرماه در تقویم ما «روز ملی کودک» نامگذاری شده است. به همین مناسبت سراغ این موضوع رفتیم که والدین باید از چه زمانی و به چه شیوه‌ای با پسر و دخترشان درباره بلوغ و مسائل مرتبط با آن صحبت کنند.
نقطه شروع مسأله همین جاست. جایی که والدین اجازه نمی‌دهند بچه‌ها درباره مسائلی که ذهن آنها را درگیر کرده، سوال کنند. اگر هم سوالی بپرسند با واکنش تند والدین روبه‌رو می‌شوند. اما «سوال» همچنان در ذهن کودک یا نوجوان باقی است و باید به شکلی از دغدغه این پرسش رها شود. پس دو راهکار در پیش دارد؛ مراجعه به فضای مجازی (آنچه والدین با آن مشکل دارند) و دوم سوال‌کردن از همسالان و دریافت پاسخ‌های نادرست، عجیب و گمراه‌کننده. وقتی «سوالی» در ذهن کودک است، اگر پاسخ درست، کامل، دقیق، حقیقی و متناسب با سن‌اش را از والدین بشنود به «مسأله»
تبدیل نمی‌شود.بنا بر اصول تربیتی در فرهنگ اسلامی - ایرانی، والدین باید اندکی پیش از بلوغ، درباره این تغییر با فرزند خود صحبت کنند. ترجیحا پدران با پسران و مادران با دختران. اگر حضور پدر یا مادر میسر نبود، نقش پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، خاله‌ها و عموها و... در ایفای این نقش مهم پررنگ‌تر می‌شود.
دختران زودتر بزرگ می‌شوند
زمینه ژنتیکی، نژاد و خاستگاه خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کودکان روی بلوغ آنها تاثیر مستقیم دارد. اما به‌طور معمول سن بلوغ در دختران بین 9 تا 13 سالگی بوده و شروع سن عادت ماهیانه، 12 تا 13 سالگی است. اما در مواردی هم در سن 9 سالگی، عادت ماهیانه آغاز می‌شود. درباره دختران، خونریزی عادت ماهیانه اتفاق خاص، مهم و ترسناکی انگاشته می‌شود و به همین دلیل باید دختران تا پیش از سن 9 سالگی باید به کمک مادر، مادربزرگ یا دیگر زنان دارای رابطه عاطفی نزدیک و با نقش محوری در خانواده درباره این مسأله آگاهی کامل پیدا کنند.
مادران هنگام مواجهه دختر با اولین تجربه عادت ماهیانه لازم است از انجام هرگونه کار خرافاتی مانند سیلی‌زدن به‌صورت او یا هرخرافه دیگری به‌شدت پرهیز کنند. شروع عادت ماهیانه و بلوغ باید برای آنها اتفاقی خوشایند و خاطره‌انگیز باشد. برای مثال مادران می‌توانند با خرید هدیه‌ای، این روز و اتفاق را برای دخترشان ماندگار کنند. به دختران این موارد را بگویید:
نترسند: اگرچه نشانه‌های بلوغ پیش از عادت ماهیانه بروز می‌کنند و والدین و بچه‌ها متوجه آن می‌شوند، اما در لحظه شروع عادت ماهیانه ممکن است شما کنار فرزندتان نباشید؛ برای مثال او مدرسه باشد. بنابراین به او توضیح بدهید که دلیل خونریزی چیست تا از مسأله ایجاد شده نترسد. بهتر است با استفاده از تصویرهای علمی‌ای که رحم، تخمدان‌ها و دستگاه تناسلی را نقاشی کرده‌اند، ارتباط کار رحم با خونریزی عادت ماهیانه را برایشان توضیح دهید.
عوارضی که می‌آیند: به آنها بگویید که پیش از عادت ماهیانه دچار دردهای شکمی و درد در نواحی مختلف بدن خواهند شد. ممکن است عصبی، کسل، خسته، بی‌اشتها یا پراشتها شده یا احساس بغض و گریه داشته باشند. این حالت‌ها طبیعی است و برای رفع آن راهکارهایی مانند تغذیه مناسب، استراحت، ورزش و کمک گرفتن از درمانگر وجود دارد.
نشانه‌های ظاهری: درباره نشانه‌های بلوغ مانند رویش موهای زاید، تغییر اندازه سینه‌ها، جوش صورت (آکنه)، تغییر درمیزان اشتها و... به بچه‌ها توضیح دهید.
نظافت و بهداشت: درباره نحوه استفاده از نوار بهداشتی، نظافت دردوران عادت ماهیانه مانند حمام رفتن و لزوم تعویض به‌موقع نوار بهداشتی و... با آنها صحبت کنید.
خجالت نکشند: به آنها بگویید از این اتفاق شرمنده و خجالت‌زده نباشند. در زمان بروز عادت ماهیانه استراحت کنند. تغذیه مناسب داشته باشند و بعدها که زندگی مستقلی داشتند، حتما به نیازها و خواسته‌های جسمی و روانی خود توجه کنند.
پسرها به آهستگی بزرگ می‌شوند
در پسرها نیز ژنتیک، نژاد و خاستگاه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی عوامل مهمی در شروع و شکل بلوغ است. اما به‌طور معمول سن بلوغ در پسرها بین 10 تا 13 سالگی است. بلوغ در پسرها با اتفاق درونی‌تری بروز می‌کند و به همین دلیل هراس دختران را تجربه نمی‌کنند. پدر و در نبود او پدربزرگ، عمو، دایی یا دیگر مردان موثر و با نقش محوری در خانواده درباره بلوغ پسران لازم است این موارد را به آنها بگویند:
بدانند: درباره اتفاقی که نشانه بلوغ آنهاست، با آنها صحبت کنید. مانند دختران، می‌توانید برای توضیح علمی و دقیق از تصاویر کتاب‌های زیست‌شناسی درباره دستگاه تناسلی مردان کمک بگیرید.
عوارضی که می‌آیند: پسرها، مانند دختران، چرخه عادت ماهیانه ندارند. اما ممکن است هر از گاهی دچار بحران‌های روانی یا جسمی شوند که لازم است درباره آن و راهکارهای کنترل درست آن آگاه شوند.
نشانه‌های ظاهری: رویش موی صورت و موهای زائد، آکنه از تغییرات دوره بلوغ پسرها است. در این باره با آنها صحبت کنید.
نظافت و بهداشت: نکته‌های بهداشتی را به آنها آموزش دهید. مهم‌ترین مساله، تغییر بوی بدن و عرق است که باید برای جلوگیری از ایجاد بوی نامناسب، بیاموزند که بهداشت و نظافت را چطور رعایت کنند.
وقتی بچه‌ها به خودشان توجه می‌کنند
تلاش فرزند شما برای کشف هویت و بخش‌های مختلف بدن خود موضوعی طبیعی است. این کار ممکن است حتی در سن سه چهار سالگی انجام شود. این رفتاری طبیعی است و بیماری محسوب نمی‌شود. از این نظر به‌هیچ وجه با او برخورد تندی نداشته باشید و با پرخاش، تحکم یا استفاده از الفاظ نادرست او را تنبیه نکنید. چنین رفتارهایی نتیجه معکوس خواهد داشت. با بیانی درحد فهم او، به کودک توضیح دهید که دست زدن مکرر به آلت تناسلی به علت انتقال آلودگی‌ها باعث ابتلا به بیماری در این عضو حساس می‌شود. علاوه بر این، دیگران ممکن است او را ببینند و این کار درستی نیست.
توضیح دهید که آلت تناسلی نزدیک راه‌های خروج ادرار و مدفوع است و بهتر است به آن دست نزنند. اگر با توضیح‌های شما، بازهم رفتار او تکرار شد؛ نخستین مسأله‌ای که باید به آن توجه کنید، « کمبود توجه» کودک است. او تلاش می‌کند با این کار توجه شما را به خودش جلب کند. از سوی دیگر ممکن است نشانه‌ای از سوءاستفاده جنسی صورت گرفته از او باشد که شما از آن اتفاق بی‌خبر هستید. بنابراین حتما با روانشناس یا روانپزشک کودک و نوجوان مشورت کنید تا برای حل این مسأله به شما کمک کنند.
2 نکته برای والدین
مطالعه کنید: از کتاب‌های آموزشی، منابع علمی معتبر، مشورت با مشاور و هر راهکار مناسب دیگری، اطلاعات خود درباره بلوغ پسرها و دخترها را کامل کنید. علاوه بر این لازم است بیاموزید در دوره بلوغ چطور با فرزند خود رفتار کنید. فراگیری این مهارت‌ها ضروری است.
امنیت: باید با بچه‌ها طوری رفتار کنید که از صحبت‌کردن با شما احساس امنیت کرده و در چارچوب یک رابطه محترمانه پدر و پسری یا مادر و دختری بتوانند هر اتفاق، پرسش یا نگرانی‌ای را با شما در میان بگذارند. بچه‌ها نباید از والدین بترسند یا خجالت بکشند.
تبدیل نمی‌شود.بنا بر اصول تربیتی در فرهنگ اسلامی - ایرانی، والدین باید اندکی پیش از بلوغ، درباره این تغییر با فرزند خود صحبت کنند. ترجیحا پدران با پسران و مادران با دختران. اگر حضور پدر یا مادر میسر نبود، نقش پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، خاله‌ها و عموها و... در ایفای این نقش مهم پررنگ‌تر می‌شود.
دختران زودتر بزرگ می‌شوند
زمینه ژنتیکی، نژاد و خاستگاه خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کودکان روی بلوغ آنها تاثیر مستقیم دارد. اما به‌طور معمول سن بلوغ در دختران بین 9 تا 13 سالگی بوده و شروع سن عادت ماهیانه، 12 تا 13 سالگی است. اما در مواردی هم در سن 9 سالگی، عادت ماهیانه آغاز می‌شود. درباره دختران، خونریزی عادت ماهیانه اتفاق خاص، مهم و ترسناکی انگاشته می‌شود و به همین دلیل باید دختران تا پیش از سن 9 سالگی باید به کمک مادر، مادربزرگ یا دیگر زنان دارای رابطه عاطفی نزدیک و با نقش محوری در خانواده درباره این مسأله آگاهی کامل پیدا کنند.
مادران هنگام مواجهه دختر با اولین تجربه عادت ماهیانه لازم است از انجام هرگونه کار خرافاتی مانند سیلی‌زدن به‌صورت او یا هرخرافه دیگری به‌شدت پرهیز کنند. شروع عادت ماهیانه و بلوغ باید برای آنها اتفاقی خوشایند و خاطره‌انگیز باشد. برای مثال مادران می‌توانند با خرید هدیه‌ای، این روز و اتفاق را برای دخترشان ماندگار کنند. به دختران این موارد را بگویید:
نترسند: اگرچه نشانه‌های بلوغ پیش از عادت ماهیانه بروز می‌کنند و والدین و بچه‌ها متوجه آن می‌شوند، اما در لحظه شروع عادت ماهیانه ممکن است شما کنار فرزندتان نباشید؛ برای مثال او مدرسه باشد. بنابراین به او توضیح بدهید که دلیل خونریزی چیست تا از مسأله ایجاد شده نترسد. بهتر است با استفاده از تصویرهای علمی‌ای که رحم، تخمدان‌ها و دستگاه تناسلی را نقاشی کرده‌اند، ارتباط کار رحم با خونریزی عادت ماهیانه را برایشان توضیح دهید.
عوارضی که می‌آیند: به آنها بگویید که پیش از عادت ماهیانه دچار دردهای شکمی و درد در نواحی مختلف بدن خواهند شد. ممکن است عصبی، کسل، خسته، بی‌اشتها یا پراشتها شده یا احساس بغض و گریه داشته باشند. این حالت‌ها طبیعی است و برای رفع آن راهکارهایی مانند تغذیه مناسب، استراحت، ورزش و کمک گرفتن از درمانگر وجود دارد.
نشانه‌های ظاهری: درباره نشانه‌های بلوغ مانند رویش موهای زاید، تغییر اندازه سینه‌ها، جوش صورت (آکنه)، تغییر درمیزان اشتها و... به بچه‌ها توضیح دهید.
نظافت و بهداشت: درباره نحوه استفاده از نوار بهداشتی، نظافت دردوران عادت ماهیانه مانند حمام رفتن و لزوم تعویض به‌موقع نوار بهداشتی و... با آنها صحبت کنید.
خجالت نکشند: به آنها بگویید از این اتفاق شرمنده و خجالت‌زده نباشند. در زمان بروز عادت ماهیانه استراحت کنند. تغذیه مناسب داشته باشند و بعدها که زندگی مستقلی داشتند، حتما به نیازها و خواسته‌های جسمی و روانی خود توجه کنند.
پسرها به آهستگی بزرگ می‌شوند
در پسرها نیز ژنتیک، نژاد و خاستگاه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی عوامل مهمی در شروع و شکل بلوغ است. اما به‌طور معمول سن بلوغ در پسرها بین 10 تا 13 سالگی است. بلوغ در پسرها با اتفاق درونی‌تری بروز می‌کند و به همین دلیل هراس دختران را تجربه نمی‌کنند. پدر و در نبود او پدربزرگ، عمو، دایی یا دیگر مردان موثر و با نقش محوری در خانواده درباره بلوغ پسران لازم است این موارد را به آنها بگویند:
بدانند: درباره اتفاقی که نشانه بلوغ آنهاست، با آنها صحبت کنید. مانند دختران، می‌توانید برای توضیح علمی و دقیق از تصاویر کتاب‌های زیست‌شناسی درباره دستگاه تناسلی مردان کمک بگیرید.
عوارضی که می‌آیند: پسرها، مانند دختران، چرخه عادت ماهیانه ندارند. اما ممکن است هر از گاهی دچار بحران‌های روانی یا جسمی شوند که لازم است درباره آن و راهکارهای کنترل درست آن آگاه شوند.
نشانه‌های ظاهری: رویش موی صورت و موهای زائد، آکنه از تغییرات دوره بلوغ پسرها است. در این باره با آنها صحبت کنید.
نظافت و بهداشت: نکته‌های بهداشتی را به آنها آموزش دهید. مهم‌ترین مساله، تغییر بوی بدن و عرق است که باید برای جلوگیری از ایجاد بوی نامناسب، بیاموزند که بهداشت و نظافت را چطور رعایت کنند.
وقتی بچه‌ها به خودشان توجه می‌کنند
تلاش فرزند شما برای کشف هویت و بخش‌های مختلف بدن خود موضوعی طبیعی است. این کار ممکن است حتی در سن سه چهار سالگی انجام شود. این رفتاری طبیعی است و بیماری محسوب نمی‌شود. از این نظر به‌هیچ وجه با او برخورد تندی نداشته باشید و با پرخاش، تحکم یا استفاده از الفاظ نادرست او را تنبیه نکنید. چنین رفتارهایی نتیجه معکوس خواهد داشت. با بیانی درحد فهم او، به کودک توضیح دهید که دست زدن مکرر به آلت تناسلی به علت انتقال آلودگی‌ها باعث ابتلا به بیماری در این عضو حساس می‌شود. علاوه بر این، دیگران ممکن است او را ببینند و این کار درستی نیست.
توضیح دهید که آلت تناسلی نزدیک راه‌های خروج ادرار و مدفوع است و بهتر است به آن دست نزنند. اگر با توضیح‌های شما، بازهم رفتار او تکرار شد؛ نخستین مسأله‌ای که باید به آن توجه کنید، « کمبود توجه» کودک است. او تلاش می‌کند با این کار توجه شما را به خودش جلب کند. از سوی دیگر ممکن است نشانه‌ای از سوءاستفاده جنسی صورت گرفته از او باشد که شما از آن اتفاق بی‌خبر هستید. بنابراین حتما با روانشناس یا روانپزشک کودک و نوجوان مشورت کنید تا برای حل این مسأله به شما کمک کنند.
2 نکته برای والدین
مطالعه کنید: از کتاب‌های آموزشی، منابع علمی معتبر، مشورت با مشاور و هر راهکار مناسب دیگری، اطلاعات خود درباره بلوغ پسرها و دخترها را کامل کنید. علاوه بر این لازم است بیاموزید در دوره بلوغ چطور با فرزند خود رفتار کنید. فراگیری این مهارت‌ها ضروری است.
امنیت: باید با بچه‌ها طوری رفتار کنید که از صحبت‌کردن با شما احساس امنیت کرده و در چارچوب یک رابطه محترمانه پدر و پسری یا مادر و دختری بتوانند هر اتفاق، پرسش یا نگرانی‌ای را با شما در میان بگذارند. بچه‌ها نباید از والدین بترسند یا خجالت بکشند.
