گاهی بگذاریم فرزندمان اشتباه کند
درس مسؤولیت‌پذیری
گرچه هیچ پدر و مادری دوست ندارد شاهد شكست یا غم و اندوه فرزندش باشد، اما با این حال همین والدین به اصطلاح دلسوز و مهربان هستند كه با حمایت‌ها و پشتیبانی‌های افراطی، آینده زندگی فرزندشان را تباه می‌كنند. بسیاری از پدر و مادرها به اشتباه گمان می‌كنند اگر فرزندشان را به اصطلاح لای پر قو بزرگ كنند و هرگز اجازه ندهند او سردی و گرمی زندگی را بچشد و همیشه در آسایش مطلق باشد، بهترین هستند. آنها نمی‌دانند چه بخواهند چه نخواهند بالاخره روزی فرزندشان مستقل می‌شود و بی‌تردید در مسیر زندگی دچار مصائب و مشكلاتی خواهد شد كه مختص اوست و لاجرم هیچ‌كسی جز خود او نیز رهگشای مساله نیست و تنها خود او باید مسؤولیت حل و فصل آنها را به‌عهده بگیرد. پس چه خوب است از هم‌اكنون و از همین دوران كودكی كه آنها قادر و توانا هستند و می‌توانند بسیاری از مهارت‌های زندگی را بیاموزند، به آنها یاد دهیم مسؤولیت‌پذیری چیست؟ مسؤول چه كسی است؟ و او چرا باید در برابر خود احساس مسؤولیت داشته باشد؟
فرصت اشتباه
آیا تا به حال با خود اندیشیده‌اید چرا همیشه دوست دارید با انجام كارهای غیر‌ضروری به كودك تان عشق بورزید و از او محافظت كنید؟ همیشه مراقب او هستید و به كودك تان كمك می‌كنید تمامی كارهایش را با صرف كمترین انرژی انجام دهد؟ مسواك او را به دستش می‌دهید؟ اتاقش را آن‌طور كه دوست دارید تمیز و مرتب می‌كنید؟ لباس‌هایش را می‌شویید و اتو می‌كنید؟ و... به‌راستی چرا، این‌چنین رفتار می‌كنید؟ آیا می‌ترسید او توانایی انجام این‌كارها را نداشته باشد یا این كه انجام اشتباه آنها، شما را عصبی و خشمگین كند؟ دلیل و توجیه‌تان برای این همه حمایت، هر چیزی كه باشد از نظر ما پذیرفتنی نیست شما باید به كودك‌تان این حق را بدهید انجام كارهای شخصی‌اش را به عهده بگیرد و حتی در انجام آنها مرتكب خطا شود. بپذیرید اشتباه كردن بخشی از زندگی است و كودك با انجام همین خطاهای ساده و كوچك است كه بزرگ می‌شود و فرصت كسب تجربیات ارزشمندی را به دست می‌آورد كه در آینده كمك حال او خواهد بود؛ پس اجازه دهید كودك‌تان خمیر دندان خود را روی دستشویی بریزد، اتاقش را تمیز كند حتی اگر هنری در چیدمان منظم اتاق نداشته باشد، لباس هایش را بشوید اگر چه كثیفی آن كاملا پاك نشود و...
همیشه او را یاری نكنید
زمانی كه كودك موفق به انجام كاری نمی‌شود، شما آن كار را برایش انجام می‌دهید، با تكرار این رفتار به ظاهر نوعدوستانه، به مرور زمان یاد می‌گیرید تمامی كارهای كودك را به جای او انجام دهید. گرچه ممكن است این كار را محبت یا مراقبت مادرانه/ پدرانه بنامید اما باید به یقین بپذیرید انجام همه كارهای كودك توسط شما، عین خیانت است و باعث سلب آزادی و ناتوانی كودك در تصمیم گیری می‌شود. اگر شما همیشه كارهای كودك را انجام دهید موفق نبودن او در زندگی حتمی خواهد بود.
از سوی دیگر، گاهی اوقات از سر زیادی مهربان بودن یا نگرانی بیش از حد، زودتر از زمان موعد و حتی بدون نیاز كودك به كمك، وارد عمل می‌شویم و كودك را در انجام كارهایش یاری می‌كنیم. آیا به‌راستی انجام این كار درست است؟ تصور كنید اگر هنگام انجام كاری، كسی مدام اظهارنظر كند یا به جای شما تصمیم بگیرد و در انجام كارتان دخالت كند چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ بی‌تردید كودكان نیز مانند خود شما، در مواجهه با این نوع از مداخلات، یا احساس ناتوانی، ناراحتی و ناامیدی می‌كنند یا ممكن است این وضعیت را به نفع خود معنا كرده و به مسؤولیت‌ناپذیری عادت كنند و انجام تمامی كارهایشان را به دوش دیگران بیندازند. برای اجتناب از این وضعیت، توصیه می‌كنیم هرگز تا زمانی كه كودك تقاضای كمك نكرده است اصرار به یاری او نداشته باشید، حتی اگر شاهد ناتوانی كودك در انجام كاری بودید، گرچه شاید بسیار ناراحت و پریشان شوید، اما تا زمانی كه كودك از شما درخواست كمك نكرده است، حق كمك به او را ندارید، صبور باشید و دلسوزی‌های نابه‌جا را كنترل كنید، فقط در صورت لزوم به او یاد دهید چگونه انجام آن كار را به‌درستی به اتمام برساند، مثلا اگر كودك قادر به بستن دكمه‌هایش نبود، به جای بستن دكمه ها، لباسی به تن كنید و شیوه بستن دكمه‌ها را به او یاد دهید.
بپذیرید كودك حق انتخاب دارد
معمولا والدین اصرار زیادی به اداره امور زندگی كودك دارند، آنها اغلب نه‌تنها خود را محق به انتخاب و اظهارنظر می‌دانند بلكه مسؤولیت عواقب همه كارهای كودك را نیز برعهده می‌گیرند. برخی والدین آن‌قدر بر زندگی كودك تسلط دارند كه حتی در كوچك‌ترین مسائل شخصی او نیز دخالت می‌كنند. این رفتارهای افراطی اگر چه از نظر والدین به معنای حركت دادن كودك در جهت موفقیت و پیروزی است اما در باطن اضمحلال‌كننده و ویرانگر است. سلب قدرت انتخاب، كودك را درمسیر از پیش تعیین شده‌ای قرار می‌دهد كه انتهای آن مشخص است. در حقیقت كودك بدون تلاش به پایان خطی هدایت می‌شود كه از فراز و نشیب‌های موجود در طول مسیر بی‌اطلاع است. این وضعیت نه‌تنها اعتماد به نفس كودك را خدشه‌دار می‌كند و او را به همیشه دریافت‌كننده بودن عادت می‌دهد، بلكه باعث می‌شود كودك همیشه در همه مراحل زندگی و از همه مهم‌تر هنگام تصمیم‌گیری‌ها وابسته به والدینش باشد.
به اندازه توان كودك، به او مسؤولیت بدهید
گرچه شما می‌توانید برخی كارهای كودك را در حداقل‌ترین زمان ممكن، بهتر، سریع‌تر و راحت‌تر انجام دهید اما بهتر است با توجه به سن كودك و توانایی او انجام برخی كارهای شخصی و حتی كارهای خانه را به كودك محول كنید؛ مثلا اجازه دهید به تنهایی زباله را بیرون خانه ببرد، نان بخرد، دندان‌هایش را مسواك بزند، كفش‌ها و لباس‌هایش را بپوشد، كمربند ایمنی‌اش را ببندد و... وظایف و مسؤولیت‌های كوچك مقدمه پذیرش مسؤولیت‌های بزرگ‌تر است. یادتان باشد اگر امروز كودك‌تان مسؤولیت‌پذیری را یاد بگیرد، فردا روز نیز با اعتماد به نفس بیشتر مسؤولیت‌های مهم‌تری را به‌عهده خواهد گرفت.
فرصت اشتباه
آیا تا به حال با خود اندیشیده‌اید چرا همیشه دوست دارید با انجام كارهای غیر‌ضروری به كودك تان عشق بورزید و از او محافظت كنید؟ همیشه مراقب او هستید و به كودك تان كمك می‌كنید تمامی كارهایش را با صرف كمترین انرژی انجام دهد؟ مسواك او را به دستش می‌دهید؟ اتاقش را آن‌طور كه دوست دارید تمیز و مرتب می‌كنید؟ لباس‌هایش را می‌شویید و اتو می‌كنید؟ و... به‌راستی چرا، این‌چنین رفتار می‌كنید؟ آیا می‌ترسید او توانایی انجام این‌كارها را نداشته باشد یا این كه انجام اشتباه آنها، شما را عصبی و خشمگین كند؟ دلیل و توجیه‌تان برای این همه حمایت، هر چیزی كه باشد از نظر ما پذیرفتنی نیست شما باید به كودك‌تان این حق را بدهید انجام كارهای شخصی‌اش را به عهده بگیرد و حتی در انجام آنها مرتكب خطا شود. بپذیرید اشتباه كردن بخشی از زندگی است و كودك با انجام همین خطاهای ساده و كوچك است كه بزرگ می‌شود و فرصت كسب تجربیات ارزشمندی را به دست می‌آورد كه در آینده كمك حال او خواهد بود؛ پس اجازه دهید كودك‌تان خمیر دندان خود را روی دستشویی بریزد، اتاقش را تمیز كند حتی اگر هنری در چیدمان منظم اتاق نداشته باشد، لباس هایش را بشوید اگر چه كثیفی آن كاملا پاك نشود و...
همیشه او را یاری نكنید
زمانی كه كودك موفق به انجام كاری نمی‌شود، شما آن كار را برایش انجام می‌دهید، با تكرار این رفتار به ظاهر نوعدوستانه، به مرور زمان یاد می‌گیرید تمامی كارهای كودك را به جای او انجام دهید. گرچه ممكن است این كار را محبت یا مراقبت مادرانه/ پدرانه بنامید اما باید به یقین بپذیرید انجام همه كارهای كودك توسط شما، عین خیانت است و باعث سلب آزادی و ناتوانی كودك در تصمیم گیری می‌شود. اگر شما همیشه كارهای كودك را انجام دهید موفق نبودن او در زندگی حتمی خواهد بود.
از سوی دیگر، گاهی اوقات از سر زیادی مهربان بودن یا نگرانی بیش از حد، زودتر از زمان موعد و حتی بدون نیاز كودك به كمك، وارد عمل می‌شویم و كودك را در انجام كارهایش یاری می‌كنیم. آیا به‌راستی انجام این كار درست است؟ تصور كنید اگر هنگام انجام كاری، كسی مدام اظهارنظر كند یا به جای شما تصمیم بگیرد و در انجام كارتان دخالت كند چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ بی‌تردید كودكان نیز مانند خود شما، در مواجهه با این نوع از مداخلات، یا احساس ناتوانی، ناراحتی و ناامیدی می‌كنند یا ممكن است این وضعیت را به نفع خود معنا كرده و به مسؤولیت‌ناپذیری عادت كنند و انجام تمامی كارهایشان را به دوش دیگران بیندازند. برای اجتناب از این وضعیت، توصیه می‌كنیم هرگز تا زمانی كه كودك تقاضای كمك نكرده است اصرار به یاری او نداشته باشید، حتی اگر شاهد ناتوانی كودك در انجام كاری بودید، گرچه شاید بسیار ناراحت و پریشان شوید، اما تا زمانی كه كودك از شما درخواست كمك نكرده است، حق كمك به او را ندارید، صبور باشید و دلسوزی‌های نابه‌جا را كنترل كنید، فقط در صورت لزوم به او یاد دهید چگونه انجام آن كار را به‌درستی به اتمام برساند، مثلا اگر كودك قادر به بستن دكمه‌هایش نبود، به جای بستن دكمه ها، لباسی به تن كنید و شیوه بستن دكمه‌ها را به او یاد دهید.
بپذیرید كودك حق انتخاب دارد
معمولا والدین اصرار زیادی به اداره امور زندگی كودك دارند، آنها اغلب نه‌تنها خود را محق به انتخاب و اظهارنظر می‌دانند بلكه مسؤولیت عواقب همه كارهای كودك را نیز برعهده می‌گیرند. برخی والدین آن‌قدر بر زندگی كودك تسلط دارند كه حتی در كوچك‌ترین مسائل شخصی او نیز دخالت می‌كنند. این رفتارهای افراطی اگر چه از نظر والدین به معنای حركت دادن كودك در جهت موفقیت و پیروزی است اما در باطن اضمحلال‌كننده و ویرانگر است. سلب قدرت انتخاب، كودك را درمسیر از پیش تعیین شده‌ای قرار می‌دهد كه انتهای آن مشخص است. در حقیقت كودك بدون تلاش به پایان خطی هدایت می‌شود كه از فراز و نشیب‌های موجود در طول مسیر بی‌اطلاع است. این وضعیت نه‌تنها اعتماد به نفس كودك را خدشه‌دار می‌كند و او را به همیشه دریافت‌كننده بودن عادت می‌دهد، بلكه باعث می‌شود كودك همیشه در همه مراحل زندگی و از همه مهم‌تر هنگام تصمیم‌گیری‌ها وابسته به والدینش باشد.
به اندازه توان كودك، به او مسؤولیت بدهید
گرچه شما می‌توانید برخی كارهای كودك را در حداقل‌ترین زمان ممكن، بهتر، سریع‌تر و راحت‌تر انجام دهید اما بهتر است با توجه به سن كودك و توانایی او انجام برخی كارهای شخصی و حتی كارهای خانه را به كودك محول كنید؛ مثلا اجازه دهید به تنهایی زباله را بیرون خانه ببرد، نان بخرد، دندان‌هایش را مسواك بزند، كفش‌ها و لباس‌هایش را بپوشد، كمربند ایمنی‌اش را ببندد و... وظایف و مسؤولیت‌های كوچك مقدمه پذیرش مسؤولیت‌های بزرگ‌تر است. یادتان باشد اگر امروز كودك‌تان مسؤولیت‌پذیری را یاد بگیرد، فردا روز نیز با اعتماد به نفس بیشتر مسؤولیت‌های مهم‌تری را به‌عهده خواهد گرفت.
