معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با جام‌جم از افزایش تعداد قرق‌های اختصاصی در عرصه‌های طبیعی خبر داد
قرق ، غرق در شكار
از مرداد سال گذشته كه در صدر معاونت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت، بارها در مصاحبه‌های مختلف اعلام كرده كه با شكار مخالف نیست. حمید ظهرابی البته این را هم گفته كه باید سود حاصل از شكار صرف حفاظت از تنوع زیستی شود و به نحوی به جوامع محلی برسد، اما باز هم اتخاذ چنین مواضعی از متولی اصلی حفاظت از حیات‌وحش كشور سبب اعتراض بسیاری از فعالان محیط‌زیست شده است. این اعتراضات دلیلی می‌شود برای این كه با ظهرابی تماس بگیریم و از او بخواهیم كه توضیح دهد فروش پروانه‌های شكار در مناطق حفاظت‌شده و قرق‌های اختصاصی در زمان مدیریت او، دقیقا چه كمكی به حیات‌وحش و جوامع محلی كرده است و راز كسب درآمدهای میلیاردی مدیران قرق‌های اختصاصی از عرصه‌های طبیعی تحت اختیارشان چیست؟ او همچنین در حالی كه اكنون فقط پنج قرق اختصاصی در سطح كشور فعال است، از احتمال تعیین 26 محدوده جدید به عنوان قرق اختصاصی در آینده‌ای نزدیك خبر می‌دهد.
قرق‌های اختصاصی در همین مراحل اولیه شكل‌گیری خود با انتقادات بسیاری از سوی فعالان محیط‌زیست مواجه شده. به نظر شما، فعالیت این قرق‌ها چه نتیجه مثبتی برای حیات‌وحش و جوامع محلی داشته است؟
در پاسخ به این سؤال برای شما از قرق منصورآباد رفسنجان مثال می‌زنم. یكی از اتفاق‌های خوبی كه در این قرق افتاده، مشاركت مردم در حفاظت از حیات‌وحش در این منطقه است؛ به این صورت كه در قرق منصورآباد، بیش از 180 شكارچی كه می‌توانستند به صورت بالقوه یك عامل تهدید برای حیات‌وحش منطقه محسوب شوند، امروز نه‌تنها دیگر دست از شكار در این زیستگاه كشیده‌اند، بلكه تشكلی مردمی تاسیس كرده و برای حفظ حیات‌وحش در كنار یكدیگر تلاش می‌كنند.
اما مدیران این قرق با نظارت شما تعدادی پروانه شكار هم فروخته‌اند.
فقط 9 پروانه، كه از این تعداد، شش پروانه سهم شكارچیان بومی منطقه بوده و یك پروانه به شكارچی داخلی غیربومی و دو پروانه هم به شكارچیان خارجی واگذار شده است.
از این تعداد پروانه فروخته شده، قرق‌داران منصورآباد چقدر درآمد كسب كرده‌اند؟
پروانه‌هایی كه به شكارچیان بومی داده می‌شود، قیمت خیلی پایینی دارد و هدف از صدور آن، فقط این است كه شكارچی بومی انگیزه كنار گذاشتن شكار غیرمجاز را پیدا كند. اما آنچه باعث درآمدزایی برای مدیران این قرق شده، پروانه‌هایی است كه به دو شكارچی خارجی و یك شكارچی داخلی فروخته شده. البته در كنار این درآمد، مدیران قرق منصورآباد باید هزینه‌هایی مثل حقوق هشت قرق‌بان و یك كارشناس، نگهداری از چند خودرو و موتورسیكلت و خرید بنزین و دیگر تجهیزات را بپردازند و اگر منصفانه حساب كنیم، می‌بینیم كه میزان هزینه‌ها با مقدار درآمد كسب شده تقریبا مساوی است.
با این حال، برخی كارشناسان معتقدند قرق‌داران، سالانه چند میلیارد تومان از مدیریت این زیستگاه‌ها به‌دست می‌آورند.
این صحبت‌ها، هیاهوی رسانه‌ای برخی افراد است كه می‌خواهند فعالیتی را كه می‌تواند برای آینده حیات‌وحش كشور موثر باشد، زیر سؤال ببرند. در حالی كه قرق‌داران از عرصه‌هایی حفاظت می‌كنند كه سازمان محیط‌زیست به خاطر كمبود نیرو و امكانات، نمی‌تواند به نحو مطلوب به آن رسیدگی كند؛ ضمن این كه براساس آمارهای ما، تلاش‌های مدیران قرق‌های اختصاصی باعث افزایش جمعيت حیات‌وحش در آن عرصه‌ها شده است.
اما بعضی از كارشناسان می‌گویند چون این قرق‌ها نزدیك مناطق حفاظت‌شده محیط‌زیست قرار دارد، قرق‌داران با ناامن كردن این مناطق برای حیات‌وحش، حیوانات را به داخل محدوده قرق‌ها فراری می‌دهند. بنابراین به گفته آن كارشناسان، افزایش جمعیت حیات‌وحش در قرق‌های اختصاصی به خاطر زاد و ولد چهارپایان نیست، بلكه ناشی از كوچانده شدن آنهاست.
مگر ماموران ما در مناطق حفاظت‌شده به كسی اجازه می‌دهند وارد این مناطق شوند و آن را برای حیات‌وحش ناامن كنند. این حرف‌ها به نوعی زیر سؤال بردن تلاش‌های نیروهای محیط‌بانی است كه در مناطق حفاظت‌شده خدمت می‌كنند.
از سوی دیگر، براساس آمارهای ما كه قبلا آن را در مصاحبه‌های دیگری بیان كرده‌ام، در همه مناطق حفاظت‌شده نزدیك به قرق‌های اختصاصی، جمعیت حیات‌وحش هم در این مناطق و هم در قرق‌های اختصاصی، افزایش پیدا كرده است. بنابراین اصلا این امكان وجود ندارد كه حیات‌وحش از مناطق حفاظت‌شده به این قرق‌ها كوچ كرده باشد. از این‌رو، اگر مجموع صحبت‌ها را كنار هم بگذاریم، می‌بینیم مخالفت‌ها با قرق‌های اختصاصی بیشتر بهانه‌جویی است تا نقدهای منصفانه.
این‌طور كه به نظر می‌رسد، شما از عملكرد قرق‌داران كاملا راضی هستید.
بر این اساس آیا برنامه‌ای برای افزایش تعداد قرق‌های اختصاصی دارید و گروه‌های جدیدی در این زمینه از شما درخواست داشته‌اند؟
بله، درخواست‌های زیادی برای تاسیس قرق‌های اختصاصی ارائه شده است و این رویكرد ما در حفاظت كه همزمان منافع حیات‌وحش و جوامع محلی را تامین می‌كند، مورد استقبال قرار گرفته. از طرفی، پس از توافق با مسؤولان سازمان جنگل‌ها و مراتع، در سراسر كشور ۲۶ محدوده برای راه‌اندازی قرق‌های جدید در نظر گرفته شده كه در صورت تصویب در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به قرق‌های كنونی افزوده خواهند شد.
البته در این زمینه رویكرد ما از صدور مجوز قرق به نام افراد، به ثبت محدوده به عنوان قرق اختصاصی و واگذاری تصدی آن از طریق اطلاع‌رسانی عمومی برای مدت محدود به متقاضیان تغییر خواهد كرد. در فرآیند جدید، محدوده‌ها ابتدا در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به ثبت می‌رسند و سپس با بررسی درخواست متقاضیان، تصدیگری قرق با اولویت جوامع محلی و دارندگان حقوق و سامانه‌های عرفی چرای دام، برای مدت پنج سال به آنها ارائه خواهد شد.
خارج از بحث قرق‌های اختصاصی، مساله ابهام‌آمیز دیگری كه در حوزه كاری شما وجود دارد، ماجرای ایجاد سایت گردشگری در جزیره «آشوراده» است. در این زمینه اخیرا مدیركل محیط‌زیست استان گلستان، گفته است كه «مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی برای سایت پشتیبانی این طرح انجام نشده». با توجه به این صحبت، این نگرانی ایجاد می‌شود كه آیا برای خود این طرح ارزیابی‌هایی زیست‌محیطی انجام شده است؟
ببینید، سایت پشتیبان كه آقای مدیركل گفته‌اند، اصلا داخل جزیره نیست. دست‌اندركاران این طرح می‌خواستند اقداماتی مانند ساخت مجموعه‌های اقامتی بزرگ را در این جزیره انجام دهند كه سازمان محیط‌زیست با توجه به ارزیابی‌های زیست‌محیطی این اجازه را نداد. به همین دلیل این افراد تصمیم گرفتند كه این پروژه‌ها را در بیرون از جزیره و در شهر بندر تركمن انجام دهند. به همین جهت، ایجاد سایت پشتیبان طرح گردشگری جزیره آشوراده، دیگر از حوزه معاونت محیط طبیعی سازمان محیط‌زیست خارج شده است.
داخل خود جزیره چطور؟ فعالان محیط‌زیست هنوز این نگرانی را دارند جزیره آشوراده كه بخشی از پناهگاه حیات‌وحش میانكاله محسوب می‌شود، به تفرجگاهی در معرض آسیب تبدیل شود.
اصلا قرار نیست این اتفاق بیفتد. برای این منظور مطالعات مدیریت منطقه، متكی بر ارزیابی توان اكولوژیك آن انجام شده است. بر اساس این مطالعات، ظرفیت برد حیات‌وحش جزیره محاسبه شده و
بر اساس دستورالعمل‌ها، بناست كه فقط به تعداد معدودی بازدیدكننده اجازه داده شود كه وارد محدوده سایت گردشگری جزیره شوند.
اما درآمد این طرح كه سال‌هاست اصرار بر اجرای آن وجود دارد، به كدام نهاد دولتی یا غیردولتی خواهد رسید؟
متولی اصلی این طرح، سازمان همیاری شهرداری‌های استان گلستان بوده كه قرار است با همكاری استانداری آن را اجرا كند. البته این نهادها، بنگاه‌های اقتصادی نیستند كه از انجام این كار دنبال منافع مادی خود باشند، بلكه هدفشان فقط خدمت‌رسانی به مردم است.
در پاسخ به این سؤال برای شما از قرق منصورآباد رفسنجان مثال می‌زنم. یكی از اتفاق‌های خوبی كه در این قرق افتاده، مشاركت مردم در حفاظت از حیات‌وحش در این منطقه است؛ به این صورت كه در قرق منصورآباد، بیش از 180 شكارچی كه می‌توانستند به صورت بالقوه یك عامل تهدید برای حیات‌وحش منطقه محسوب شوند، امروز نه‌تنها دیگر دست از شكار در این زیستگاه كشیده‌اند، بلكه تشكلی مردمی تاسیس كرده و برای حفظ حیات‌وحش در كنار یكدیگر تلاش می‌كنند.
اما مدیران این قرق با نظارت شما تعدادی پروانه شكار هم فروخته‌اند.
فقط 9 پروانه، كه از این تعداد، شش پروانه سهم شكارچیان بومی منطقه بوده و یك پروانه به شكارچی داخلی غیربومی و دو پروانه هم به شكارچیان خارجی واگذار شده است.
از این تعداد پروانه فروخته شده، قرق‌داران منصورآباد چقدر درآمد كسب كرده‌اند؟
پروانه‌هایی كه به شكارچیان بومی داده می‌شود، قیمت خیلی پایینی دارد و هدف از صدور آن، فقط این است كه شكارچی بومی انگیزه كنار گذاشتن شكار غیرمجاز را پیدا كند. اما آنچه باعث درآمدزایی برای مدیران این قرق شده، پروانه‌هایی است كه به دو شكارچی خارجی و یك شكارچی داخلی فروخته شده. البته در كنار این درآمد، مدیران قرق منصورآباد باید هزینه‌هایی مثل حقوق هشت قرق‌بان و یك كارشناس، نگهداری از چند خودرو و موتورسیكلت و خرید بنزین و دیگر تجهیزات را بپردازند و اگر منصفانه حساب كنیم، می‌بینیم كه میزان هزینه‌ها با مقدار درآمد كسب شده تقریبا مساوی است.
با این حال، برخی كارشناسان معتقدند قرق‌داران، سالانه چند میلیارد تومان از مدیریت این زیستگاه‌ها به‌دست می‌آورند.
این صحبت‌ها، هیاهوی رسانه‌ای برخی افراد است كه می‌خواهند فعالیتی را كه می‌تواند برای آینده حیات‌وحش كشور موثر باشد، زیر سؤال ببرند. در حالی كه قرق‌داران از عرصه‌هایی حفاظت می‌كنند كه سازمان محیط‌زیست به خاطر كمبود نیرو و امكانات، نمی‌تواند به نحو مطلوب به آن رسیدگی كند؛ ضمن این كه براساس آمارهای ما، تلاش‌های مدیران قرق‌های اختصاصی باعث افزایش جمعيت حیات‌وحش در آن عرصه‌ها شده است.
اما بعضی از كارشناسان می‌گویند چون این قرق‌ها نزدیك مناطق حفاظت‌شده محیط‌زیست قرار دارد، قرق‌داران با ناامن كردن این مناطق برای حیات‌وحش، حیوانات را به داخل محدوده قرق‌ها فراری می‌دهند. بنابراین به گفته آن كارشناسان، افزایش جمعیت حیات‌وحش در قرق‌های اختصاصی به خاطر زاد و ولد چهارپایان نیست، بلكه ناشی از كوچانده شدن آنهاست.
مگر ماموران ما در مناطق حفاظت‌شده به كسی اجازه می‌دهند وارد این مناطق شوند و آن را برای حیات‌وحش ناامن كنند. این حرف‌ها به نوعی زیر سؤال بردن تلاش‌های نیروهای محیط‌بانی است كه در مناطق حفاظت‌شده خدمت می‌كنند.
از سوی دیگر، براساس آمارهای ما كه قبلا آن را در مصاحبه‌های دیگری بیان كرده‌ام، در همه مناطق حفاظت‌شده نزدیك به قرق‌های اختصاصی، جمعیت حیات‌وحش هم در این مناطق و هم در قرق‌های اختصاصی، افزایش پیدا كرده است. بنابراین اصلا این امكان وجود ندارد كه حیات‌وحش از مناطق حفاظت‌شده به این قرق‌ها كوچ كرده باشد. از این‌رو، اگر مجموع صحبت‌ها را كنار هم بگذاریم، می‌بینیم مخالفت‌ها با قرق‌های اختصاصی بیشتر بهانه‌جویی است تا نقدهای منصفانه.
این‌طور كه به نظر می‌رسد، شما از عملكرد قرق‌داران كاملا راضی هستید.
بر این اساس آیا برنامه‌ای برای افزایش تعداد قرق‌های اختصاصی دارید و گروه‌های جدیدی در این زمینه از شما درخواست داشته‌اند؟
بله، درخواست‌های زیادی برای تاسیس قرق‌های اختصاصی ارائه شده است و این رویكرد ما در حفاظت كه همزمان منافع حیات‌وحش و جوامع محلی را تامین می‌كند، مورد استقبال قرار گرفته. از طرفی، پس از توافق با مسؤولان سازمان جنگل‌ها و مراتع، در سراسر كشور ۲۶ محدوده برای راه‌اندازی قرق‌های جدید در نظر گرفته شده كه در صورت تصویب در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به قرق‌های كنونی افزوده خواهند شد.
البته در این زمینه رویكرد ما از صدور مجوز قرق به نام افراد، به ثبت محدوده به عنوان قرق اختصاصی و واگذاری تصدی آن از طریق اطلاع‌رسانی عمومی برای مدت محدود به متقاضیان تغییر خواهد كرد. در فرآیند جدید، محدوده‌ها ابتدا در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به ثبت می‌رسند و سپس با بررسی درخواست متقاضیان، تصدیگری قرق با اولویت جوامع محلی و دارندگان حقوق و سامانه‌های عرفی چرای دام، برای مدت پنج سال به آنها ارائه خواهد شد.
خارج از بحث قرق‌های اختصاصی، مساله ابهام‌آمیز دیگری كه در حوزه كاری شما وجود دارد، ماجرای ایجاد سایت گردشگری در جزیره «آشوراده» است. در این زمینه اخیرا مدیركل محیط‌زیست استان گلستان، گفته است كه «مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی برای سایت پشتیبانی این طرح انجام نشده». با توجه به این صحبت، این نگرانی ایجاد می‌شود كه آیا برای خود این طرح ارزیابی‌هایی زیست‌محیطی انجام شده است؟
ببینید، سایت پشتیبان كه آقای مدیركل گفته‌اند، اصلا داخل جزیره نیست. دست‌اندركاران این طرح می‌خواستند اقداماتی مانند ساخت مجموعه‌های اقامتی بزرگ را در این جزیره انجام دهند كه سازمان محیط‌زیست با توجه به ارزیابی‌های زیست‌محیطی این اجازه را نداد. به همین دلیل این افراد تصمیم گرفتند كه این پروژه‌ها را در بیرون از جزیره و در شهر بندر تركمن انجام دهند. به همین جهت، ایجاد سایت پشتیبان طرح گردشگری جزیره آشوراده، دیگر از حوزه معاونت محیط طبیعی سازمان محیط‌زیست خارج شده است.
داخل خود جزیره چطور؟ فعالان محیط‌زیست هنوز این نگرانی را دارند جزیره آشوراده كه بخشی از پناهگاه حیات‌وحش میانكاله محسوب می‌شود، به تفرجگاهی در معرض آسیب تبدیل شود.
اصلا قرار نیست این اتفاق بیفتد. برای این منظور مطالعات مدیریت منطقه، متكی بر ارزیابی توان اكولوژیك آن انجام شده است. بر اساس این مطالعات، ظرفیت برد حیات‌وحش جزیره محاسبه شده و
بر اساس دستورالعمل‌ها، بناست كه فقط به تعداد معدودی بازدیدكننده اجازه داده شود كه وارد محدوده سایت گردشگری جزیره شوند.
اما درآمد این طرح كه سال‌هاست اصرار بر اجرای آن وجود دارد، به كدام نهاد دولتی یا غیردولتی خواهد رسید؟
متولی اصلی این طرح، سازمان همیاری شهرداری‌های استان گلستان بوده كه قرار است با همكاری استانداری آن را اجرا كند. البته این نهادها، بنگاه‌های اقتصادی نیستند كه از انجام این كار دنبال منافع مادی خود باشند، بلكه هدفشان فقط خدمت‌رسانی به مردم است.
ضمیمه قفسه کتاب
تیتر خبرها
