طبقه حساس

حدود ساعت 4 بعداز‌ظهر به مجتمع رسیدیم؛جایی حد فاصل شهرهای كاشان و نطنز كه تا چشم كار می‌كند بیابان است. البته خشكی بیابان در این منطقه با چاشنی امنیتی بودن در هم آمیخته و پدافند هوایی كه برای محافظت از تاسیسات هسته‌ای مستقر شده در جای‌جای این منطقه به چشم می‌خورد. مجتمع نطنز به نام شهید احمدی روشن نامگذاری شده و همین نام كفایت می‌كند تا بدانیم كه بهای سنگینی برای به دست آمدن هر آنچه در این مجتمع و سایر تاسیسات هسته‌ای ایران در دیگر مناطق وجود دارد، پرداخته شده است.
از ابتدای ورود به مجتمع، تدابیر امنیتی برقرار است و پس از مطابقت دادن اسامی افراد معرفی شده با كارت شناسایی آنها، رفت‌و آمد در داخل مجموعه صرفا با اتوبوس‌های درون تاسیسات صورت می‌گیرد.
تاسیسات هسته‌ای نطنز بخش عمده‌ای از سانتریفیوژهای فعال كشورمان را در بر می‌گیرد. این مجتمع در سه طبقه
زیر زمین ساخته شده و سانتریفیوژها در طبقه دو در حال چرخش هستند.
با اتوبوس به سمت سالن‌هایی كه سانتریفیوژها در آنجا مستقر بودند حركت كردیم. با اتوبوس به طبقه زیرین یكی از ساختمان‌ها رفته و پس از پیاده شدن به سمت سالن اصلی سانتریفیوژهای در حال كار حركت كردیم. در ابتدای ورودی سالن همه ملزم به پوشیدن روپوش مخصوص، پاپوش و كلاه شدیم و سپس داخل سالن رفتیم؛سالنی كه براساس گزارش كارشناس سازمان انرژی اتمی، 5060 سانتریفیوژ در آنجا در حال فعالیت است. سوت ممتدی در سالن به گوش می‌رسد كه به گفته كارشناس مربوطه  نشان می‌دهد سانتریفیوژها به درستی و با سرعت هزار دور بر ثانیه در حال چرخش است.
پیش از برجام در این سایت حدود 19هزار سانتریفیوژ قرار داشت كه از میان آنها 9000 سانتریفیوژ در سه واحد فعال بود و بقیه غیرفعال بودند. بعد از برجام ده هزار سانتریفیوژ غیرفعال و 3000 سانتریفیوژ فعال، جمع آوری شد و در حال حاضر فقط دو واحد با ظرفیت 5060 سانتریفیوژ در حال فعالیت است.
در سالن و روی دیوارها عكس‌هایی از برخی شهدا از جمله شهدای هسته‌ای به چشم می‌خورد.
در این بخش یكی از كارشناسان توضیحی از روند كار سانتریفیوژهای نسل اول یا همان آی.آر.1 كه در آنجا مستقر بودند ارائه كرد و گفت، این مجتمع شامل واحد خوراك‌دهی، سالن زنجیره‌های سانتریفیوژ، واحد محصول‌گیری و اتاق كنترل است. سانتریفیوژهای مستقر در نطنز كه در حال حاضر 5060 سانتریفیوژ از نوع آی.آر.1 هستند قابلیت غنی‌سازی در حد یك سو را دارند. به گفته كارشناس سازمان انرژی اتمی، 20 فروردین امسال زنجیره 20 تایی سانتریفیوژ آی.آر.6 در این مجموعه نصب شده است. این كارشناس ادامه داد: تمام مراحل ساخت این سانتریفیوژها در مركز مدرن مونتاژ سانتریفیوژ كه بنا به دستور رهبری آماده شده، انجام شده است.


همه چیز زیر نظر آژانس

سپس به سالن دیگر رفتیم كه در آنجا پمپ‌های خلائی وجود داشت كه تاسیسات را تحت خلأ نگه می‌دارد. براساس سخنان كارشناس مربوط اگر خلأ شكسته شود كار ماشین‌ها با مشكل مواجه می‌شود كه اتفاقا یكی از خرابكاری‌هایی كه در گذشته كشف شده در همین بخش بوده است.
ماشین‌های خلأ همگی بومی و ساخت داخل هستند كه بر همین اساس كنترل و رسیدگی به آنها راحت‌تر انجام می‌شود. كارشناس سازمان می‌گوید طراحی این مكان و شكل سالن‌ها صد‌در‌صد داخلی است، اما ماشین‌های مستقر شده براساس الگوی خارجی هستند.
در راهروها نوشته‌هایی روی چند جعبه با این مضمون كه «لطفا دست نزنید، پلمب آژانس است» جلب توجه می‌كند. بهروز كمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی كه خبرنگاران و مدیران رسانه‌ها را در این بازدید همراهی می‌كرد در توضیح آن نوشته‌ها گفت این جعبه ها، دستگاه غناسنج هستند كه صرفا ماموران آژانس می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند.
همچنین تعدادی دوربین آبی رنگ و دوربین‌های دیگری نیز در راهروها دیده می‌شد كه به گفته كمالوندی، دوربین‌های رنگ روشن متعلق به ایران است و دوربین‌های رنگ آبی متعلق به آژانس است كه البته به جایی وصل نیست و عكس‌هایی كه توسط این دوربین‌ها گرفته می‌شود در حافظه جانبی آن ذخیره می‌شود. كار این دوربین‌ها این است كه فریم به فریم عكس می‌گیرند و صرفا در مواردی كه آژانس تشخیص دهد در حضور نماینده‌شان دوربین‌ها باز شده و عكس‌های مورد نظر در همان محل دیده می‌شوند و پرینت آن عكس در اختیار نماینده آژانس قرار می‌گیرد. به هیچ عنوان ذخیره عكس‌ها به نماینده آژانس ارائه نمی‌شود و توسط سازمان معدوم می‌شوند.
از كارشناس مجموعه در مورد اقدام عملی و مشهود ایران در زمینه كاهش تعهدات برجامی در این تاسیسات پرسیده شد كه گفت: از امروز ظرفیت تولید خود را بدون تغییر تعداد ماشین‌ها به چهاربرابر می‌رسانیم به این معنا كه اگر تا دیروز همین ماشین‌ها غنی‌سازی 5/3 درصدی را انجام می‌دادند از امروز سرعت آن چهار برابر می‌شود.
وی گفت در عرصه تحقیق و توسعه، ایران فقط در ابتدا سانتریفیوژ آی.آر.1 در اختیار داشت كه با تلاش مضاعف و همت فراوان اكنون ماشین‌های آی.آر.4، آی.آر.6 و آی.آر.2.ام، برای استفاده‌های آتی به سطح تكنولوژیك مطلوب رسانده شده‌اند و ماشین‌های سانتریفیوژ دیگر در حال تست و پیشرفت هستند.


سانتریفیوژها در انبار

سپس به سالن دیگری كه محل نگهداری سانتریفيوژهای جمع‌آوری شده پس از برجام بود، رفتیم. در آن سالن تعداد بسیاری سانتریفیوژ نسل یك و دو وجود داشت كه كارشناس مربوط با اشاره به برخی انتقاداتی كه در طول این سال‌ها مبنی بر احتمال صدمه دیدن سانتریفیوژهای جمع‌آوری شده و از بین رفتن برخی لوازم مربوط به آنها وجود دارد، گفت همان‌طور كه می‌بینید تمام شیرآلات، فشارسنج‌ها و... كدگذاری شده تا مشخص شود از چه جایی باز شده و در صورت لزوم و به محض صدور دستور برای راه اندازی دوباره آنها بتوان در كوتاه‌ترین زمان ممكن، آنها را به‌كار گرفت. كمالوندی نیز در تایید گفته‌های كارشناس مربوط گفت، زمانی كه سانتریفیوژها جمع آوری می‌شد باید به نحوی بود كه برگرداندن آن به‌سرعت انجام گیرد.
در عین حال كمالوندی نیز به این موضوع اشاره كرد كه اگر نیازی به استفاده از سانتریفیوژهای بیشتری شود، قطعا از نسل جدید آن استفاده می‌شود و این سانتریفیوژها برای جایگزینی سانتریفیوژهایی است كه در حال حاضر در حال
كار كردن هستند، چرا كه بعد از مدتی نیاز است سانتریفیوژها جایگزین شوند.


پلمب بر سالن اختلاط

در مرحله بعد به بازدید سالن اختلاط رفتیم؛ سالنی كه پشت پنجره آن نوشته شده بود «مراقب پلمب آژانس و سیم آن باشید» به این ترتیب از آنجا كه این سالن تحت نظارت آژانس بود صرفا از پشت پنجره اجازه بازدید داشتیم.
در این سالن براساس توضیح یكی از كارشناسان میزان غنایی كه كشورهای خریدار می‌خواهند مشخص می‌شود و سیلندرهای مختلف با غناهای مختلف در آن وجود دارد كه مواد تحت كنترل است.
در آخرین مرحله بازدید از مجتمع غنی‌سازی به یكی دیگر از ساختمان‌هایی رفتیم كه «مركز مونتاژ سانتریفیوژ ایران» است. قبل از ورود به این سالن طبق معمول سالن‌های دیگر، روپوش مخصوص و پاپوش‌های مخصوص پوشیدیم با این تفاوت كه ‌باید قبل از ورود به سالن از دستگاهی كه پنج نفر پنج نفر از آن عبور می‌كردیم به سالن اصلی برویم. این دستگاه كه نام انگلیسی آن Air shower است برای زدودن هر نوع گرد و غبار از بازدیدكنندگان هوا را به شدت بر آنها می‌دمد، چرا كه به گفته مسؤولان، كوچك‌ترین تماس گرد و غبار با دستگاه‌ها ممكن است موجب خرابی آنها شود. در این بخش به دلیل حساسیت بالای آن برخلاف سالن‌های دیگر، كاركنان آن كلاه‌های پارچه‌ای شكل كه تمام
سر و گردن آنها را پوشانده بود به سر داشتند. البته بازدید از قسمت‌های مختلف این مركز از جمله سالن‌های اتاق شست‌وشو، بالانس قطعات، بالانس روتور، تست دور نهایی، مونتاژ روتور و... با عجله بیشتری حتی نسبت به بخش‌های دیگر صورت گرفت.
پس از پایان بازدید، بهروز كمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در نشست خبری اعلام كرد دو هفته آینده و بعد از ماه رمضان بازدید دیگری از آب سنگین اراك برای خبرنگاران تدارك دیده شده است.