گفتوگو با کارگردان افغانستانی فیلم «شکستن همزمان بیست استخوان»
پیوند ایران و افغانستان ناگسستنی است
از بدو تولد تاریخ سینما تا به امروز همواره شاهد همكاری چند برادر سینمایی بوده ایم، از برادران فرانسوی كه سینما را خلق كردهاند گرفته تا برادران لومیر كه نه تنها اولین فیلمهای سینمایی جهان، بلكه اولین فیلم مستند و كمدی دنیا را از آن خود كردند و «ژان پیرداردن» و «لوك داردن» كه توجه ویژهای به ساخت فیلمهای طبیعتگرایی داشتند. امروز شاید دیگر با اقتدار بتوان نام نوید و جمشید محمودی را در این فهرست قرار داد. نوید و جمشید محمودی كه این روزها همكاریشان با تخلص «برادران محمودی» در تیتراژ فیلمها و سریالها آورده میشود، سالهای سال در فیلمسازی صبر و تلاش كردند تا به جایگاه فعلی رسیدند. این دو برادر افغانستانی سالهاست كه در ایران مهاجر هستند و درد مهاجرت و مشكلات پیرامون آن را با پوست و استخوان حسکردهاند. به همین خاطر امروز آن را دستمایه آثار خودشان قرار دادند و میكوشند با ارائه آثاری ارزشمند با این محتوا دین خود را به سینما ادا كنند. مهاجرت افغانها به ایران، البته پدیدهای است كه سال هاست در كشور ما رواج دارد. بیش از سه دهه جنگ در افغانستان باعث مهاجرت مردم افغانستان به ایران شد و همین مهاجرت در كنار تمام تلخیهایش بستر اجتماعی داستانهای مختلفی را پدید آورد. فیلمسازان مختلفی در سینمای ایران مهاجرت را دستمایه آثارشان قرار دادند كه از جمله آنها میتوان به مجید مجیدی، محمدرضا عرب و وحید موسائیان اشاره كرد. البته موضوع مهاجرت افغانها هنوز كهنه نشده. رنج مهاجران افغان، غربتشان، بیسرزمینیشان، مظلومیتشان و... هنوز جای كار بسیاری در سینما دارد. برادران محمودی «نوید و جمشید» بعد از تجربه موفق فیلمهای «چند مترمكعب عشق» و «رفتن» این بار باز هم مهاجران افغان را دستمایه آثارشان قرار دادند و فیلمی ساختهاند به نام «شكستن همزمان بیست استخوان». فیلمی كه در جشنواره جهانی فیلم فجر با استقبال كمنظیر منتقدان و مردم مواجه شد. فیلم «شكستن همزمان بیست استخوان» روایتگر زندگی دشوار مهاجران افغان در ایران است. در این فیلم، یكمهاجر افغان مقیم تهران به نام عظیم سخت كار میكند تا بتواند خانوادهاش را به صورت قاچاقی به آلمان بفرستد. اما نبردن مادر پیر خانواده كه دچار بیماری دیابت است و به پیوند گرده/ كلیه نیاز دارد مطرح میشود و عظیم باید بین جان خودش و مادرش یكی را انتخاب كند. فیلم شكستن همزمان بیست استخوان در دوره اخیر اسكار نماینده شایسته سینمای افغانستان بود. فیلمی كه در جشنوارههای متعددی جوایز متعددی كسب كرد و نام برادران محمودی را بیش از پیش در دنیا طنینانداز كرد. به بهانه حرفهای اخیر مبنی بر امكان خروج مهاجران افغان از ایران، سراغ نوید محمودی تهیهكننده فیلم شكستن همزمان بیست استخوان رفتیم. فیلمی كه بعد از اكران موفق در جشنواره جهانی فیلم فجر قرار است بهزودی اكران عمومی شود.
كنید؟
ما در آخرین خبر اعلام كردیم كه دنبال اكران عمومی فیلم هستیم و به شورای صنفی نمایش و شورایعالی درخواست نمایش آن را دادیم تا درخواستهای ما به ثمر برسد قطعا دوسه هفتهای باید صبر كنیم كه جلسههای دوستان تشكیل شود و ببینیم بالاخره كی به ما مجوز میدهند. برای ما مهم است كه فیلم را در تابستان اكران كنیم، اما این تصمیم منوط به دریافت مجوز آن است.
در افغانستان هم اكران عمومی آن را دارید؟
از آنجا كه این فیلم محصول مشترك ایران و افغانستان است، هدفمان این است كه آن را همزمان در هر دو كشور به اكران عمومی برسانیم. این اكران همزمان نقطه اشتراك جذابی است و كمك بسیاری به روابط بین فرهنگی دو كشور میكند.
فیلمهای قبلی شما چند مترمكعب عشق و رفتن كه هر دو محصول مشترك ایران و افغانستان هستند در سینماهای افغانستان با چه استقبالی مواجه شدند؟
چند مترمكعب عشق به عنوان نماینده سینمای افغانستان در اسكار باید در آنجا اكران میشد و اكران عمومیاش در آنجا بسیار مورد استقبال قرار گرفت و رفتن هم به همین شكل. كلا در این فیلمها چون به لحاظ گویش و لهجه بازیگران این سرزمین صحبت میكنند برای مردم افغانستان خیلی جذاب است و از آنها بسیار استقبال میكنند.
در آینده هم میخواهید آثارتان را مشتركا با افغانستان تولید كنید؟
مشخص نیست. بر اساس قصه است كه تصمیم میگیریم فیلممان را كجا و چطور بسازیم. معلوم نیست كه فیلم بعدی ما در ایران اتفاق میافتد یا در افغانستان یا در اروپا. سه فیلم چند مترمكعب عشق، رفتن و شكستن همزمان بیست استخوان به دلیل اینكه بیانگر قصه مهاجران افغانی در ایران بود طبیعتا میطلبید كه محصول مشتركی با كشور افغانستان باشد.
به تازگی صحبتهایی انجام شده مبنی بر اینكه بر اثر افت شدید درآمد در ایران به دلیل تحریمهای آمریكا، شاید از مهاجران افغان خواسته شود ایران را ترك كنند. با توجه به اینكه شما اصالتا افغانستانی هستید نظرتان درباره این مسأله چیست؟
تنها چیزی كه میتوانم بگویم این است كه دوست ندارم راجع به این مسأله حرف بزنم.
استقبال از فیلمهای ایرانی در كشور افغانستان چگونه است؟
فیلمها به طرق مختلف به دست مردم افغانستان میرسد. بعضیها یك فیلم را از طریق اینترنت دانلود میكنند (كه در تمام دنیا مرسوم است) و امیدوارم روزی برسد كه جلوی این كار گرفته شود و برخی دیگر هم فیلمهای ایرانی را در اكران محدودی كه در سینماها میشود میبینند، اما به واقع میگویم سینمای ایران و حتی بازیگران ایرانی در افغانستان كاملا شناخته شده هستند. این امر البته خیلی عجیب و غریب نیست. چون مراودات فرهنگی بین ایران و افغانستان همیشه وجود داشته و حداقل در چهار دهه گذشته مهاجران افغانستانی زیادی را در ایران داشتیم كه هنگام بازگشت به كشورشان خواهناخواه حامل بخشی از هویت فرهنگی ایرانی بودند. احساس میكنم ایران و افغانستان به دلیل دو كشور همسایگی و همزبانی، اشتراكات فرهنگی زیادی دارند كه به این آسانیها گسستنی نیست.
سینمای افغانستان را چطور میبینید؟
سینمای افغانستان، سینمای تلاشگر و رو به رشدی است. همین الان در جشنوارههای بزرگ جهانی، سینمای افغانستان یا نمایندهای مستقل دارد یا نمایندهای مشترك با كشوری دیگر. فیلمسازان بسیار بزرگی از افغانستان هستند كه جوایز ارزشمندی از جشنوارههای مختلف گرفتند. صدیق برمك، كارگردان اهل افغانستان است كه فیلمهایی از او چون اسامه، بیگانه و جنگ تریاك برنده جوایز بینالمللی شده یا عتیق رحیمی، نویسنده و فیلمساز بنام افغانستانی كه آثار ارزشمند زیادی را تولید كرده.
«شكستن همزمان بیست استخوان» در جشنواره جهانی فیلم فجر با استقبال خوبی از سوی مردم و منتقدان مواجه شد. با وجود این از آنجا كه گیشه سینمای ایران دست فیلمهای كمدی است و فیلم شما مولفههای كمدی ندارد، فكر میكنید چه بازخوردی در اكران عمومی داشته باشد؟
شرایط جامعه طوری است كه فیلمهای كمدی برایشان در اولویت سینما رفتن است. به این دلیل كه میتوانند یكیدو ساعت در سینما فضایی شاد و مفرح تجربه كنند. به همین دلیل هیچ گلهای بر آن نیست. 15 ـ 10 سال پیش هم دقیقا روال به همین گونه بود كه فیلمهای كمدی میفروخت و فیلمهای اجتماعی نه. به نظرم این دورانگذاری است كه بسته به شرایط اجتماعی تغییر میكند و میآید و میرود، اما در مورد فروش شكستن همزمان بیست استخوان در گیشه باید بگویم با توجه به اینكه محسن تنابنده در آن بازی چشمگیری دارد به نظرم میتواند مخاطب خودش را پیدا كند. البته نه به اندازه فیلمهای كمدی، اما فكر نمیكنم این فیلم در گیشه شكست بخورد.