در آسـتانه فصلی نو
همه خانم‌ها روزی آن را تجربه می‌كنند و با آمدنش شاید برخی‌ها كمی مضطرب شوند در حالی‌كه فصل جدیدی در زندگی‌شان آغاز شده كه كاملا طبیعی به حساب می‌آید. بله درست حدس زدید، صحبت درباره یائسگی است كه آگاهی در رابطه با آن می‌تواند بسیاری از نگرانی‌ها را برطرف كند. خانم‌هایی كه یائسه می‌شوند، با وجود طبیعی بودن این مساله، نباید ارتباط خود را با پزشك متخصص زنان قطع كنند تا مشكلی برایشان به‌وجود نیاید. دكتر آمنه لاهوتی اشكوری، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی، شما را در رابطه با یائسگی آگاه می‌كند.
بهاره جلالوند
یائسگی چرا اتفاق می‌افتد؟
هر دختر سالمی كه متولد می‌شود، بعد از رسیدن به سن بلوغ، دوره‌های خونریزی ماهیانه یا قاعدگی را تجربه می‌كند. این خونریزی‌ها در تمام سال‌های سنین باروری اتفاق می‌افتد و در حدود 50 سالگی قطع می‌شود. زمانی كه از قطع شدن قاعدگی‌ها یك سال بگذرد، می‌گویند فرد یائسه شده است. یعنی این‌كه فرد دیگر توانایی بارداری به‌طور طبیعی را ندارد، ضمن این‌كه از بعضی هورمون‌های تخمدانی كه سلامت سیستم‌های مختلف بدنش را تامین می‌كردند، محروم شده است. یائسگی در همه افراد در یك سن مشخص اتفاق نمی‌افتد، ولی در حالت طبیعی، معمولا حدود 51 سالگی رخ می‌دهد. اما ممكن است زودتر یا گاهی دیرتر از این زمان هم ایجاد شود. زمان یائسگی را تعداد تخمك‌های اولیه موجود در تخمدان‌ها تعیین می‌كنند. به این صورت كه هر نوزاد در زمان تولد، با تعداد مشخصی ذخیره تخمك به دنیا می‌آید. این تعداد تخمك در طول سال‌های عمر زندگی فرد كمتر و كمتر شده و زمانی كه تعداد آنها به هزار عدد می‌رسد، فرد یائسه می‌شود. پس بسته به این‌كه فرد از ابتدای تولد با چه تعداد تخمكی متولد شده، سن یائسگی‌اش متفاوت خواهد بود.
قطع قاعدگی را جدی بگیرید
یائسگی طبق تعریف، به قطع شدن دوره‌های ماهیانه اشاره دارد. پس یكی از مهم‌ترین علائم آن، همین قطع شدن قاعدگی‌هاست. علامت مهم دیگر كه خطرناك نیست ولی بسیار آزاردهنده محسوب می‌شود، گرگرفتگی است كه به صورت حملات گرم شدن ناگهانی بی ارتباط به دمای محیط و تعریق شدید و گاهی قرمز شدن صورت، خود را بروز می‌دهد.
این حملات معمولا در حوالی یائسگی و همزمان با كاهش ترشح هورمون استروژن از تخمدان شروع می‌شوند و ممكن است تا سال‌ها پس از آن ادامه یابند.
انتظار برای عوارض!
عوارض اصلی یائسگی به‌جز از بین رفتن قدرت باروری، شامل بروز عوارض در سایر سیستم‌های بدن است كه از همه مهم‌تر سیستم قلبی ـ عروقی و استخوان به حساب می‌آید. خانم‌ها تا زمانی كه قاعده می‌شوند به خاطر وجود هورمون استروژن از نظر قلبی حدود ده سال جوان تر از مردان هم‌سن خود هستند اما بعد از یائسگی این تفاوت از بین می‌رود. ضمن این‌كه خطر بیماری‌های قلبی و سكته قلبی پس از یائسگی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر برای نشستن كلسیم روی استخوان‌ها وجود هورمون استروژن كه از تخمدان‌ها ترشح می‌شود، ضروری است. بعد از یائسگی با قطع ترشح این هورمون از تخمدان‌ها، عملا رسوب كلسیم بر استخوان‌ها بسیار كم شده و به تدریج پوكی استخوان ایجاد می‌شود. البته در افراد مختلف و باتوجه به توده استخوانی قبلی، شدت آن متفاوت است.
این پوكی استخوان، علامت مشخصی ندارد مگر این‌كه باعث شكستگی خود به خودی استخوان یا شكستگی با ضربه ناچیز شود. به همین دلیل بعد از یك تا دو سال از شروع یائسگی، اسكن استخوان برای تخمین میزان پوكی استخوان انجام می‌شود. یائسگی فقط به معنای قطع قاعدگی و قطع باروری نیست و علائم دیگری هم دارد. یكی از آزار دهنده‌ترین علامت آن، گرگرفتگی محسوب می‌شود كه البته خطرناك هم نیست. با این وجود، همه خانم‌های یائسه باید از شروع علائم، تحت نظر پزشك باشند چون همان‌طور كه گفته شد، خطر پوكی استخوان و بیماری‌های قلبی و عروقی آنها را تهدید می‌كند.
یائسگی از نوع زودرس
متاسفانه در سال‌های اخیر، سن یائسگی تغییر كرده است. به این معنی كه خانم‌ها زودتر از زمان مورد انتظار یائسه می‌شوند. مطالعه مشخص و ثابت شده‌ای در این زمینه برای تعیین علل دقیق كاهش سن یائسگی وجود ندارد. اما به نظر می‌رسد تغییرات در سبك زندگی، عدم برخورداری از زندگی سالم و استراحت و تغذیه سالم در طول زمان، باروری زنان را كاهش داده و همچنین عملكرد تخمدان‌ها را نیز دچار مشكل كرده است. با توجه به توضیحی كه در مورد مشخص بودن ذخیره تخمدان هر فردی در زمان تولد گفته شد، راهی برای به تعویق انداختن یائسگی، وجود ندارد و با تجویز هورمون پس از رخ دادن یائسگی فقط می‌توان جلوی عوارض ناشی از كمبود هورمون‌ها را گرفت، اما نمی‌توان تخمك‌گذاری و باروری را به حالت طبیعی برگرداند.
خطر ابتلا به سرطان
خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها در سن یائسگی، افزایش می‌یابد كه البته این افزایش خطر، به خود یائسگی مربوط نمی‌شود و بیشتر به افزایش سن و هورمون‌هایی كه برای درمان علائم یائسگی تجویز می‌شود، می‌تواند مرتبط باشد. پس در چنین شرایطی، خانم‌ها باید حتما معاینات و آزمایش‌های دوره‌ای را تحت نظر پزشك متخصص زنان انجام دهند.
پیش به سوی یك زندگی سالم
بعد از یائسگی، توجه به زندگی سالم، ورزش و مراقبت از پوست و همچنین كنترل وزن اهمیت بیشتری می‌یابد. سوخت و ساز بدن پس از یائسگی كاهش پیدا می‌كند در نتیجه حتی با حفظ میزان خوراك قبلی، زنان دچار اضافه وزن می‌شوند. ورزش كردن به بهبود و حفظ شرایط قلبی وعروقی زنان كمك می‌كند، ضمن این‌كه مانع افزایش وزن شده و شادابی زنان را در پی دارد. علاوه بر این، ورزش می‌تواند به بهبود شرایط روحی این دسته از خانم‌ها كمك كند.
ناامیدی در كار نیست
یائسگی برخلاف اسم آن، به معنی یاس و ناامیدی نیست. باتوجه به افزایش امید به زندگی، اكثر خانم‌ها حداقل یك سوم عمر خود را بعد از یائسگی زندگی می‌كنند. به همین دلیل سلامت جسمی و روانی این زنان اهمیت زیادی دارد.
از نظر شرایط روحی و روانی الزاما زنان دچار ناراحتی و یاس نمی‌شوند و این بیشتر تلقین فرهنگی است كه در زنان ایجاد می‌شود. همچنین تمایلات جنسی و روابط زناشویی هم در زنانی كه از قبل رابطه گرم و طبیعی با همسرشان داشته‌اند به همان شكل باقی می‌ماند و مشكلی در این زمینه ایجاد نخواهد شد. بعد از گذشت چندین سال اگر مشكلی برای خانم ایجاد شود، پزشك می‌تواند با تجویز انواع داروهای موضعی به او كمك كند تا رابطه زناشویی مطلوبی داشته باشد.
نكاتی درباره هورمون درمانی
هورمون درمانی در خانم‌هایی كه قبل از سن پنجاه سالگی یائسه شده‌اند توصیه می‌شود و بعد از این سن با توافق و نظر پزشك و بیمار، خواهد بود.
مطالعات جدید نشان داده‌اند، كه هورمون درمانی پس از یائسگی در صورتی كه مشكلی مثل سرطان سینه (یا هر بدخیمی وابسته به استروژن) وجود نداشته باشد، نه‌تنها اشكالی ندارد بلكه مفید هم هست. منتها این خانم‌ها حتما باید مثل همه خانم‌های دیگر بالای چهل سال، معاینه سالانه و تست پاپ اسمیر را انجام دهند. انجام این بررسی‌ها معمولا در هفتاد سالگی متوقف می‌شود كه به علت كاهش خطر این سرطان‌ها بعد از 70سالگی است.
هر دختر سالمی كه متولد می‌شود، بعد از رسیدن به سن بلوغ، دوره‌های خونریزی ماهیانه یا قاعدگی را تجربه می‌كند. این خونریزی‌ها در تمام سال‌های سنین باروری اتفاق می‌افتد و در حدود 50 سالگی قطع می‌شود. زمانی كه از قطع شدن قاعدگی‌ها یك سال بگذرد، می‌گویند فرد یائسه شده است. یعنی این‌كه فرد دیگر توانایی بارداری به‌طور طبیعی را ندارد، ضمن این‌كه از بعضی هورمون‌های تخمدانی كه سلامت سیستم‌های مختلف بدنش را تامین می‌كردند، محروم شده است. یائسگی در همه افراد در یك سن مشخص اتفاق نمی‌افتد، ولی در حالت طبیعی، معمولا حدود 51 سالگی رخ می‌دهد. اما ممكن است زودتر یا گاهی دیرتر از این زمان هم ایجاد شود. زمان یائسگی را تعداد تخمك‌های اولیه موجود در تخمدان‌ها تعیین می‌كنند. به این صورت كه هر نوزاد در زمان تولد، با تعداد مشخصی ذخیره تخمك به دنیا می‌آید. این تعداد تخمك در طول سال‌های عمر زندگی فرد كمتر و كمتر شده و زمانی كه تعداد آنها به هزار عدد می‌رسد، فرد یائسه می‌شود. پس بسته به این‌كه فرد از ابتدای تولد با چه تعداد تخمكی متولد شده، سن یائسگی‌اش متفاوت خواهد بود.
قطع قاعدگی را جدی بگیرید
یائسگی طبق تعریف، به قطع شدن دوره‌های ماهیانه اشاره دارد. پس یكی از مهم‌ترین علائم آن، همین قطع شدن قاعدگی‌هاست. علامت مهم دیگر كه خطرناك نیست ولی بسیار آزاردهنده محسوب می‌شود، گرگرفتگی است كه به صورت حملات گرم شدن ناگهانی بی ارتباط به دمای محیط و تعریق شدید و گاهی قرمز شدن صورت، خود را بروز می‌دهد.
این حملات معمولا در حوالی یائسگی و همزمان با كاهش ترشح هورمون استروژن از تخمدان شروع می‌شوند و ممكن است تا سال‌ها پس از آن ادامه یابند.
انتظار برای عوارض!
عوارض اصلی یائسگی به‌جز از بین رفتن قدرت باروری، شامل بروز عوارض در سایر سیستم‌های بدن است كه از همه مهم‌تر سیستم قلبی ـ عروقی و استخوان به حساب می‌آید. خانم‌ها تا زمانی كه قاعده می‌شوند به خاطر وجود هورمون استروژن از نظر قلبی حدود ده سال جوان تر از مردان هم‌سن خود هستند اما بعد از یائسگی این تفاوت از بین می‌رود. ضمن این‌كه خطر بیماری‌های قلبی و سكته قلبی پس از یائسگی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر برای نشستن كلسیم روی استخوان‌ها وجود هورمون استروژن كه از تخمدان‌ها ترشح می‌شود، ضروری است. بعد از یائسگی با قطع ترشح این هورمون از تخمدان‌ها، عملا رسوب كلسیم بر استخوان‌ها بسیار كم شده و به تدریج پوكی استخوان ایجاد می‌شود. البته در افراد مختلف و باتوجه به توده استخوانی قبلی، شدت آن متفاوت است.
این پوكی استخوان، علامت مشخصی ندارد مگر این‌كه باعث شكستگی خود به خودی استخوان یا شكستگی با ضربه ناچیز شود. به همین دلیل بعد از یك تا دو سال از شروع یائسگی، اسكن استخوان برای تخمین میزان پوكی استخوان انجام می‌شود. یائسگی فقط به معنای قطع قاعدگی و قطع باروری نیست و علائم دیگری هم دارد. یكی از آزار دهنده‌ترین علامت آن، گرگرفتگی محسوب می‌شود كه البته خطرناك هم نیست. با این وجود، همه خانم‌های یائسه باید از شروع علائم، تحت نظر پزشك باشند چون همان‌طور كه گفته شد، خطر پوكی استخوان و بیماری‌های قلبی و عروقی آنها را تهدید می‌كند.
یائسگی از نوع زودرس
متاسفانه در سال‌های اخیر، سن یائسگی تغییر كرده است. به این معنی كه خانم‌ها زودتر از زمان مورد انتظار یائسه می‌شوند. مطالعه مشخص و ثابت شده‌ای در این زمینه برای تعیین علل دقیق كاهش سن یائسگی وجود ندارد. اما به نظر می‌رسد تغییرات در سبك زندگی، عدم برخورداری از زندگی سالم و استراحت و تغذیه سالم در طول زمان، باروری زنان را كاهش داده و همچنین عملكرد تخمدان‌ها را نیز دچار مشكل كرده است. با توجه به توضیحی كه در مورد مشخص بودن ذخیره تخمدان هر فردی در زمان تولد گفته شد، راهی برای به تعویق انداختن یائسگی، وجود ندارد و با تجویز هورمون پس از رخ دادن یائسگی فقط می‌توان جلوی عوارض ناشی از كمبود هورمون‌ها را گرفت، اما نمی‌توان تخمك‌گذاری و باروری را به حالت طبیعی برگرداند.
خطر ابتلا به سرطان
خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها در سن یائسگی، افزایش می‌یابد كه البته این افزایش خطر، به خود یائسگی مربوط نمی‌شود و بیشتر به افزایش سن و هورمون‌هایی كه برای درمان علائم یائسگی تجویز می‌شود، می‌تواند مرتبط باشد. پس در چنین شرایطی، خانم‌ها باید حتما معاینات و آزمایش‌های دوره‌ای را تحت نظر پزشك متخصص زنان انجام دهند.
پیش به سوی یك زندگی سالم
بعد از یائسگی، توجه به زندگی سالم، ورزش و مراقبت از پوست و همچنین كنترل وزن اهمیت بیشتری می‌یابد. سوخت و ساز بدن پس از یائسگی كاهش پیدا می‌كند در نتیجه حتی با حفظ میزان خوراك قبلی، زنان دچار اضافه وزن می‌شوند. ورزش كردن به بهبود و حفظ شرایط قلبی وعروقی زنان كمك می‌كند، ضمن این‌كه مانع افزایش وزن شده و شادابی زنان را در پی دارد. علاوه بر این، ورزش می‌تواند به بهبود شرایط روحی این دسته از خانم‌ها كمك كند.
ناامیدی در كار نیست
یائسگی برخلاف اسم آن، به معنی یاس و ناامیدی نیست. باتوجه به افزایش امید به زندگی، اكثر خانم‌ها حداقل یك سوم عمر خود را بعد از یائسگی زندگی می‌كنند. به همین دلیل سلامت جسمی و روانی این زنان اهمیت زیادی دارد.
از نظر شرایط روحی و روانی الزاما زنان دچار ناراحتی و یاس نمی‌شوند و این بیشتر تلقین فرهنگی است كه در زنان ایجاد می‌شود. همچنین تمایلات جنسی و روابط زناشویی هم در زنانی كه از قبل رابطه گرم و طبیعی با همسرشان داشته‌اند به همان شكل باقی می‌ماند و مشكلی در این زمینه ایجاد نخواهد شد. بعد از گذشت چندین سال اگر مشكلی برای خانم ایجاد شود، پزشك می‌تواند با تجویز انواع داروهای موضعی به او كمك كند تا رابطه زناشویی مطلوبی داشته باشد.
نكاتی درباره هورمون درمانی
هورمون درمانی در خانم‌هایی كه قبل از سن پنجاه سالگی یائسه شده‌اند توصیه می‌شود و بعد از این سن با توافق و نظر پزشك و بیمار، خواهد بود.
مطالعات جدید نشان داده‌اند، كه هورمون درمانی پس از یائسگی در صورتی كه مشكلی مثل سرطان سینه (یا هر بدخیمی وابسته به استروژن) وجود نداشته باشد، نه‌تنها اشكالی ندارد بلكه مفید هم هست. منتها این خانم‌ها حتما باید مثل همه خانم‌های دیگر بالای چهل سال، معاینه سالانه و تست پاپ اسمیر را انجام دهند. انجام این بررسی‌ها معمولا در هفتاد سالگی متوقف می‌شود كه به علت كاهش خطر این سرطان‌ها بعد از 70سالگی است.
