زمانی برای ایجاد رانت
مهرداد مال عزیزی/ كارشناس مسائل شهری
در بیشتر مواد قانونی ما مصلحت‌اندیشی نهفته است، حتی در طرح‌های تفصیلی مربوط به شهرسازی كه از اساس اشتباه است. كمیسیون ماده 100 به این دلیل تشكیل شده تا تخلفاتی را كه درطرح تفصیلی ایجاد می‌شود، دریافت كرده و درباره آن تصمیم‌گیری كند كه به اعتقاد من این فلسفه نیز اشتباه است. در واقع طرح‌های بالادستی باید طوری باشد كه امكان هیچ‌گونه تغییر، تصحیح و تغییر كاربری درآن وجود نداشته باشد.
از آنجا كه طرح‌های بالادستی ما كه توسط وزارت مسكن تهیه می‌شوند نواقص بسیاری دارند، باید به‌صراحت بگویم تقریبا همه طرح‌های بالادست مدیریت‌های شهری و روستایی ما كه از داخل آنها كمیسیون‌ها زاده می‌شوند، دچار نبود شفافیت هستند.
اصلا به چه دلیلی باید در كنار یك قانون، ماده قانونی لحاظ شود كه ماهیتش مصلحت‌اندیشانه است؟! مفهوم ذاتی و وجودی كمیسیون ماده 100 به این معناست كه بعد از این تخلف حالا چه كار كنیم؟ حالا مصلحت چیست؟ اصلا چه دلیلی دارد در همه قوانین بالادستی مدیریت شهری جایی برای تخلف بگذاریم كه برایش ماده قانونی تهیه كنیم؟ اصلا چرا باید به تخلف برسد كه برایش كمیسیون تشكیل شود؟
شفاف بگویم كه وقتی نام كمیسیون ماده 100 می‌آید كدام مدیری می‌تواند بگوید من توجهی به ماده 100 ندارم و هیچ پرونده‌ای نباید به این كمیسیون ارجاع شود؟ هیچ مدیری این كار را نمی‌كند چراكه اطمینانی به طرح بالادستی خودش ندارد. مشكل اینجاست كه طرح‌های تفصیلی در ایران كار را تمام نمی‌كنند و به این دلیل كه طرح‌های بالادستی ما طرح‌های پویا و محرك نیستند و شامل طرح‌های ناكارآمدند، نتیجه این می‌شود كه افرادی از این خلآ قانونی و مقررات طرح‌های تفصیلی سوء‌استفاده و تخلف می‌كنند به امید این كه به كمیسیون ماده 100 ارجاع شوند تا با پرداخت جریمه تخلف خود را بپوشانند.
همین است كه ماهیت كلی كمیسیون ماده 100 به نوعی تشویق به تخلف است. ما وقتی در قانون صراحت لهجه نداشته باشیم یعنی زمینه را برای استفاده از رانت ایجاد كرده‌ایم. طرح تفصیلی یك حكم قضایی است اما آیا طرح تفصیلی خودش به تنهایی كار را تمام كرده است؟
بنده اعلام می‌كنم خیر، عموما این نقص از مسكن و شهرسازی آغاز می‌شود كه این طرح‌ها را تهیه و به شهرداری‌ها ابلاغ می‌كند كه بر این اساس اجرا شود.
كمیسیون‌هایی كه زیرمجموعه یك قانون می‌آیند یعنی ایجاد رانت، یعنی زمینه برای ایجاد فساد، كمیسیون ماده 100 به‌جز نگاه رانتی تقریبا هیچ گلی بر سر طرح‌های تفصیلی نمی‌زند.
در بیشتر مواد قانونی ما مصلحت‌اندیشی نهفته است، حتی در طرح‌های تفصیلی مربوط به شهرسازی كه از اساس اشتباه است. كمیسیون ماده 100 به این دلیل تشكیل شده تا تخلفاتی را كه درطرح تفصیلی ایجاد می‌شود، دریافت كرده و درباره آن تصمیم‌گیری كند كه به اعتقاد من این فلسفه نیز اشتباه است. در واقع طرح‌های بالادستی باید طوری باشد كه امكان هیچ‌گونه تغییر، تصحیح و تغییر كاربری درآن وجود نداشته باشد.
از آنجا كه طرح‌های بالادستی ما كه توسط وزارت مسكن تهیه می‌شوند نواقص بسیاری دارند، باید به‌صراحت بگویم تقریبا همه طرح‌های بالادست مدیریت‌های شهری و روستایی ما كه از داخل آنها كمیسیون‌ها زاده می‌شوند، دچار نبود شفافیت هستند.
اصلا به چه دلیلی باید در كنار یك قانون، ماده قانونی لحاظ شود كه ماهیتش مصلحت‌اندیشانه است؟! مفهوم ذاتی و وجودی كمیسیون ماده 100 به این معناست كه بعد از این تخلف حالا چه كار كنیم؟ حالا مصلحت چیست؟ اصلا چه دلیلی دارد در همه قوانین بالادستی مدیریت شهری جایی برای تخلف بگذاریم كه برایش ماده قانونی تهیه كنیم؟ اصلا چرا باید به تخلف برسد كه برایش كمیسیون تشكیل شود؟
شفاف بگویم كه وقتی نام كمیسیون ماده 100 می‌آید كدام مدیری می‌تواند بگوید من توجهی به ماده 100 ندارم و هیچ پرونده‌ای نباید به این كمیسیون ارجاع شود؟ هیچ مدیری این كار را نمی‌كند چراكه اطمینانی به طرح بالادستی خودش ندارد. مشكل اینجاست كه طرح‌های تفصیلی در ایران كار را تمام نمی‌كنند و به این دلیل كه طرح‌های بالادستی ما طرح‌های پویا و محرك نیستند و شامل طرح‌های ناكارآمدند، نتیجه این می‌شود كه افرادی از این خلآ قانونی و مقررات طرح‌های تفصیلی سوء‌استفاده و تخلف می‌كنند به امید این كه به كمیسیون ماده 100 ارجاع شوند تا با پرداخت جریمه تخلف خود را بپوشانند.
همین است كه ماهیت كلی كمیسیون ماده 100 به نوعی تشویق به تخلف است. ما وقتی در قانون صراحت لهجه نداشته باشیم یعنی زمینه را برای استفاده از رانت ایجاد كرده‌ایم. طرح تفصیلی یك حكم قضایی است اما آیا طرح تفصیلی خودش به تنهایی كار را تمام كرده است؟
بنده اعلام می‌كنم خیر، عموما این نقص از مسكن و شهرسازی آغاز می‌شود كه این طرح‌ها را تهیه و به شهرداری‌ها ابلاغ می‌كند كه بر این اساس اجرا شود.
كمیسیون‌هایی كه زیرمجموعه یك قانون می‌آیند یعنی ایجاد رانت، یعنی زمینه برای ایجاد فساد، كمیسیون ماده 100 به‌جز نگاه رانتی تقریبا هیچ گلی بر سر طرح‌های تفصیلی نمی‌زند.
