چرا فیلم‌های قاچاق شده اخیر بیشتر از جشنواره‌های جهانی به بیرون درز كرده است؟
لطفــــــا کپـــــی نکــــــنید!
فیلم‌ها ساخته می‌شوند كه دیده شوند، ابتدا از سوی تماشاگران وطنی فیلمساز و اگر جذابیت و استاندارد و ظرفیتی باشد، در آن‌سوی مرزها و در جشنواره‌های جهانی و اكران‌های بین‌المللی و فرامرزی هم به نمایش در می‌آیند و قدر می‌بینند یا به اصطلاح تحویل گرفته نمی‌شوند. آن چیزی كه اهمیت دارد، سازوكار نمایش فیلم در فضایی امن و آرام است و احترام به حقوق سازندگان اثر باید جزو اولویت‌های عرضه این محصول فرهنگی و سینمایی باشد. اما پدیده شوم قاچاق، همیشه حضور تهدیدكننده‌ای دارد؛ كپی و تكثیر و توزیع غیرقانونی فیلم‌های سینمایی، موجبات ضرر و زیان‌های مادی و معنوی جبران نشدنی فراوانی را فراهم می‌آورد. این جریان مذموم فرهنگی یا به عبارتی دیگرغیرفرهنگی، تنها محدود به سینمای ایران نیست و در دیگر كشورها هم اتفاق می‌افتد. نمونه بارزش كپی غیرقانونی انبوه فیلم‌های روز و كلاسیك سینمای جهان است كه در نبود كپی رایت و حق مولف، خیر و بركتش به داخل كشور ما هم می‌رسد و باعث می‌شود چشم ما هم به تماشای این آثار روشن شود.
سینمای ایران اما به دلیل روند معمولا نزار و اقتصاد ضعیفش، بیش از كشورهای صاحب سینما در زمینه قاچاق فیلم متضرر می‌شود و كپی كاری و تكثیر و توزیع غیرقانونی فیلم‌ها زیان هنگفتی را به صاحبان آثار سینمایی وارد می‌كند. شكل شایع و مرسوم قاچاق فیلم و سریال در سینمای ایران كه متاسفانه انگار عادی شده، كپی آثار هنگام عرضه در شبكه نمایش خانگی است، به‌طوری كه وقتی فیلم یا سریالی به شكل قانونی وارد شبكه نمایش خانگی می‌شود، تقریبا بلافاصله كپی می‌شود و به شكل غیرقانونی و رایگان در فضای مجازی و پیام‌رسان‌های خارجی و فیلترشده در اختیار مردم قرار می‌گیرد. كپی و تكثیر و فروش نسخه‌های فیزیكی سی دی‌ها و دی وی دی‌ها هم كه مسبوق به سابقه است و حتما بسیار پیش آمده فروشندگان این نسخه‌ها را كنار خیابان‌ها دیده باشید، تاكید می‌كنم فقط دیده باشید و نه این‌كه احیانا از ایشان چیزی خریده باشید!
اما شكل واضح‌تر و عیان‌تر قاچاق فیلم‌های سینمایی، معمولا یا به شكل نسخه پرده‌ای بی كیفیت یا نسخه‌های باكیفیتی است كه همزمان با اكران یا كمی بعد از اكران و قبل از عرضه فیلم در شبكه نمایش خانگی، به‌صورت غیرقانونی به بیرون درز می‌كند و قاچاق می‌شود. ضربه‌ای كه این شیوه زشت و ناپسند به بدنه و اقتصاد سینمای ایران وارد می‌كند، جبران ناپذیر است و به جز بحث مادی، همین آرامش و امنیت و ثبات
نصفه و نیمه سینمای ایران را هم سلب می‌كند.
موج جدید قاچاق
مدت‌ها بود كمتر خبری از قاچاق فیلم‌های سینمایی قبل از عرضه در شبكه نمایش خانگی و حتی همزمان با اكران بود، اما به تازگی چند فیلم دوباره قاچاق شدند تا سوداگران سینمایی برای سینمای ایران و اهالی آن
خط و نشان بكشند و ابرازوجود كنند! قصر شیرین، ساخته سیدرضا میركریمی، شبی كه ماه كامل شد ساخته نرگس آبیار و خانه پدری ساخته كیانوش عیاری، تازه ترین فیلم‌هایی هستند كه نسخه‌های قاچاق آنها توزیع شد.
چند روز پیش میركریمی با انتشار پستی در صفحه شخصی اش در اینستاگرام، از قاچاق قصر شیرین خبر داد و نوشت: «سلام دوستان، متاسفانه فیلم قصرشیرین به سرقت رفته و به صورت غیرمجاز در شبكه مجازی منتشر شده است. لطفاً در حركتی اخلاقی و در حمایت از حقوق صاحبان اثر، این فیلم را به صورت قانونی هفته بعد در شبكه نمایش خانگی ببینید.»
شبی كه ماه كامل شد هم تقریبا همزمان با قصر شیرین قاچاق شد و برخی مخاطبان نسخه بی كیفیت توزیع شده آن را دیدند. قبل از این دو فیلم هم خانه پدری درست یك روز قبل از پایان اكران محدود خود قاچاق شد، فیلمی كه به دلیل حاشیه‌های پیرامون آن و سه بار توقیف و رفع توقیف شدنش و برخی حساسیت‌هایی كه نسبت به این اثر وجود دارد، ظاهرا نباید منتظر نسخه شبكه نمایش خانگی آن دست كم به این زودی‌ها باشیم.
پیش از موج جدید و هت‌تریك اخیر قاچاقچی‌های سینما، چند فیلم دیگر هم به شكل غیرقانونی، در فضای مجازی منتشر شدند و همین‌طور نسخه كپی آن از سوی دستفروش‌های فیلم، در خیابان‌ها و حتی برخی نمایندگی‌های فروش محصولات سینمایی عرضه شد. سرخپوست، ساخته نیما جاویدی كه نسخه بسیار بی كیفیت و پرده‌ای آن منتشر شد، یكی دیگر از فیلم‌های قاچاق شده امسال سینمای ایران است. متری شیش و نیم ساخته سعید روستایی -كه تا اینجا عنوان پرفروش ترین فیلم سال را یدك می‌كشد- و رحمان 1400 ساخته منوچهر هادی -كه از پرفروش ترین فیلم‌های امسال است- هم از دیگر آثار امسال سینمای ایران هستند كه طعم تلخ قاچاق شدن و تكثیر غیرقانونی را چشیدند.
اما شاید عنوان غریب ترین قاچاق، مربوط به فیلم رستاخیز ساخته توقیفی احمدرضا درویش باشد؛ فیلمی كه نسخه تقریبا باكیفیت آن با دوبله عربی در فضای مجازی منتشر و به سرعت دست به دست شد و بسیاری از مخاطبان ایرانی كه در این چند سال، امكان تماشای این اثر عاشورایی برایشان فراهم نشده، این فرصت غیرقانونی و البته مغتنم را غنیمت شمردند و به تماشای فیلم با همین وضعیت رضایت دادند. البته تعدادی از قاچاقچیان خدوم، كمی بعد همت به خرج دادند و زیرنویس فارسی را هم به این نسخه عربی اضافه كردند تا مخاطبان ایرانی به شكل كامل‌تری قصه فیلم را دنبال كنند!
متهمان خارجی
نكته‌ای كه در موج اخیر قاچاق فیلم‌های سینمایی قابلیت اشاره و تامل دارد، این است كه بیشتر این آثار به‌ظاهر از طریق جشنواره‌های خارجی و جهانی كه به بیرون و به فضای مجازی درز كرده و سرانجام به داخل كشور هم راه یافته‌اند. شبی كه ماه كامل شد -كه عنوان For Review (برای بازبینی) در گوشه تصویر آن به چشم می‌خورد- زیرنویس انگلیسی دارد؛ فیلمی كه به تازگی در جشنواره شب‌های سیاه تالین در كشور استونی، فیلم برگزیده تماشاگران شد.
فیلم قصرشیرین، ساخته میركریمی نیز كه هم زیرنویس انگلیسی دارد و هم منقش به لوگوی شركت IRIMAGE (پخش كننده بین‌المللی فیلم است)، پیش از این در چند جشنواره جهانی حضور داشته و احتمال تكثیر غیرقانونی آن از هریك از این رویدادها وجود دارد. اگرچه نسخه‌ای كه از خانه پدری قاچاق شده، زیرنویس انگلیسی و نشان دیگری دال بر نسخه جهانی ندارد، اما عرضه آن در جشنواره ونیز در چند سال گذشته نیز و احتمال لو رفتن فیلم از آن طریق را هم محتمل می‌كند. حضور در جشنواره‌های ریز و درشت خارجی كه بیشتر آنها چندان اسم و رسم و اعتباری هم ندارند، برای برخی فیلمسازان و كارگردانان سینمای ایران، همچون كعبه آمال است و آنها تقریبا به هر قیمتی حاضرند راهی این رویدادها شوند. حالا به نظر می‌رسد این اشتیاق، تنها منجر به كسب افتخارهای واقعی و گاه كاذب و كم‌ارزش نمی‌شود، بلكه مثل تیغی دو دم، گاهی بر ضد خود هم عمل می‌كند و به شیوه درز كردن نسخه‌های جشنواره‌های جهانی فیلم‌های ایرانی، قربانی می‌گیرد و برخی از این آثار قاچاق می‌شوند.
بی احتیاطی صاحبان آثار
محمدحسین فرحبخش، تهیه كننده و كارگردان سینمای ایران كه خود از دیرباز از فعالان مبارزه با كپی و قاچاق فیلم‌های سینمایی بود، درباره موج جدید قاچاق فیلم‌های سینمایی ایران به جام‌جم گفت: تا مدتی قبل كه عملیات ستاد صیانت از آثار سینمایی و سمعی و بصری دراختیار ما بود و من به عنوان یكی از اعضای آن فعالیت می‌كردم، پیگیر مقابله با جریان قاچاق فیلم‌های سینمایی بودم اما وقتی از اول آذر این ستاد را در اختیار آقای سیدمحمد مهدی طباطبایی نژاد به عنوان دبیر كل ستاد صیانت و مبارزه با تكثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری قراردادیم، ایشان عملا آن را تعطیل كردند!
این سینماگر، بخش مهمی از بحث قاچاق فیلم‌های سینمایی را متوجه خود صاحبان آثار دانست و گفت: بخشی از این ماجراها تقصیر خود دوستان تهیه كننده و پخش كننده است، چون برخی از این فیلم‌ها كه به بیرون آمده‌اند، كیفیت خیلی خوبی دارند و معلوم است تنها صاحبان آثار و استودیوها به این نسخه‌ها دسترسی داشته‌اند. به نظرم خود دوستان سینمایی، 99 درصد در این زمینه بی احتیاطی می‌كنند. وقتی هم كه فیلم پخش شد، دیگر هیچ كس نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. ضمن این‌كه عملا هم هیچ مبارزه‌ای در زمینه مقابله با جریان قاچاق صورت نمی‌گیرد.
فرحبخش درباره این احتمال و گمانه زنی كه برخی فیلم‌ها از طریق جشنواره‌های جهانی قاچاق می‌شوند و لو می‌روند نیز توضیح داد: احتمال این مورد هم وجود دارد، برای همین دوستانی كه فیلم‌هایشان را برای حضور در جشنواره‌های جهانی می‌فرستند، حتما باید نسخه‌های ارسالی را كدگذاری كنند. اگر این كار را انجام داده باشند، می‌توانند پیگیری كنند، اما اگر كدگذاری نكرده باشند، دستشان به جایی بند نیست.
نسخه‌های بدون قفل
سعید خانی، مدیرپخش خانه فیلم كه به عنوان توزیع كننده متری
شیش و نیم، با پدیده قاچاق مواجه بوده است، درباره موج اخیر تكثیر غیرقانونی آثار سینمایی به جام‌جم گفت: باتوجه به مافیای قاچاق و سودآوری مالی كه در فضای مجازی وجود دارد، همه فیلم‌ها در هرلحظه امكان قاچاق شدن را دارند. برخی از فیلم‌ها از روی پرده سینما ضبط و قاچاق شده‌اند، برای همین اینجا سینماداران باید مراقبت بیشتری انجام دهند. بخش دیگری از قاچاق هم مربوط به نسخه‌هایی است كه ما برای حضور در جشنواره‌های جهانی می‌فرستیم.
این تهیه كننده سینما درباره چرایی لو رفتن و قاچاق برخی فیلم‌هایی كه نسخه‌ای از آنها به جشنواره‌های خارجی ارسال می‌شود هم توضیح داد: نسخه‌های دی سی پی و كدگذاری شده فیلم‌های ما چون با Certificate (گواهی) جشنواره‌های خارجی متغیر است، ایمن نیست و آنجا دیگر قابلیت كدگذاری ندارد. معمولا لابراتوارهای ما هم نمی‌توانند این پشتیبانی را انجام دهند، پخش كننده‌های ما نیز نسخه‌ای را به جشنواره‌های جهانی می‌فرستند كه قفل ندارد. بنابراین باید راهكاری بیندیشیم كه نسخه‌های كاملا حفاظت شده‌ای را راهی جشنواره‌های جهانی كنیم. همچنین تهیه كننده‌ها همیشه باید مراقبت كنند و نسخه‌های دی سی پی و كدگذاری شده را به شوراها و رویدادهای مختلف بفرستند. اما اگر نسخه‌ها به صورت دی وی دی باشد، ممكن است شخصی كه در این فضاها با این نسخه‌ها مواجه می‌شود، درك درستی نداشته باشد كه این دی وی دی معمولی نیست و چهارپنج میلیارد تومان قیمت و ارزش هنری دارد.
اما شكل واضح‌تر و عیان‌تر قاچاق فیلم‌های سینمایی، معمولا یا به شكل نسخه پرده‌ای بی كیفیت یا نسخه‌های باكیفیتی است كه همزمان با اكران یا كمی بعد از اكران و قبل از عرضه فیلم در شبكه نمایش خانگی، به‌صورت غیرقانونی به بیرون درز می‌كند و قاچاق می‌شود. ضربه‌ای كه این شیوه زشت و ناپسند به بدنه و اقتصاد سینمای ایران وارد می‌كند، جبران ناپذیر است و به جز بحث مادی، همین آرامش و امنیت و ثبات
نصفه و نیمه سینمای ایران را هم سلب می‌كند.
موج جدید قاچاق
مدت‌ها بود كمتر خبری از قاچاق فیلم‌های سینمایی قبل از عرضه در شبكه نمایش خانگی و حتی همزمان با اكران بود، اما به تازگی چند فیلم دوباره قاچاق شدند تا سوداگران سینمایی برای سینمای ایران و اهالی آن
خط و نشان بكشند و ابرازوجود كنند! قصر شیرین، ساخته سیدرضا میركریمی، شبی كه ماه كامل شد ساخته نرگس آبیار و خانه پدری ساخته كیانوش عیاری، تازه ترین فیلم‌هایی هستند كه نسخه‌های قاچاق آنها توزیع شد.
چند روز پیش میركریمی با انتشار پستی در صفحه شخصی اش در اینستاگرام، از قاچاق قصر شیرین خبر داد و نوشت: «سلام دوستان، متاسفانه فیلم قصرشیرین به سرقت رفته و به صورت غیرمجاز در شبكه مجازی منتشر شده است. لطفاً در حركتی اخلاقی و در حمایت از حقوق صاحبان اثر، این فیلم را به صورت قانونی هفته بعد در شبكه نمایش خانگی ببینید.»
شبی كه ماه كامل شد هم تقریبا همزمان با قصر شیرین قاچاق شد و برخی مخاطبان نسخه بی كیفیت توزیع شده آن را دیدند. قبل از این دو فیلم هم خانه پدری درست یك روز قبل از پایان اكران محدود خود قاچاق شد، فیلمی كه به دلیل حاشیه‌های پیرامون آن و سه بار توقیف و رفع توقیف شدنش و برخی حساسیت‌هایی كه نسبت به این اثر وجود دارد، ظاهرا نباید منتظر نسخه شبكه نمایش خانگی آن دست كم به این زودی‌ها باشیم.
پیش از موج جدید و هت‌تریك اخیر قاچاقچی‌های سینما، چند فیلم دیگر هم به شكل غیرقانونی، در فضای مجازی منتشر شدند و همین‌طور نسخه كپی آن از سوی دستفروش‌های فیلم، در خیابان‌ها و حتی برخی نمایندگی‌های فروش محصولات سینمایی عرضه شد. سرخپوست، ساخته نیما جاویدی كه نسخه بسیار بی كیفیت و پرده‌ای آن منتشر شد، یكی دیگر از فیلم‌های قاچاق شده امسال سینمای ایران است. متری شیش و نیم ساخته سعید روستایی -كه تا اینجا عنوان پرفروش ترین فیلم سال را یدك می‌كشد- و رحمان 1400 ساخته منوچهر هادی -كه از پرفروش ترین فیلم‌های امسال است- هم از دیگر آثار امسال سینمای ایران هستند كه طعم تلخ قاچاق شدن و تكثیر غیرقانونی را چشیدند.
اما شاید عنوان غریب ترین قاچاق، مربوط به فیلم رستاخیز ساخته توقیفی احمدرضا درویش باشد؛ فیلمی كه نسخه تقریبا باكیفیت آن با دوبله عربی در فضای مجازی منتشر و به سرعت دست به دست شد و بسیاری از مخاطبان ایرانی كه در این چند سال، امكان تماشای این اثر عاشورایی برایشان فراهم نشده، این فرصت غیرقانونی و البته مغتنم را غنیمت شمردند و به تماشای فیلم با همین وضعیت رضایت دادند. البته تعدادی از قاچاقچیان خدوم، كمی بعد همت به خرج دادند و زیرنویس فارسی را هم به این نسخه عربی اضافه كردند تا مخاطبان ایرانی به شكل كامل‌تری قصه فیلم را دنبال كنند!
متهمان خارجی
نكته‌ای كه در موج اخیر قاچاق فیلم‌های سینمایی قابلیت اشاره و تامل دارد، این است كه بیشتر این آثار به‌ظاهر از طریق جشنواره‌های خارجی و جهانی كه به بیرون و به فضای مجازی درز كرده و سرانجام به داخل كشور هم راه یافته‌اند. شبی كه ماه كامل شد -كه عنوان For Review (برای بازبینی) در گوشه تصویر آن به چشم می‌خورد- زیرنویس انگلیسی دارد؛ فیلمی كه به تازگی در جشنواره شب‌های سیاه تالین در كشور استونی، فیلم برگزیده تماشاگران شد.
فیلم قصرشیرین، ساخته میركریمی نیز كه هم زیرنویس انگلیسی دارد و هم منقش به لوگوی شركت IRIMAGE (پخش كننده بین‌المللی فیلم است)، پیش از این در چند جشنواره جهانی حضور داشته و احتمال تكثیر غیرقانونی آن از هریك از این رویدادها وجود دارد. اگرچه نسخه‌ای كه از خانه پدری قاچاق شده، زیرنویس انگلیسی و نشان دیگری دال بر نسخه جهانی ندارد، اما عرضه آن در جشنواره ونیز در چند سال گذشته نیز و احتمال لو رفتن فیلم از آن طریق را هم محتمل می‌كند. حضور در جشنواره‌های ریز و درشت خارجی كه بیشتر آنها چندان اسم و رسم و اعتباری هم ندارند، برای برخی فیلمسازان و كارگردانان سینمای ایران، همچون كعبه آمال است و آنها تقریبا به هر قیمتی حاضرند راهی این رویدادها شوند. حالا به نظر می‌رسد این اشتیاق، تنها منجر به كسب افتخارهای واقعی و گاه كاذب و كم‌ارزش نمی‌شود، بلكه مثل تیغی دو دم، گاهی بر ضد خود هم عمل می‌كند و به شیوه درز كردن نسخه‌های جشنواره‌های جهانی فیلم‌های ایرانی، قربانی می‌گیرد و برخی از این آثار قاچاق می‌شوند.
بی احتیاطی صاحبان آثار
محمدحسین فرحبخش، تهیه كننده و كارگردان سینمای ایران كه خود از دیرباز از فعالان مبارزه با كپی و قاچاق فیلم‌های سینمایی بود، درباره موج جدید قاچاق فیلم‌های سینمایی ایران به جام‌جم گفت: تا مدتی قبل كه عملیات ستاد صیانت از آثار سینمایی و سمعی و بصری دراختیار ما بود و من به عنوان یكی از اعضای آن فعالیت می‌كردم، پیگیر مقابله با جریان قاچاق فیلم‌های سینمایی بودم اما وقتی از اول آذر این ستاد را در اختیار آقای سیدمحمد مهدی طباطبایی نژاد به عنوان دبیر كل ستاد صیانت و مبارزه با تكثیر و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری قراردادیم، ایشان عملا آن را تعطیل كردند!
این سینماگر، بخش مهمی از بحث قاچاق فیلم‌های سینمایی را متوجه خود صاحبان آثار دانست و گفت: بخشی از این ماجراها تقصیر خود دوستان تهیه كننده و پخش كننده است، چون برخی از این فیلم‌ها كه به بیرون آمده‌اند، كیفیت خیلی خوبی دارند و معلوم است تنها صاحبان آثار و استودیوها به این نسخه‌ها دسترسی داشته‌اند. به نظرم خود دوستان سینمایی، 99 درصد در این زمینه بی احتیاطی می‌كنند. وقتی هم كه فیلم پخش شد، دیگر هیچ كس نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. ضمن این‌كه عملا هم هیچ مبارزه‌ای در زمینه مقابله با جریان قاچاق صورت نمی‌گیرد.
فرحبخش درباره این احتمال و گمانه زنی كه برخی فیلم‌ها از طریق جشنواره‌های جهانی قاچاق می‌شوند و لو می‌روند نیز توضیح داد: احتمال این مورد هم وجود دارد، برای همین دوستانی كه فیلم‌هایشان را برای حضور در جشنواره‌های جهانی می‌فرستند، حتما باید نسخه‌های ارسالی را كدگذاری كنند. اگر این كار را انجام داده باشند، می‌توانند پیگیری كنند، اما اگر كدگذاری نكرده باشند، دستشان به جایی بند نیست.
نسخه‌های بدون قفل
سعید خانی، مدیرپخش خانه فیلم كه به عنوان توزیع كننده متری
شیش و نیم، با پدیده قاچاق مواجه بوده است، درباره موج اخیر تكثیر غیرقانونی آثار سینمایی به جام‌جم گفت: باتوجه به مافیای قاچاق و سودآوری مالی كه در فضای مجازی وجود دارد، همه فیلم‌ها در هرلحظه امكان قاچاق شدن را دارند. برخی از فیلم‌ها از روی پرده سینما ضبط و قاچاق شده‌اند، برای همین اینجا سینماداران باید مراقبت بیشتری انجام دهند. بخش دیگری از قاچاق هم مربوط به نسخه‌هایی است كه ما برای حضور در جشنواره‌های جهانی می‌فرستیم.
این تهیه كننده سینما درباره چرایی لو رفتن و قاچاق برخی فیلم‌هایی كه نسخه‌ای از آنها به جشنواره‌های خارجی ارسال می‌شود هم توضیح داد: نسخه‌های دی سی پی و كدگذاری شده فیلم‌های ما چون با Certificate (گواهی) جشنواره‌های خارجی متغیر است، ایمن نیست و آنجا دیگر قابلیت كدگذاری ندارد. معمولا لابراتوارهای ما هم نمی‌توانند این پشتیبانی را انجام دهند، پخش كننده‌های ما نیز نسخه‌ای را به جشنواره‌های جهانی می‌فرستند كه قفل ندارد. بنابراین باید راهكاری بیندیشیم كه نسخه‌های كاملا حفاظت شده‌ای را راهی جشنواره‌های جهانی كنیم. همچنین تهیه كننده‌ها همیشه باید مراقبت كنند و نسخه‌های دی سی پی و كدگذاری شده را به شوراها و رویدادهای مختلف بفرستند. اما اگر نسخه‌ها به صورت دی وی دی باشد، ممكن است شخصی كه در این فضاها با این نسخه‌ها مواجه می‌شود، درك درستی نداشته باشد كه این دی وی دی معمولی نیست و چهارپنج میلیارد تومان قیمت و ارزش هنری دارد.
