مهم‌ترین خطر تندرستی در عصر جدید
شاید گمان می‌كنید مهم‌ترین خطر تندرستی در سال‌های پیش رو انواع ویروس‌های جدید یا تصادفات و از این قبیل مشكلات است. ولی از منظر پزشكی در این سال‌ها خطر اصلی و مهم‌ترین تهدید‌كننده زندگی انسان‌ها، زیاده‌روی در خوردن و سكون و بی‌تحركی است. وقتی به كودكان و نوجوانان نگاه می‌كنم و می‌بینم بیشترشان دچار اضافه وزن هستند، خطر را بیشتر احساس می‌كنم.
بیماری متابولیك، زاییده نوعی زندگی است كه به آن زندگی ماشینی می‌گوییم. در این نوع زندگی آدم‌ها حركت ندارند و هر چه بیشتر بتوانند غذا می‌خورند. متاسفانه به جز چاقی ظاهری این بیماری در سال‌های اول هیچ‌گونه اختلالی در سلامت ایجاد نمی‌كند، اما لحظه به لحظه باعث تخریب اندام‌های حیاتی بدن می‌شود. این بیماری شامل چند عامل مخرب است: بزرگ شدن شكم، فشار خون، زیادی قند خون، كبد چرب، زیادی‌تری گلیسرید و كمبود كلسترول خوب. شاید بهتر باشد این را به یك پیكان كشنده تشبیه كنیم كه در ابتدایش، بی‌تحركی و خوردن اضافه و در نوك این پیكان تنگ شدن رگ‌های قلبی و مغزی كه عامل سكته‌ها هستند، قرار دارند.
اما چگونه این ماجرا شكل می‌گیرد؟ وقتی غذا بیش ازحد نیاز مصرف شود و فعالیت بدن آنقدر نباشد كه بتواند قند حاصل از آن را مصرف كند، غده لوزالمعده مجبور می‌شود با ترشح بیشتر انسولین مواد غذایی اضافی را ذخیره كند. ذخیره مواد غذایی به صورت چربی در نقاط مختلف بدن ازجمله شكم است. یكی از معیارهای وجود بیماری متابولیك بزرگی شكم است. بعد از این كه شكم بزرگ شد و دیگر توان ذخیره بیشتر چربی را نداشت كم‌كم چربی وارد سلول‌های دیگر مثل لوزلمعده و كبد می‌شود و ما در سونو گرافی تجمع چربی در كبد را می‌بینیم. در این مرحله كبد چرب در واقع یك نشانه از وجود بیماری متابولیك است كه ظاهر می‌شود. اكنون نوبت فشار خون است. یكی از دلایل فشار خون ناتوانی انسولین در باز كردن رگ هاست كه در بیماران دچار مقاومت به انسولین و دیابت رخ می‌دهد و به این ترتیب رگ‌ها در بیماران دیابتی خوب متسع نمی‌شوند و استعداد به فشار خون بالاست.
در ادامه این سناریو، انسولین زیادی مرتب ترشح می‌شود تا مواد غذایی اضافی را به مصرف رساند. به تدریج سلول‌های بدن به این انسولین كه مرتب ترشح می‌شود مقاومت نشان می‌دهند و سطح انسولین در خون زیاد می‌شود. زیاد شدن سطح انسولین در خون در بیشتر مواقع هیچ علامتی ندارد و فقط با آزمایش مشخص می‌شود. البته به تدریج با زیاد شدن این مقاومت، قند خون شروع به بالا رفتن می‌كند و به این ترتیب یك عارضه دیگر یعنی زیادی قند خون ظاهر می‌شود. زیادی قند شاید در حد ۱۰۵ یا ۱۱۰ باشد ولی یك نشانه شوم است. زیادی انسولین موجب می‌شود نوعی چربی به نام‌تری گلیسیرید در خون زیاد شود و نوعی چربی به نام لیپوپروتئین متراكم (HDL) كاهش یابد كه چربی مفید خون است.
خبر خوب این است كه اگر فرد قبل از این كه دیر شود روش زندگی خود را تغییر دهد می‌تواند حركت این پیكان كشنده را متوقف كند. تغییر زندگی یعنی: كمتر بخوریم، بیشتر ورزش كنیم و آرام باشیم.
بیماری متابولیك، زاییده نوعی زندگی است كه به آن زندگی ماشینی می‌گوییم. در این نوع زندگی آدم‌ها حركت ندارند و هر چه بیشتر بتوانند غذا می‌خورند. متاسفانه به جز چاقی ظاهری این بیماری در سال‌های اول هیچ‌گونه اختلالی در سلامت ایجاد نمی‌كند، اما لحظه به لحظه باعث تخریب اندام‌های حیاتی بدن می‌شود. این بیماری شامل چند عامل مخرب است: بزرگ شدن شكم، فشار خون، زیادی قند خون، كبد چرب، زیادی‌تری گلیسرید و كمبود كلسترول خوب. شاید بهتر باشد این را به یك پیكان كشنده تشبیه كنیم كه در ابتدایش، بی‌تحركی و خوردن اضافه و در نوك این پیكان تنگ شدن رگ‌های قلبی و مغزی كه عامل سكته‌ها هستند، قرار دارند.
اما چگونه این ماجرا شكل می‌گیرد؟ وقتی غذا بیش ازحد نیاز مصرف شود و فعالیت بدن آنقدر نباشد كه بتواند قند حاصل از آن را مصرف كند، غده لوزالمعده مجبور می‌شود با ترشح بیشتر انسولین مواد غذایی اضافی را ذخیره كند. ذخیره مواد غذایی به صورت چربی در نقاط مختلف بدن ازجمله شكم است. یكی از معیارهای وجود بیماری متابولیك بزرگی شكم است. بعد از این كه شكم بزرگ شد و دیگر توان ذخیره بیشتر چربی را نداشت كم‌كم چربی وارد سلول‌های دیگر مثل لوزلمعده و كبد می‌شود و ما در سونو گرافی تجمع چربی در كبد را می‌بینیم. در این مرحله كبد چرب در واقع یك نشانه از وجود بیماری متابولیك است كه ظاهر می‌شود. اكنون نوبت فشار خون است. یكی از دلایل فشار خون ناتوانی انسولین در باز كردن رگ هاست كه در بیماران دچار مقاومت به انسولین و دیابت رخ می‌دهد و به این ترتیب رگ‌ها در بیماران دیابتی خوب متسع نمی‌شوند و استعداد به فشار خون بالاست.
در ادامه این سناریو، انسولین زیادی مرتب ترشح می‌شود تا مواد غذایی اضافی را به مصرف رساند. به تدریج سلول‌های بدن به این انسولین كه مرتب ترشح می‌شود مقاومت نشان می‌دهند و سطح انسولین در خون زیاد می‌شود. زیاد شدن سطح انسولین در خون در بیشتر مواقع هیچ علامتی ندارد و فقط با آزمایش مشخص می‌شود. البته به تدریج با زیاد شدن این مقاومت، قند خون شروع به بالا رفتن می‌كند و به این ترتیب یك عارضه دیگر یعنی زیادی قند خون ظاهر می‌شود. زیادی قند شاید در حد ۱۰۵ یا ۱۱۰ باشد ولی یك نشانه شوم است. زیادی انسولین موجب می‌شود نوعی چربی به نام‌تری گلیسیرید در خون زیاد شود و نوعی چربی به نام لیپوپروتئین متراكم (HDL) كاهش یابد كه چربی مفید خون است.
خبر خوب این است كه اگر فرد قبل از این كه دیر شود روش زندگی خود را تغییر دهد می‌تواند حركت این پیكان كشنده را متوقف كند. تغییر زندگی یعنی: كمتر بخوریم، بیشتر ورزش كنیم و آرام باشیم.
