یک روز در مرکز فرماندهی و کنترل هوشمند ترافیک پلیس راهور تهران
چشم در چشم ترافیك
وقتی ترافیك، بزرگراههای شهر را قفل میكند، وقتی تصادفی رخ میدهد و زمانی كه راه به هر دلیلی بند میآید، كسانی هستند كه اول از همه از وقوع حوادث باخبر میشوند و زودتر از بقیه پیگیریهایشان را آغاز میكنند. این افراد، پرسنل مركز فرماندهی و كنترل هوشمند ترافیك پلیس راهور پایتخت هستند كه با استفاده از 1400 دوربین فعال در شهر، تقریبا همه معابر تهران را به صورت شبانهروزی زیر نظر دارند. در واقع، این مركز همچون چشمان بینا و بیداری برای پایتخت است كه نیروهای آن در عرض دو تا سه دقیقه از تمام وقایع مهم تهران باخبر میشوند. ما نیز برای آشنا شدن با نحوه عملكرد مركز كنترل هوشمند ترافیك، به ستاد فرماندهی پلیس راهور تهران بزرگ میرویم، وارد چشمان پایتخت می شویم و كاركرد نیروهای این مركز را با همراهی فرمانده آنها از نزدیك میبینیم.
دیواری بسیار عریض و طویل كه روی آن 72 نمایشگر بزرگ نصب شده است و هر نمایشگر نیز تصویر زنده خیابان، میدان، تقاطع یا بزرگراهی را در سطح شهر تهران نشان میدهد؛ این نخستین تصویری است كه هنگام ورود به مركزفرماندهی و كنترل هوشمند ترافیك پلیس راهور پایتخت به چشمان هر بازدیدكنندهای میآید.
موكتی طوسی رنگ، كف محوطه پهن شده و افراد قبل از ورود به مركز باید كفشهایشان را دربیاورند. 12 افسر سفیدپوش پلیس راهنمایی و رانندگی پشت میزهایشان نشستهاند و یك چشم شان به نمایشگرهای رایانههای مقابلشان است و چشم دیگرشان به نمایشگرهای بزرگ روی دیوار. پشت سر همه نیز یك افسر ارشد كه مسؤول هماهنگیهای كلی بین پرسنل است، نشسته كه اصطلاحا به او سرشیفت میگویند.
محمد رازقی، رئیس مركز به نمایشگرها اشاره میكند و میگوید: ابزار اصلی ما برای نظارت بر ترافیك تهران 1400 دوربین فعال در سطح شهر است كه بین 90 تا
95 درصد معابر پایتخت را زیر پوشش دارند و از طریق این نمایشگرها میتوانیم تصاویر همه این دوربینها را ببینیم. دوربینهای كنترل ترافیك پلیس راهنمایی و رانندگی، سطح شهر تهران و ورودیها و خروجیهای پایتخت را تحت پوشش دارند. به این صورت كه همه معابر اصلی محدوده داخلی بزرگراه آزادگان، بزرگراه صالحآباد، بهشت زهرا(س)، شهرری، آزادراه تهران ـ كرج، جاده مخصوص كرج، جاده هراز، محور تهران ـ جاجرود، خروجی اتوبان تهران -قم و خروجی جاده امام رضا(ع) زیر نظر این دوربینهاست .
از دوربینها تا نقشههای آنلاین
مركز فرماندهی و كنترل هوشمند ترافیك پلیس راهور پایتخت علاوه بر دوربین، ابزارهای دیگری نیز برای نظارت و كنترل ترافیك تهران در اختیار دارد؛ از نقشههای آنلاین گرفته تا سیستمهای GPS و سامانههای مدیریتی. همه این سیستمها نمایشگرهایی برای ارائه اطلاعات خود دارند كه روی دیوار كنار دیوار اصلی این مركز نصب شدهاند. این دیوار كه اصطلاحا به آن Wall Map میگویند، عرض كمتری دارد، اما سراسر آن هم مثل دیوار بزرگتر با تعداد زیادی نمایشگر پوشیده شده است.
بهزاد خلیلی، مسؤول این بخش از مركز كنترل ترافیك هوشمند پایتخت است. او به یكی از نقشههای بزرگی كه تصویر آن روی چند نمایشگر در قسمت چپ
Wall Map انداخته شده است، اشاره میكند و میگوید: این نقشه سامانه AVLS پلیس راهور تهران است. با استفاده از این سامانه میتوانیم اطلاعات مربوط به همه خودروهای سازمانی این یگان شامل موقعیت دقیق، میزان پیمایش، مسیرهای عبوری، محلهای توقف وخروج احتمالی از حوزه استحفاظی را استخراج كنیم.
در یك سال گذشته همه خودروهای پلیس راهور و بخش زیادی از موتورسیكلتهای آن با استفاده از GPS به سامانه AVLS متصل شدهاند. جالب این كه در شیفتهای صبح و عصر هر لحظه حداقل 400 تیم گشتی خودرویی و موتوری راهنمایی و رانندگی در سطح شهر مشغول رسیدگی به وضعیت ترافیكی پایتخت هستند.
همكاری با مسیریابهای داخلی
روی Wall Map مركز كنترل هوشمند ترافیك در قسمت بالای نقشه سامانه AVLS، نقشه بزرگ دیگری خودنمایی میكند كه روی آن وضعیت ترافیكی تمام معابر پایتخت مشخص شده است. این نقشه مربوط به یكی از مسیریابهای داخلی است كه چند ماه پیش با پلیس راهور تهران تفاهمنامه همكاری امضا كرده. این شركت مسیریاب به همراه دو مسیریاب ایرانی دیگر براساس قراردادی كه با راهنمایی و رانندگی دارند، نقشه آنلاین ترافیك تهران را برای مركز كنترل هوشمند ترافیك ارسال میكنند تا نیروهای این مركز بتوانند از طریق این نقشهها بر وضعیت ترافیكی سطح شهر بخصوص بخشهایی كه پلیس راهور به لحاظ امنیتی اجازه نصب دوربین را نداشته است، اشراف كامل داشته باشند.
البته امضای تفاهمنامه همكاری میان پلیس راهور با شركتهای مسیریاب ایرانی، فوایدی را نیز برای این شركتها به همراه دارد. از جمله این كه وقتی پلیس در شرایط یا مناسبتهای خاص محدودیتهای ترافیكی ویژهای را اعمال میكند، جزئیات این محدودیتها را به اطلاع شركتهای داخلی میرساند تا بتوانند همزمان با اعمال شرایط جدید، مسیریابهای خود را بهروزرسانی كنند. این مساله باعث میشود مسیریابهای داخلی همواره در اعمال یا رفع محدودیتهای ترافیكی یك گام نسبت به مسیریابهای خارجی جلوتر باشند.
علاوه بر مسیریابهای داخلی، شهرداری تهران نیز یكی دیگر از نهادهایی است كه نقشه آنلاینی از وضعیت ترافیكی پایتخت در اختیار دارد و اطلاعات آن را برای مركز كنترل هوشمند ترافیك راهور ارسال میكند. البته این نقشه حاوی دادهها و نمودارهای خاصی است كه نیروهای این مركز میتوانند با استفاده از آن، وضعیت ترافیك حال حاضر پایتخت را با دیروز، هفته گذشته یا زمانهای دیگر مقایسه كنند.
مدیریت تصادفات از مركز
مركز فرماندهی و كنترل هوشمند ترافیك پلیس راهور پایتخت به سامانههای مخصوصی نیز برای آگاه شدن از حوادث ترافیكی پایتخت مجهز است. از جمله این سامانهها میتوان به سامانه داشبورد مدیریتی اشاره كرد كه نمایشگر مربوط به آن در قسمت پایین Wall Map قرار گرفته است و محل وقوع هر كدام از تصادفات كه در همان لحظه رخ داده، با نقاط قرمز روی نقشهای در این نمایشگر مشخص شده است.
خلیلی برای این كه نحوه عملكرد این سامانه را نشان دهد روی یكی از نقاط قرمز كلیك میكند و میگوید: براساس اطلاعات درج شده در سامانه، 12 دقیقه پیش در این نقطه تصادف بین یك خودرو با مانع اتفاق افتاده كه نوع و شماره پلاك خودرو نیز در این قسمت مشخص شده است. این اطلاعات را مسؤول یكی از مناطق 28 گانه راهور ثبت كرده است و ما نیز از طریق سامانه داشبورد مدیریتی میتوانیم به اطلاعات همه تصادفات سطح شهر دسترسی داشته باشیم.
نمایشگر سمت راست سامانه داشبورد مدیریتی نیز مربوط به اطلاعات ثبتشده در سامانه رخدادهای انتظامی است. در این سامانه هم مشابه سامانه قبلی اطلاعات مربوط به تصادفات و حوادث ترافیكی درج میشود، با این تفاوت كه سامانه رخدادهای انتظامی فاقد نقشه است و اطلاعات آن در جداول مخصوصی به نمایش گذاشته است. این اطلاعات نیز از زمانی كه یك شهروند گزارش تصادفی را به پلیس 110 ارائه میكند تا زمانی كه مامور گشتی به صحنه تصادف اعزام میشود و نتیجه كارشناسی خود را به اپراتور منطقه مورد نظر اعلام میكند، در سامانه رخدادهای انتظامی ثبت میشود.
سامانههای بهروز برای كنترل ترافیك
در كنار دوربینها و نقشههای آنلاین، مركز فرماندهی و كنترل هوشمند ترافیك، سامانهها دیگری را نیز برای رصد و كنترل وضعیت ترافیكی پایتخت در اختیار دارد كه از جمله آنها میتوان به سامانه هواشناسی آنلاین اشاره كرد. سیستمی كه به سامانهای ویژه در سازمان هواشناسی متصل است و وضعیت جوی لحظه به لحظه كشور را به اطلاع كاركنان مركز كنترل ترافیك تهران میرساند. همچنین این مركز به سامانه لرزهنگاری مؤسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران نیز دسترسی دارد و به صورت فوری از زمان وقوع، بزرگی و موقعیت دقیق زلزلههای كوچك و بزرگ كشور مطلع میشود. دسترسی به این سامانهها به نیروهای راهور كمك میكند در صورت بروز شرایط جوی نامساعد یا حوادثی همچون زلزله، بتوانند تغییرات احتمالی وضعیت ترافیكی را پیشبینی و در زمانی كوتاه برای مدیریت ترافیك در چنین شرایطی برنامهریزی كنند. مركز كنترل هوشمند ترافیك پلیس راهور پایتخت همچنین به سامانه GPS شركت واحد اتوبوسرانی دسترسی دارد و میتواند وضعیت تردد همه اتوبوسهای عادی و BRT تهران را كه متعلق به شركتهای دولتی و خصوصی هستند به صورت آنلاین رصد كند.
افسران تیزبین مركز كنترل
نظارت بر تصاویر ارسالی از 1400 دوربین فعال در سطح شهر به عهده ده نفر از كاركنان هر شیفت مركز كنترل هوشمند ترافیك پلیس راهور پایتخت هستند. هر كدام از این افراد موظفند كه همزمان چشمانشان به 140 دوربین باشد و به همین دلیل پشت سر هم تصاویر نمایشگرهای روی دیوار بزرگ مقابل خود را تعویض میكنند. البته از این تعداد معمولا حدود 20 تا 30 دوربین مختص به هر مامور اهمیت بیشتری دارد و باید لحظه به لحظه رصد شود و سایر دوربینها همین كه چند دقیقه یك بار تصاویرشان دیده شود، كافی است.
در مركز كنترل هوشمند ترافیك فردی نیز مسؤول بخش تصادفات است و وظیفه دارد بر فرآیند رسیدگی ماموران میدانی راهور به تصادفات سطح شهر نظارت كند. كسی كه همراه جانشینان خود در شیفتهای بعدی، از لحظهای كه یك شهروند در تماس با پلیس 110 تصادفی را اطلاع میدهد تا زمانی كه افسر كارشناس سر صحنه تصادف حاضر میشود و نتیجه بررسیهایش را گزارش میكند، حواسش به سامانههای مربوط هست تا نه اشتباهی رخ دهد و نه تاخیری در بررسی تصادفات پایتخت پیش آید. این در حالی است كه روزانه حدود 2400 تصادف در سطح شهر تهران رخ میدهد و فردی كه در این جایگاه مینشیند، باید در هر شیفت هشت ساعته بر فرآیند رسیدگی به حدود 800 تصادف نظارت كند.