برخی مستندسازان با ثبت این روزها مقابل دوربین، در صف اول مقابله با كرونا هستند
رو در رو با ویـــــروس
اگر سینمای داستانی و حرفهای این روزها تعطیل است و فیلمهای سینمایی برای حفظ سلامتی سینماگران، جلوی دوربین نمیروند، در عوض مستندسازان مشغول كارند و جانشان را كف دستشان گرفتهاند و پا به پای پزشكان، پرستاران، پرسنل درمانی و نیروهای جهادی فعالیت میكنند تا سهم تاریخی و مهمی در ثبت این روزهای مقابله با كرونا داشته باشند. نفسگیر به كارگردانی علی كرمی، تنگنای به كارگردانی جواد یقموری و مهدی امینی، در خط مقدم به كارگردانی محمد شكیبانیا، من زمین كوئید به كارگردانی مهدی قربانپور، گلشهر ساخته هاشم مسعودی و مجتبی احسانی (كه روایتگر رزمنده فاطمیون مشهد برای مقابله با كروناست)، ناخوانده در شهر به كارگردانی جابر مطهریزاده، تولد به كارگردانی محمد حسنی و... برخی از مستندهایی است كه با موضوع كرونا در دست تولید هستند.
یكی از مستندهای متفاوت در این میان، فیلم «نفسگیر» ساخته علی كرمی است كه با دستمایه قرار دادن بازی تیم ملی ایران در برابر ژاپن در نیمهنهایی جام ملتهای آسیا سال 2019، سراغ این روزهای مبارزه با كرونا رفته است. این فیلم با حمایت موسسه اندیشه شهید آوینی تولید شده است.
علی كرمی، تهیهكننده و كارگردان مستند نفسگیر درباره این فیلم به جامجم گفت: مستند نفسگیر با موضوع روایت روزهای مبارزه با ویروس كرونا از بهمنماه تا هفته سوم اسفندماه فاز پژوهشی خود را طی كرد و از هفته سوم اسفندماه تا روز سوم فروردین ماه امسال هم وارد فاز تولید و ضبط میدانی شد. بهتازگی تدوین این مستند به پایان رسیده و نهایی شده است و انشاءا... ساعت 21 امشب، اولین پخش خود را از شبكه مستند سیما خواهد داشت. به دنبال این پخش، این مستند بهتدریج از شبكههای دیگر سیما هم به نمایش درخواهد آمد.
این كارگردان افزود: باتوجه به گستردگی و شیوع كرونا و شرایط ویژهای كه كووید -19 در شهر ووهان چین به همراه داشت و همینطور هشدارهای سازمان بهداشت جهانی، قابل پیشبینی بود كه بهزودی كشور ما هم با این بحران روبهرو میشود، بنابراین از بهمنماه با شروع تحقیقات، خبرها و تحولات روز مرتبط با این بیماری را رصد كردم. این بیماری فارغ از تبعات بیولوژیك و مواردی كه با حوزه سلامت عمومی مرتبط است، تاثیرات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی زیادی هم به دنبال داشت. بنابراین تصمیم گرفتم كه به شكل جامعتری تحولات روز مرتبط با این بیماری را دنبال كنم. با پیگیریهایی كه انجام شد، توانستم با بعضی از دانشجویان ایرانی ساكن ووهان ارتباط بگیرم و بخشی از تحقیقاتم را توسط مشاهدات میدانی آنها پیش ببرم.
كرمی گفت: پیش از سیام بهمنماه كه برای اولین بار وزارت بهداشت، ورود ویروس به كشور را تایید كند، آنچه توجهم را جلب كرد روایتهای مغشوش و شایعاتی بود كه در شبكههای اجتماعی دست به دست میشد. سرعت شیوع این شایعات به مراتب از شیوع ویروس در ایران سریعتر بود، همینجا بود كه تصمیم گرفتم با ساخت یك فیلم، تلاش كنم تا روایتی منطقی از این بحران جهانی داشته باشم. بنابراین از همان روزهای ابتدایی وارد فاز پژوهشی میدانی شدم و از آنجا كه اطلاعات كمی درباره این بیماری نوپدید وجود داشت، تصمیم گرفتم از پزشكان و متخصصان بیمارستان مسیح دانشوری كمك بگیرم كه از همان آغاز به مركز تخصصی كرونا تبدیل شده بود.
این كارگردان بیان كرد: با تكمیل این تحقیقات هم شروع به نوشتن سناریوی كار كردم. چیزی كه آن روزها برایم موردتوجه بود، حواشی فراوانی بود كه درباره این بیماری وجود داشت. به میزانی كه كادر درمان و نظام سلامت ما به دنبال تدوین دستورالعملهای درمانی و یكپارچهسازی نظام سلامت عمومی بودند، تبعات سوء این بحران در بدنه اجتماعی ما هم تشدید میشد. قالب و شكل مواجهه با این بیماری همهگیر برای خود من تا حدود زیادی شبیه یك رقابت جهانی برای یك مشكل واحد بود. درواقع كشورها در یك زمین واحد و تا حدودی مشابه با این بحران روبهرو بودند، این موضوع تا حد زیادی مرا به سمت رقابت فوتبال سوق داد و از آنجا كه فوتبال از جهت زیادی شبیه زندگی ما انسانهاست و یك بازی جمعی ــ فردی و جمع بین وظایف فردی و هماهنگی گروهی است، توجهم به این موضوع جلب شد. ابا توجه به اینکه فوتبالیستهای هر كشوری بخشی از مردم آن كشور هستند، پس شكل مواجهه با بحرانهای جمعی هم تا حدود زیادی شبیه رفتار تیمهای ملی در مستطیل سبز است. با مختصری تحقیق به این نتیجه رسیدم كه همین فرم از روایت را پیش ببرم. درست یك سال قبل از این بحران، یعنی بهمنماه سال 97 تیم ملی ما پس از سالها فرصتی برایش فراهم شده بود تا از مرحله نیمهنهایی جام ملتهای آسیا صعود كند و فینالیست شود، اما تنها یك اشتباه یعنی پرداختن به حاشیهها و دورشدن از متن ما را از دور رقابت حذف كرد. همین هشدار و یادآوری باعث شد تا ساختار مستند نفسگیر را براساس مشابهتهای این دو موضوع پیش ببرم.
كرمی درباره ضرورت تولید مستندهایی همچون نفسگیر در این زمان هم گفت: مستند نفسگیر به نوعی جزو مستندهای بحران محسوب میشود و مستندهای بحران همانقدر كه رسالتشان بازنمایی تحولات فرهنگی و اجتماعی روز یك جامعه است و به نوعی با حیات اجتماعی روز جامعه درگیر هستند، وسیلهای هم برای ثبت و سندسازی در حافظه تاریخی یك جامعه به حساب میآیند و نقش مهمی دارند. یقینا حفظ و ثبت این اتفاقات، در آینده برای دورشدن از تجربههای ناموفق و پرخطر به ما كمك خواهد كرد.
سند یك ایثار تاریخی
«تنگنای» هم از جمله مستندهای تاثیرگذاری است كه این روزها در بیمارستان كامكار قم تصویربرداری میشود و روایتگر تلاش گروه پزشكی و پرستاران و نیروهای جهادی برای مقابله با ویروس كروناست. جواد یقموری و مهدی امینی، كارگردانی مشترك این مستند را به عهده دارند. آنها همچنین اخیرا مجموعه مستند دیگری با عنوان گذر از مه را هم تولید كردهاند كه آن هم به این موضوع میپردازد.
جواد یقموری، مستندساز درباره تولید فیلمهایی درباره كرونا به جامجم گفت: ما یك مجموعه مستند كوتاه به نام «گذر از مه» را برای سازمان اوج تولید كردیم كه مجری طرح آن هم خانه مستند انقلاب اسلامی بود. در آن مجموعه مستند ما یك سری از شخصیتها را به عنوان سوژه انتخاب و دنبال كردیم. در آن فضا و اتمسفری كه در بیمارستان كامكار قم بود، شخصیتهایی را دنبال كردیم، اعم از پرستاران و پزشكان و بیمارها و برخی نیروهای جهادی. اما فیلم «تنگنای» مستندی بلند است كه آن را برای مركز گسترش سینمای مستند و تجربی تولید میكنیم. این فیلم این روزها در مرحله تصویربرداری بهسر میبرد و حدود 70 درصد از تصویربرداری آن انجام شده است.
این سینماگر درباره تاثیر ساخت چنین مستندهایی در این روزها توضیح داد: این مستندها میتواند تا حدودی آن فضای ترس و رعبآوری را كه برای خیلیها ایجاد شده، بشكند و نشان دهد كه كرونا هم یك بیماری است كه میتوان با پیشگیریهایی جلوی آن را گرفت و آنقدرها هم ترسناك نیست. از این جهت این فیلمها میتواند یك مقدار به مردم آرامش دهد. اما در این فضا كه خیلیها خودشان را در خانه حبس كردهاند، این فیلمها سند تاریخی خوبی هستند كه ببینیم در بیمارستانهای ایران چه اتفاقی افتاد و پرستاران و پزشكان و كادر درمانی چه زحماتی كشیدند و چه ایثارهایی كردند تا جان خیلیها را نجات دهند و در مقابل این ویروس بایستند. همچنین یك سری عواطف انسانی كه در این روزها ما در بیمارستانها مشاهده میكنیم همچون كمكهای خیرین و بعضی از نیروهای جهادی كه با از خودگذشتگی، خانوادههایشان را رها كردند و به بیمارستانها آمدند. این هم یك سند تاریخی و انسانی خیلی خوبی است كه این روزها برخی مستندسازان آن را به تصویر میكشند.
جواد یقموری، مستند تنگنای را با مهدی امینی میسازد، او درباره این همكاری مشترك هم گفت: مهدی امینی از دوستان خوب من است كه چند سالی در كنار هم كار میكنیم. درباره كرونا هم تصمیم گرفتیم وارد ماجرا شویم و این مستند را كلید بزنیم. بحمدلله تا امروز كه بیش از 40 روز از تصویربرداری كار میگذرد، با تمام قوت و قدرتی كه آقامهدی دارند این فیلم را پیش میبریم.
او درباره حال و هوای مردمی هم كه به دلیل بسته شدن حرم حضرت معصومه (س) برای حفظ سلامتی و رعایت نكات بهداشتی، امكان حضور در این فضا را ندارند، گفت: روزهای اولی كه حرم را بسته بودند، خیلیها نگران و ناراحت بودند از اینكه نمیتوانند به زیارت بروند و آن آرامش معنوی كه در زیارت برایشان حاصل میشد، به دست بیاورند. آن روزهای اول سختشان بود، اما حالا كمی عادی شده و الان هم كه درهای حرم بسته است، مردم میآیند و در خیابان میایستند و از پشت درهای حرم، زیارت میخوانند و عرض حاجت میكنند و آن حس و حال معنوی را حتی در همین خیابان هم به دست میآورند.
تصویرگر فضای امیدبخش
مهدی امینی، مستندساز و دیگر كارگردان فیلم تنگنای هم درباره تولید این مستند به جامجم گفت: مستند تنگنای لحظات ناب بسیاری دارد، البته شاید این لحظات تلخ باشد اما از نظر انسانی و عاطفی به آنها نگاه كردیم. آن همدلی و همیاری كادر بیمارستان از جمله پزشكان و پرستاران و خدمات و افراد جهادی، تنهایی و استرس و فشار ناشی از این وضعیت بحرانی را كاهش میدهد. ما سعی كردیم این فضای امیدبخش را به تصویر بكشیم.
این فیلمساز درباره ضرورت ساخت چنین مستندهایی بیان كرد: این فیلمها اسناد همیاری و همكاری و حتی فداكاری یك سری از افراد است كه به نظرم باید در قاب تصویر ثبت شود. ما سعی میكنیم در حد توان خودمان، فریم به فریم و پلان به پلان، تپشها و نبض زندگی را كه با همه لحظات گاه تلخ و ناراحتكننده كه در بیمارستان جریان دارد، به تصویر بكشیم.
امینی هم درباره همكاری مشترك با جواد یقموری گفت: كار كردن با رفیق شفیقم آقای یقموری، خوشایند است. ضمن اینكه این همكاری مشترك و كار گروهی با خود موضوع هم تناسب داشت، چون در بیمارستان هم همه یكدست و گروهی كار میكنند و هیچكس نیست كه انفرادی كار كند.
كارگردان تنگنای افزود: هر عزیزی كه در روزهای قبل و این روزها در بیمارستان بودند و هستند از پزشك و پرستار و خدماتی و جهادی و عوامل دیگر، همه یك ریسك جانی كردهاند. حتی نباید بعد از ایام كرونا این افراد را فراموش كنیم. اینها میتوانستند مثل برخی افراد بهانه و مرخصی استعلاجی بگیرند و سر پست خود حاضر نشوند، اما با جان و دل این خطر را به جان خریدند. ما در همین مستند تنگنای، تصاویری از عزیزانی داریم كه در راستای خدمت به بیماران، جان خود را از دست دادند و دیگر در میان ما نیستند. به نظرم هرچقدر از این عزیزان یاد كنیم واقعا كم است و واقعا باید همیشه از خدمتگزاران این عرصه به عنوان قهرمان نام برده شود. همچنین اینجا باید از تدوینگران مستندهای كوتاهمان هم یاد كنیم كه پابه پای ما زحمت كشیدند: حسین نصیرپور، نصرا... یقینی، سیدرسول نبوی، جلال یقموری، مجتبی طاهری.