چوبك و لشكر منتقدانش
دیروز 14 تیر، سالروز تولد صادق چوبك داستاننویس معاصر ایرانی بود.
صدرالدین الهی؛ نویسنده و روزنامهنگار، 27 سال پیش یعنی تابستان 1372 یادداشتی در «مجله ایرانشناسی» درباره صادق چوبك نوشت، كه بسیار خواندنی است. چوبك همواره موافقان و مخالفانی داشته كه روی عقیده خود بسیار متعصب بودهاند. در این گفتوگو نیز چیزی كه بیش از همه ابعاد چوبك و آثار او برجسته است، همین دعوای میان موافقان و مخالفان است. برای مثال الهی در جایی از چوبك نقل میكند كه زهرا كیا (همسر پرویز ناتلخانلری پس از انتشار كتاب «خیمهشببازی» به دانشآموزان دختری كه شاگرد او در دوره دوم متوسطه بودهاند توصیه كرده است كه این كتاب را بهدقت بخوانند و با سبك و طرز فكر نویسنده آن آشنا شوند.چوبك چنین ادامه میدهد: «مجتبی مینوی كه نسخهای از این كتاب را خوانده بوده است، در پی این اتفاق فریاد اعتراض برمیدارد كه «وای به حال مملكتی كه معلمش به دختران مدرسه توصیه میكند كه این مطالب عنیف[درشت] را بخوانند.»الهی در حاشیه این مطلب در یادداشتی میگوید كه نسخهای از چاپ اول خیمهشببازی را كه احمد مهران برای مینوی فرستاده بوده است از خود چوبك گرفته و در اختیار دارد. او این نسخه را چنین توصیف میكند: «كتاب پُر است از حاشیهها و انتقادهای تند مینوی بر اثر و طرز فكر چوبك و در یك صفحه آن كه ظاهرا اشاره به همان موضوع خانم خانلری است، مینوی چنین نوشته: «خانم معلمی كه اینجور كتابها را به دخترهای شاگرد مدرسه توصیه میكند كه بخوانند، یك چیزیش میشود.»نقدهای تند و تیز به آثار چوبك حتی در میان دوستانش نیز مساله شایعی بوده است. الهی در بخشی از یادداشت این خاطره را از قول چوبك نقل میكند:«هدایت در یك روز زمستانی ۱۳۲۴ در كافه فردوسی به من گفت، چوبك به جنگت رفتهام. نفهمیدم مقصودش چیست. شب كه داشتیم میرفتیم كافه ماسكوت عرق بخوریم، باز گفت پیام نوین را بگیر، ببین چطور به جنگ «بعدازظهر آخر پاییز»ت رفتهام. مجله را گرفتم. دیدم هدایت داستان «فردا» را براساس گرته تكنیكی بعدازظهر آخر پاییز نوشته است. داستان بعدازظهر آخر پاییز قدم اولی از نوع داستانهای واقعی بود كه راوی از درون خود حكایات و حوادث بیرون را میدید و نقل میكرد. هدایت در فردا كارگر چاپخانه را به همین صورت درآورده بود. ساكت میشود و میافزاید: «داستان فردا داستان ضعیفی از هدایت است» و با حجت همیشگیاش از اینكه هدایت در جنگ باخته، چیزی نمیگوید.»