مدیركل دفتر تربیت‌بدنی آموزش و پرورش در گفت‌وگو با جام‌جم:
ورزش در زنگ كرونا
امروز در فاصله كمتر از یك ماه به آغاز سال تحصیلی، تازه پروتكل بازگشایی مدارس از سوی وزارت آموزش و پرورش منتشر شد؛ پروتكلی كه براساس آن وضعیت تحصیل دانش‌آموزان در سال جدید تحصیلی در سه وضعیت قرمز، زرد و سفید تبیین شده است. با مرور این شیوه‌نامه اما خیلی زود نقش كم‌رنگ ورزش به چشم می‌آید؛ این‌كه به نظر می‌رسد حتی در شرایط بحرانی كنونی هم ورزش و تربیت بدنی اولین قربانی این شرایط است، هر چند ناگفته نماند شرایط برقراری زنگ ورزش با توجه به خطراتی كه ویروس كرونا دارد، حساسیت‌های بیشتری به همراه داشته است. با محمد جعفری، مدیركل دفتر تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی وزارت آموزش و پرورش درباره همین موضوع حرف زدیم و پرسیدیم حداقل با یك مرور كلی چرا اولین چیزی كه به ذهن می‌رسد نادیده گرفتن زنگ ورزش در شیوه‌نامه وزارت آموزش و پرورش است؟
در 33 صفحه دستورالعمل منتشر شده از سوی وزارت آموزش و پرورش چرا نقش زنگ ورزش اینقدر كم‌رنگ است؟
این‌طور نیست كه نقش ورزش كم‌رنگ باشد، حداقل ما این‌طور نمی‌بینیم.
چرا؟
در حوزه تربیت بدنی ما دو بحث داریم؛ یكی درس تربیت بدنی و یكی فعالیت‌های مكمل یا فوق برنامه را در دوره ابتدایی و متوسطه این شیوه‌نامه، اسم دروس نیامده است. به عنوان مثال حرفی از درس علوم و ریاضی هم نیست و به‌صورت كلی وضعیت دروس در سه وضعیت موجود را با نگاهی به اصول حاكم و اهداف و مواردی كه باید رعایت شود، توضیح داده است. در حالی كه زنگ ورزش هم جزو دروسی است كه در زیر مجموعه این بحث دیده شده است؛ یعنی زنگ ورزش در بحث آموزش در این شیوه‌نامه همچون دروس دیگر دیده شده است.
منظور شما درس تربیت بدنی است كه از پایه اول تا دوازدهم در دروس دیده شده است؟
بله براساس كتاب راهنمای معلمان، معلم در آن ساعت درس تربیت‌بدنی در حیطه دانشی، مهارتی، آمادگی جسمانی و نگرشی براساس سرفصل‌های موجود در كتاب راهنمای معلم مثل بقیه دروس كار خودش را انجام می‌دهد؛ ضمن این‌كه در این دستورالعمل یك صفحه‌ای تحت عنوان فعالیت‌های حوزه معاونت تربیت بدنی و سلامت دیده شده كه شامل دو قسمت است؛ بخش اول مربوط به درس و بخش دیگر مربوط به فعالیت‌های فوق‌برنامه است.
به نظر شما اصلا ذات زنگ ورزش با آموزش مجازی در تناقض نیست؟
شرایط كلاس درس ما با بقیه دروس متفاوت است. درس تربیت‌بدنی شامل سه حیطه است؛ اولی بحث آموزشی است، دیگری در حیطه نگرشی است و آخری هم مربوط به حیطه مهارتی است كه این بخش خودش به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ یكی آمادگی جسمانی و دیگری مهارت‌های ورزشی است. به این مفهوم كه اگر كلاس‌های ما در وضعیت سفید هم برگزار شود معلم با توجه به این حیطه‌ها باید هم تدریس كند و هم ارزشیابی‌اش را انجام بدهد.
بحث حیطه آموزشی را انجام دادیم؛ سوال بنده هم معطوف به همان ارزشیابی یا مهارت‌های ورزشی است.
ببینید در حیطه نگرشی فعالیت‌هایی است كه دانش‌آموز با معلم همكاری می‌كند و فعالیت‌های گروهی انجام می‌دهند و مسؤولیت‌هایی را معلم به دانش‌آموز محول می‌كند.
با توجه به عملی بودن درس ورزش، چطور می‌توانید آن را به صورت مجازی آموزش بدهید؟
چند نكته وجود دارد. اول كه درس ما عملی است اما ما در همان دوره ابتدایی شیوع كرونا در اسفندماه به همان شكلی كه آموزگاران پایه در شبكه شاد یا پیام‌رسان‌های دیگر با دانش‌آموزان گروه داشتند معلم ورزش هم با دانش‌آموزان گروه تشكیل می‌داد. این توانمندی در معلمان ورزش هم وجود داشته و دارد. اما در تابستان یك كاری صورت گرفت و آمدیم در برخی از رشته‌های آموزشگاهی همچون فوتسال، بسكتبال، هندبال و والیبال یعنی چهار رشته توپی به اضافه دو رشته راكتی یعنی بدمینتون و تنیس روی میز و رشته‌های طناب‌زنی و آمادگی جسمانی، تدوین محتوای آموزشی متناسب با خانه كردیم.
یعنی این رشته‌ها را متناسب با محیط خانه كردید؟!
این كار با تهیه كلیپ‌های سه تا پنج دقیقه تهیه شد. این به جز فیلم‌های كانونی است كه هر جلسه 20 دقیقه بود. در این فیلم‌ها متناسب با خانه، كارهایی را كه میتوان انجام داد توضیح دادیم. به‌عنوان مثال در بحث آمادگی جسمانی فیلم‌هایی برای تقویت عضلات شكم و دراز و نشست درست تهیه شده به این مفهوم كه شكل آموزش آمادگی جسمانی با تغییراتی متناسب با محیط خانه آماده شده است. یا حتی از وسایلی كه در منزل میتوان استفاده كرد در این متناسب‌سازی پیشنهاد كردیم.
در بحث مهارت‌های ورزشی نیاز به سالن‌های ورزشی است. این بحث در متناسب‌سازی كه صورت گرفته چطور دیده شده است؟
برخی از این مهارتها همچون طناب‌زدن در منزل امكان‌پذیر است؛ ضمن این‌كه در این میان یك جشنواره‌ای را تحت عنوان تدوین محتوای آموزشی متناسب با درس تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی در منزل با استفاده از كتاب راهنمای معلم اجرا شده است.
در بحث ورزش صرفا بحث آموزشی مطرح نیست و فضای زنگ ورزش فارغ از فعالیت‌های بدنی و آمادگی جسمانی به نوعی تفریح و بازی هم محسوب می‌شود. این را قبول دارید كه این موضوع دیگر در آموزش مجازی قربانی می‌شود؟
بله، این نكته را قبول دارم. شرایط زنگ ورزش تفاوت‌های آشكاری با دیگر دروس دارد. یكی از اهدافی كه در زنگ تربیت‌بدنی داشتیم همین است و همیشه هم می‌گفتیم كه تربیت بدن از طریق فعالیت‌های ورزشی صورت می‌گیرد. بدون شك آن شادابی و نشاطی كه ورزش به دانش‌آموز می‌داد در شرایط كنونی وجود ندارد و ما باید تمام تلاشمان را انجام بدهیم كه آن پویایی همچنان وجود داشته باشد.
این‌طور نیست كه نقش ورزش كم‌رنگ باشد، حداقل ما این‌طور نمی‌بینیم.
چرا؟
در حوزه تربیت بدنی ما دو بحث داریم؛ یكی درس تربیت بدنی و یكی فعالیت‌های مكمل یا فوق برنامه را در دوره ابتدایی و متوسطه این شیوه‌نامه، اسم دروس نیامده است. به عنوان مثال حرفی از درس علوم و ریاضی هم نیست و به‌صورت كلی وضعیت دروس در سه وضعیت موجود را با نگاهی به اصول حاكم و اهداف و مواردی كه باید رعایت شود، توضیح داده است. در حالی كه زنگ ورزش هم جزو دروسی است كه در زیر مجموعه این بحث دیده شده است؛ یعنی زنگ ورزش در بحث آموزش در این شیوه‌نامه همچون دروس دیگر دیده شده است.
منظور شما درس تربیت بدنی است كه از پایه اول تا دوازدهم در دروس دیده شده است؟
بله براساس كتاب راهنمای معلمان، معلم در آن ساعت درس تربیت‌بدنی در حیطه دانشی، مهارتی، آمادگی جسمانی و نگرشی براساس سرفصل‌های موجود در كتاب راهنمای معلم مثل بقیه دروس كار خودش را انجام می‌دهد؛ ضمن این‌كه در این دستورالعمل یك صفحه‌ای تحت عنوان فعالیت‌های حوزه معاونت تربیت بدنی و سلامت دیده شده كه شامل دو قسمت است؛ بخش اول مربوط به درس و بخش دیگر مربوط به فعالیت‌های فوق‌برنامه است.
به نظر شما اصلا ذات زنگ ورزش با آموزش مجازی در تناقض نیست؟
شرایط كلاس درس ما با بقیه دروس متفاوت است. درس تربیت‌بدنی شامل سه حیطه است؛ اولی بحث آموزشی است، دیگری در حیطه نگرشی است و آخری هم مربوط به حیطه مهارتی است كه این بخش خودش به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ یكی آمادگی جسمانی و دیگری مهارت‌های ورزشی است. به این مفهوم كه اگر كلاس‌های ما در وضعیت سفید هم برگزار شود معلم با توجه به این حیطه‌ها باید هم تدریس كند و هم ارزشیابی‌اش را انجام بدهد.
بحث حیطه آموزشی را انجام دادیم؛ سوال بنده هم معطوف به همان ارزشیابی یا مهارت‌های ورزشی است.
ببینید در حیطه نگرشی فعالیت‌هایی است كه دانش‌آموز با معلم همكاری می‌كند و فعالیت‌های گروهی انجام می‌دهند و مسؤولیت‌هایی را معلم به دانش‌آموز محول می‌كند.
با توجه به عملی بودن درس ورزش، چطور می‌توانید آن را به صورت مجازی آموزش بدهید؟
چند نكته وجود دارد. اول كه درس ما عملی است اما ما در همان دوره ابتدایی شیوع كرونا در اسفندماه به همان شكلی كه آموزگاران پایه در شبكه شاد یا پیام‌رسان‌های دیگر با دانش‌آموزان گروه داشتند معلم ورزش هم با دانش‌آموزان گروه تشكیل می‌داد. این توانمندی در معلمان ورزش هم وجود داشته و دارد. اما در تابستان یك كاری صورت گرفت و آمدیم در برخی از رشته‌های آموزشگاهی همچون فوتسال، بسكتبال، هندبال و والیبال یعنی چهار رشته توپی به اضافه دو رشته راكتی یعنی بدمینتون و تنیس روی میز و رشته‌های طناب‌زنی و آمادگی جسمانی، تدوین محتوای آموزشی متناسب با خانه كردیم.
یعنی این رشته‌ها را متناسب با محیط خانه كردید؟!
این كار با تهیه كلیپ‌های سه تا پنج دقیقه تهیه شد. این به جز فیلم‌های كانونی است كه هر جلسه 20 دقیقه بود. در این فیلم‌ها متناسب با خانه، كارهایی را كه میتوان انجام داد توضیح دادیم. به‌عنوان مثال در بحث آمادگی جسمانی فیلم‌هایی برای تقویت عضلات شكم و دراز و نشست درست تهیه شده به این مفهوم كه شكل آموزش آمادگی جسمانی با تغییراتی متناسب با محیط خانه آماده شده است. یا حتی از وسایلی كه در منزل میتوان استفاده كرد در این متناسب‌سازی پیشنهاد كردیم.
در بحث مهارت‌های ورزشی نیاز به سالن‌های ورزشی است. این بحث در متناسب‌سازی كه صورت گرفته چطور دیده شده است؟
برخی از این مهارتها همچون طناب‌زدن در منزل امكان‌پذیر است؛ ضمن این‌كه در این میان یك جشنواره‌ای را تحت عنوان تدوین محتوای آموزشی متناسب با درس تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی در منزل با استفاده از كتاب راهنمای معلم اجرا شده است.
در بحث ورزش صرفا بحث آموزشی مطرح نیست و فضای زنگ ورزش فارغ از فعالیت‌های بدنی و آمادگی جسمانی به نوعی تفریح و بازی هم محسوب می‌شود. این را قبول دارید كه این موضوع دیگر در آموزش مجازی قربانی می‌شود؟
بله، این نكته را قبول دارم. شرایط زنگ ورزش تفاوت‌های آشكاری با دیگر دروس دارد. یكی از اهدافی كه در زنگ تربیت‌بدنی داشتیم همین است و همیشه هم می‌گفتیم كه تربیت بدن از طریق فعالیت‌های ورزشی صورت می‌گیرد. بدون شك آن شادابی و نشاطی كه ورزش به دانش‌آموز می‌داد در شرایط كنونی وجود ندارد و ما باید تمام تلاشمان را انجام بدهیم كه آن پویایی همچنان وجود داشته باشد.
