گام بعدی آمریكا
آمریكا از قبل اعلام كرده بود اگر این قطعنامه رای نیاورد از مكانیسم ماشه استفاده خواهد كرد و بلافاصله پس از این جلسه، مقامات آمریكایی بار دیگر این مساله را اعلام كردند.
رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی آمریكا هم با بیان این‌كه عدم حمایت فرانسه، آلمان و انگلیس از تلاش آمریكا در شورای امنیت ناامیدكننده است، گفت: (اگرچه شكست خورده‌ایم) اما این مساله غافلگیركننده نیست. این‌بار شكست خوردیم، اما كار هنوز تمام نشده است.
اگر آمریكا عضو برجام بود برای استفاده از مكانیسم ماشه باید شكایتی را علیه ایران درباره نقض توافق هسته‌ای به شورای امنیت ارائه می‌كرد؛ سپس شورای امنیت ظرف ۳۰ روز باید درباره قطعنامه‌ای برای ادامه معافیت تحریمی ایران تصمیم‌گیری می‌كرد و اگر این قطعنامه تا مهلت مقرر ارائه نمی‌شد، همه تحریم‌های سازمان ملل كه قبل از سال ۲۰۱۵ برقرار بود، به طور خودكار بازمی‌گشت. اما آمریكا از برجام خارج شده و حق استفاده از ساز و كارهای این توافق را ندارد با این حال به نوشته رویترز، آمریكا قصد دارد شكایتش را تا هفته آینده مطرح كند و مشخص نیست كه چطور روسیه، چین یا هر عضو دیگر شورای امنیت می‌خواهند مانع این كار شوند.
اگرچه روند تحولات آینده هنوز مشخص نیست اما مقامات روسیه و چین به‌صراحت اعلام كرده‌اند آمریكا حق استفاده از مكانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را ندارد.
هیات نمایندگی چین، جمعه‌شب پس از رد شدن قطعنامه آمریكا در سازمان ملل بار دیگر تاكید كرد: اكثریت قاطع اعضای شورای امنیت معتقدند كه باید از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، دفاع و آن را اجرا كرد، بنابراین آمریكا كه دیگر از طرف‌های برجام نیست، حق ندارد از شورای امنیت درخواست استناد به مكانیسم ماشه (اسنپ‌بك) را داشته باشد.
میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین هم با درخواست آمریكایی‌ها برای استفاده از مكانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مخالفت كرد و آن را بی‌خردی خواند.
وی در توییتر نوشت: امید داریم در دولت آمریكا افراد منطقی وجود داشته باشند كه نگذارند كشورشان در عرصه بین‌المللی به دلیل ماجراجویی‌هایی همچون تلاش برای استفاده از مكانیسم ماشه كه با عقل سلیم جور درنمی‌آید، بدنام شود.
وزیر خارجه كشورمان هم چند روز قبل با اشاره به مخالفت چین و روسیه با استفاده آمریكا از مكانیسم ماشه گفته بود: سه كشور اروپایی و مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم مخالفت خود را با تصمیم آمریكا برای استفاده از مكانیسم ماشه اعلام كرده‌اند و این تلاش آمریكا هم شكست خواهد خورد.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی كمیسیون امنیت ملی مجلس هم در همین زمینه گفت: در حال حاضر آمریكا عضوی از برجام نیست و به تبع آن از این حق برخوردار نیستند كه از این مكانیسم استفاده كنند. البته آمریكایی‌ها در پی ارائه تفسیری عجیب و غریب هستند مبنی بر این‌كه سابقا در برجام عضو بودند. این تفسیر البته برای اروپایی‌ها هم قابل پذیرش نیست. از این رو فعال‌كردن مكانیسم ماشه هم وجاهتی ندارد و تصورم این است حتی اگر بخواهند از این مكانیسم استفاده كنند افتضاح دیگری به بار خواهند‌آورد.
 موضع ریاكارانه اروپایی‌ها
با وجود این‌كه اروپایی‌ها در ماه‌های اخیر و در جلسه اخیر شورای امنیت با مواضع ضدایرانی آمریكا همراهی نكرده‌اند، اما همچنان از اتخاذ موضع قاطع هراس دارند و در جلسه جمعه‌شب نیز به قطعنامه آمریكا رای ممتنع دادند.
جالب این‌كه سه كشور اروپایی عضو برجام، دلیل عدم حمایت از این قطعنامه را ناتوانی آن در جلب حمایت اعضا و فقدان مبانی لازم برای حصول اجماع عنوان و اعلام كردند با توجه به این‌كه چشم‌انداز مثبتی برای رای آوردن آن وجود نداشت به این قطعنامه رای ندادند.
الهام امین‌زاده،‌ استاد دانشگاه درباره دلیل چنین موضعگیری از سوی اروپا به جام‌جم می‌گوید: اروپا از یكسو می‌خواهد با ایران كار كند و در سال‌های گذشته مشاهده كرده كه ایران مقتدرانه ایستاده و حاضر است براساس توانمندی‌های داخلی خود كار را پیش ببرد. در صورتی كه اروپا در این جلسه رای مثبت می‌داد برای خودش وضعیت ناخوشایندی پیش می‌آمد چرا كه رویارویی مستقیم با ایران موجب از دست‌رفتن بسیاری از فرصت‌های تجاری و مالی برای اروپا می‌شد بنابراین اروپا با رای ممتنع خود این فرصت را برای خود نگه‌داشت.
این استاد دانشگاه درباره دلیل عدم مخالفت اروپا با قطعنامه آمریكا هم می‌گوید: اروپا همیشه راهی را پیش می‌گیرد كه بتواند در مقابل فشارهای آمریكا هم پاسخگو باشد. در همین مورد هم كشورهای اروپایی می‌دانستند قطعنامه آمریكا محلی از اعراب ندارد، چرا كه از برجام خارج شده و نمی‌تواند به اهداف خود در این زمینه دست یابد اما در عین حال سعی دارند ارتباطات خود با آمریكا را نیز مسدود نكنند و در عین حال فضایی را هم برای تعامل با ایران نگه دارند.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی كمیسیون امنیت ملی مجلس هم با اشاره به احتمالاتی كه در مورد اقدامات بعدی اروپا وجود دارد، تصریح كرد: سه كشور اروپایی به این قطعنامه رای ممتنع دادند و در تحلیل مواضع خود در این زمینه اعلام كردند دلیل این رای ممتنع این بود كه برابر با ارزیابی‌ها بر این باور بودیم این قطعنامه به نتیجه نخواهد رسید. در عین حال اروپایی‌ها همچنان به برجام كه الان در شرایط احتضار است نیم‌نگاهی دارند، اما واقعیت این است اگر اروپا می‌خواهد شرایط را تغییر دهد بهتر آن است كه به تعهدات یازده‌گانه خود عمل كند. عمده این تعهدات هم حول این محور است كه منافع اقتصادی ایران تامین شود و اگر این منافع تامین نشود رای ممتنع آنها برای ما ارزش بالایی ندارد و ما رای ممتنع را كافی نمی‌دانیم.
با این حال حتی الهام امین‌زاده معتقد است احتمال دارد اروپایی‌ها بخواهند از همین رای حداقلی خود سوءاستفاده‌هایی بكنند و از آن در جهت منافع خود بهره‌برداری كرده و در مذاكراتی با ایران، رای خود را به ما بفروشند. این استاد دانشگاه معتقد است دستگاه دیپلماسی كشورمان باید مراقبت كند تا به واسطه این رای ممتنع اروپا باجی به آنها ندهد.
 پلیس خوب، پلیس بد
از زمان آغاز مذاكرات هسته‌ای میان ایران و 1+5، بارها آمریكا و اروپا با یكدیگر تقسیم كار كرده‌ و اهداف مشتركی را با روش‌های مختلفی دنبال كرده‌اند و بر همین اساس این نگرانی وجود دارد كه شاید این بار هم آمریكا و اروپا از طریق بازی پلیس خوب، پلیس بد در حال دنبال كردن پروژه‌ای مشترك باشند.
به ویژه این‌كه برخی معتقدند اروپایی‌ها با رای ممتنع خود قصد دارند از زیر بار مسوولیت هر اتفاقی كه در آینده برای برجام می‌افتد شانه خالی كنند و از سوی دیگر همچنان مدعی باشند اقدامی علیه برجام انجام نداده و به آن پایبندند و به این وسیله ایران را در صورت بازگشت تحریم‌ها همچنان در برجام نگه دارند.
محمدحسن قدیری ابیانه، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در همین زمینه معتقد است: امتناع اروپا از رای مثبت در مورد قطعنامه اخیر به دلیل تامین منافع ایران نبوده؛ بلكه اروپا می‌خواهد تعهد هسته‌ای با ایران را كه به شكل اجرای تعهدات یكجانبه از سوی ایران برقرار است حفظ كند چرا كه در صورت تمدید تحریم تسلیحاتی، ایران كل برجام را ملغی كرده و از ان‌پی‌تی خارج و به بازرسی‌ها پایان می‌دهد.
الهام امین‌زاده، استاد دانشگاه نیز معتقد است: ممكن است در مورد اتفاقات اخیر در شورای امنیت تقسیم كاری بین اروپا و آمریكا صورت گرفته باشد چرا كه ادبیات قطعنامه 2231 صریح است و وقتی كشوری عضو برجام نیست و از آن خارج شده نمی‌تواند برای كشورهای داخل برجام تعیین تكلیف كند؛ بر همین اساس كشورهای اروپایی باید به این قطعنامه رای مخالف می‌دادند اما می‌خواستند هم جانب ایران را داشته باشند و هم جانب آمریكا را.
بهترین راهبرد
مجموعه تحولات اخیر نشان می‌دهد كه هنوز نمی‌توان با قاطعیت درباره آینده تحولات اظهار نظر كرد و ایران باید با استفاده از برگ‌های برنده‌ای كه در اختیار دارد موضع خود را برای مقابله با توطئه‌های آینده تقویت كند.  یكی از این برگ‌ها كه در گذشته جواب داده و همواره بر آن تاكید شده گسترش روابط با شرق به ویژه چین و روسیه است و در جلسه اخیر شورای امنیت هم شاهد بودیم فقط چین و روسیه مقابل آمریكا موضع مخالف گرفتند. نماینده چین در این جلسه گفت: نتیجه رای‌گیری یك‌بار دیگر نشان می‌دهد كه یكجانبه‌گرایی از حمایت برخوردار نیست و قلدری شكست خواهد خورد.
میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی هم در مطلبی نوشت: كسانی كه از این موضوع (خرید و فروش سلاح از سوی ایران) ابراز نگرانی می‌كنند، نباید در این راه بزرگنمایی كنند. فقط به یاد داشته باشید كه پیش از سال ۲۰۱۰ هیچ تحریمی نبود و هیچ فاجعه‌ای هم رخ نداد. حالا هم رخ نخواهد داد.
گسترش روابط با چین و روسیه علاوه بر این حسن كه حمایت آنها را برای ایران به همراه خواهد داشت این مزیت را نیز دارد كه كشورهای اروپایی از گسترش روابط ایران با شرق به عنوان یك تهدید یاد می‌كنند زیرا فرصت‌های تجاری و اقتصادی زیادی را از آنها سلب خواهد كرد به همین دلیل رابطه با چین و روسیه و كشورهای شرقی می‌تواند اروپایی‌ها را به تعدیل مواضع در قبال ایران وادار كند.
برگ برنده دیگر جمهوری اسلامی ایران، پافشاری بر مواضع قاطع خود در زمینه‌های مختلف از جمله هسته‌ای است و این مساله‌ای است كه در گذشته كارآمدی خود را بارها ثابت كرده و نمونه آن را در پنج گام كاهش تعهدات هسته‌ای مشاهده كردیم.
اكنون هم كه برخی كشورهای اروپایی همچنان به فكر حفظ برجام به هر شكل و طریق ممكن هستند باید به آنها این پیام قوی را داد كه در صورت بازگشت تحریم‌ها برجامی وجود نخواهد داشت. سید یاسر جبرائیلی، تحلیلگر مسائل سیاسی در همین زمینه در مطلبی در توییتر نوشت: رای ممتنع اروپایی‌ها به قطعنامه پیشنهادی آمریكا، تنها یك دلیل دارد و آن حفظ ایران در برجام پس از فعالسازی مكانیسم ماشه توسط آمریكاست. وی افزود: دولت آقای روحانی یك بار هم كه شده به زبان دنیا سخن بگوید و بیانیه دهد كه فعالسازی مكانیسم ماشه به معنی توقف تمام تعهدات ایران ذیل برجام است. ابوالفضل عمویی، سخنگوی كمیسیون امنیت ملی مجلس هم با برشمردن برگ‌های برنده ایران برای مقابله با اقدامات آمریكا می‌گوید: ما مقاومت‌مان را در قالب تحمل شرایط تحریمی و فعال‌كردن ظرفیت‌های داخلی خودمان و افزایش همكاری‌های‌مان با كشورهای آسیایی و به‌ویژه روسیه و چین نشان دادیم و امیدواریم گشایشی در این چارچوب برای مردم صورت گیرد. از این جهت فكر نمی‌كنم كسی بتواند گزینه جدیدی برای اعمال فشار به مردم ایران ارائه كند. كمپین فشار حداكثری آمریكا به نقطه‌ای رسیده كه نشان داد بی‌نتیجه و بی‌ثمر است. وی با بیان این‌كه در حال حاضر تحریم‌ها در اوج خود است و هیچ گزینه جدی برای اعمال فشار به ایران وجود ندارد معتقد است ایران باید بدون هراس، صرفا با استفاده از برگ‌های برنده خود مقابل زیاده‌خواهی‌های آمریكا بایستد و با همین شیوه توطئه‌ها را خنثی كند.‌

سیاست‌های ترامپ، آمریكا را منزوی كرد
پس از نشست اخیر شورای امنیت، بسیاری از چهره‌های سیاسی از این نشست به عنوان شكست سنگین آمریكا یاد كرده و آن را به منزله منزوی شدن آمریكا قلمداد كردند.
محمدحسن قدیری ابیانه، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در همین زمینه می‌گوید: عامل اصلی انزوای ترامپ در عرصه بین‌الملل، سیاست‌های دونالد ترامپ است. سیاست‌های ترامپ موجب شده كه آمریكا در همه زمینه‌ها منزوی شود و حتی با همسایگان و هم‌پیمانان خود اختلافات شدیدی پیدا كند. سیاست‌های ترامپ حتی موجب عدم همراهی چین و روسیه با این كشور كه در زمان اوباما در زمینه ایجاد تحریم علیه ایران با این كشور همراهی داشتند شده است. سیاست‌های ترامپ حتی موجب ایجاد شكاف عمیق در داخل آمریكا نیز شده است.
وی می‌افزاید: دیپلماسی ایران نقشی در شكل‌گیری چنین وضعیتی در مورد آمریكا ندارد كما این‌كه ایران برای رفع تحریم‌ها وارد مذاكره شد در حالی كه نه در زمان اوباما و نه ترامپ، تحریم‌ها لغو نشده بلكه افزایش هم داشته است. این در حالی است كه اوباما در توجیه امضای برجام گفته بود اگر این توافق را امضا نمی‌كرد تحریم‌ها فرو می‌پاشید یعنی آمریكا در دستیابی به این هدف خود موفق شده و در مقابل، هدف دولت ما كه لغو تحریم‌ها بود به سرانجام نرسید.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی كمیسیون امنیت ملی مجلس هم معتقد است: مهم‌ترین عامل شكست آمریكا به خاطر مقاومت مردم ایران است كه در چند سال اخیر تحریم‌ها و سختی‌ها را بزرگوارانه تحمل كردند و ضمن اعتراض به عملكرد طرف مقابل، با تحمل و بردباری و انجام تعهدات، مشروعیت ایران را نشان داده و زورگویی طرف مقابل را به‌واسطه خواسته‌های نامشروعی كه داشت، اثبات كردند.