به مناسبت سالروز آغاز جنگ جهانی دوم، چند اثر داستانی در این باره را مرور کرده‌ایم
رمان‌های بمباران
جنگ جهانی دوم با رقمی بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون قربانی را بزرگ‌ترین جنگ تاریخ انسانی خوانده‌اند كه بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در آن درگیر بودند و كشورهای مختلفی در دو گروه نظامی متفقین و اتحاد‌محور در برابر هم صف‌آرایی كردند. اول سپتامبر كه در ایران مصادف با ۱۱ شهریور است روز آغاز این بزرگ‌ترین خونریزی تاریخ بشری است كه با حمله آلمان به لهستان آغاز شد و پس از تذكر كشورهای اروپایی و نادیده گرفتن آنها سوم سپتامبر كشورهایی مانند انگلستان و فرانسه به صورت رسمی با آلمان وارد جنگ شدند تا خونین‌ترین جنگ دوران آن هم در روزگار غلبه سیطره علم و تكنولوژی به مدت شش سال ادامه پیدا كرد و كشورهای مختلفی را درگیر ماجرا كرد تا سرانجام با حمله اتمی آمریكا به ژاپن سوت پایان آن به صدا در بیاید. هرچند بسیاری بر این باورند كه اگر حمله اتمی آمریكا هم صورت نمی‌گرفت جنگ به روزهای آخر رسیده بود و برخی انداختن بمب اتم بر سر دو شهر هیروشیما و ناكازاكی را هشدار آمریكا به شوروی در راستای محدود كردن دامنه نفوذ این كشور قلمداد می‌كنند، اما بسیاری بر این باورند كه اگر بمب اتم نبود سرنوشت جنگ یكسره نمی‌شد و انفجار اتمی عامل پایان جنگ و اعلام آتش‌بس بود. دو سال پس از آغاز جنگ به بهانه حضور كارشناسان آلمانی در ایران، پایش به كشور ما هم رسید و از شمال و جنوب قوای متفقین دست به اشغال خاك كشور زدند. در این گیر‌و‌دار بسیاری از نیروهای ایرانی كه در برابر نیروی متجاوز ایستادگی كردند به شهادت رسیدند، ولی نتوانستند مانع پیشروی قوای اشغالگر متفقین شوند. این اتفاق و رویداد به قدری بزرگ و عالم‌گیر بوده كه از شرق و غرب عالم در آن نقش داشتند و هركس زخمی از این اتفاق بر صورت تاریخ خود دارد. به‌همین خاطر ادبیات و به‌طوركلی هنر در برابر این اتفاق سكوت نكرده و سعی كرده از زاویه خود در برابر این ماجرای بشری واكنشی داشته باشد.
یونس فردوس روزنامه‌نگار
قهرمان ملی در برابر متجاوز
لقب بلندترین رمانی كه در ادبیات داستانی ایران متاثر از جنگ جهانی دوم نوشته شده را باید به رمان «جاده جنگ» منصور انوری داد. رمانی كه از شهریور ۱۳۲۰ آغاز می‌شود و سال به سال پیش می‌آید. یك اثر در قالب كلاسیك كه سال‌هاست نویسنده آن مشغول نگارش آن است و برنده جایزه جلال آل‌احمد هم شده است. رمانی كه سالانه یك جلد یا بیشتر از آن توسط ناشر منتشر می‌شود و در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد. قصه این رمان از ورود قوای ارتش شوروی به خاك كشور از ناحیه شمال خراسان و منطقه باجگیران آغاز می‌شود. نیروهایی كه به بهانه جلوگیری از نفوذ آلمان نازی در ایران پا به خاك كشورمان می‌گذارند، اما آنچه تا اینجا گفتیم تاریخ است و منصور انوری قصه نوشته است. او با ساختن شخصیتی رازآلود قصه‌اش را پیش می‌برد. تك‌تیراندازی ماهر كه مانند شبح مرگ بر سر دشمن متجاوز فرود می‌آید و در پیشروی آنها مانع‌تراشی می‌كند و ناپدید می‌شود. «مرگان» نام قهرمان ایرانی داستان انوری است كه با توانایی‌های خارق‌العاده خود تبدیل به نقل محافل و چایخانه‌ها می‌شود. او در شرایطی كه شیرازه ارتش شاهنشاهی از هم پاشیده با حملات گاه و بی‌گاهش آرامش را از نیروهای روسی گرفته و آنها را عاصی كرده است. سایه او هر لحظه بالای سر سربازان و افسران ارتش سرخ است و آنها خواب آسوده ندارند. یك سرگرد سرخ كه به قساوت شهره است نیز به عنوان طرف دیگر این ماجرا وارد داستان می‌شود و ادامه ماجرا... اگر دوست دارید قصه بخوانید و از جزئیات داستانی مانند توصیف صحنه لذت می‌برید این رمان می‌تواند پیشنهاد خوبی برای شما باشد؛ رمانی كه جنگ جهانی دوم دستمایه نوشتن آن شده است.
زنانه از جنگ
سیمین دانشور كه معرف حضورتان هست؟ سیمین‌خانم معروف را می‌گوییم كه با آقاجلال _منظورمان جلال آل‌احمد است_ زوج ادبی ایران را تشكیل داده بودند و خانه‌شان در سال‌های پیش از انقلاب محمل اهل ادبیات و هنر
بوده است.
او هم در رمان مشهورش (سووشون) قصه را از سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم آغاز كرده و تاثیر آن بر مردم ایران را در داستانش نشان داده است. جنگی که با وجود دور بودن ایران از صحنه اصلی آن پایش به خاک کشور ما هم باز شد و اثرات خود مانند قحطی و گرسنگی را به مردم ما تحمیل کرد.
قصه در شیراز (شهر خانم دانشور) می‌گذرد و آن را یكی از آثار اجتماعی كه تصویر سال‌های ۲۰ تا ۳۰ خورشیدی را نشان می‌دهد معرفی كرده‌اند. رمانی كه به زبان‌های مختلف ترجمه شده و بارها از سوی خوانندگان ایرانی خوانده شده است.
از قصه و مختصات آن هم بهتر حرفی نزنیم كه آب در هاون كوبیدن است، چرا كه این اثر به‌قدر كافی شناخته شده و مشهور است. احساس نمی‌كنم نیازی باشد بخواهیم درباره آن و اهمیتش در ادبیات داستانی ایران و همچنین تاثیرگذاری نویسنده‌اش در میان نویسندگان زن سخن‌سرایی كنیم.
به هر صورت این رمان هم در حال و هوای سال‌های جنگ نوشته شده و تصویر یك خانواده ایرانی در آن روزها را به خواننده‌اش نشان می‌دهد.
روایت بمباران بزرگ
بسیاری این رمان را یكی از مشهورترین رمان‌های نوشته شده درباره جنگ نامیده‌اند. نویسنده آن، كورت ونه گات_ كه خود اسیر جنگی بوده و توسط سربازان ارتش نازی به اسارت در آمده بوده_ شاهد بمباران آلمان توسط جنگنده‌های انگلیسی بوده و این رمان روایت داستانی آن چیزی است كه خود شاهد آن بوده است.
بمباران شهر درسدن كه یكی از فجیع‌ترین بمباران‌های نیروهای متفقین بوده در فوریه ۱۹۴۵ توسط جنگنده‌های انگلیسی و آمریكایی طی سه روز صورت گرفته كه گفته می‌شود بیش از ۳۹۰۰ تن بمب بر سر این شهر در این فاصله ریخته شده كه بین ۲۴ تا ۴۰ هزار نفر كشته شدند. اتفاقی كه نشان می‌دهد هرچند در خونریزی هیتلر تردیدی نیست، اما كشتارهای بی‌‌رحمانه از سوی متفقین هم جریان داشته تا بتوانند هیمنه هیتلر و ارتشش را بشكنند و حتما در این ماجرا غیرنظامی‌ها بیشترین قربانی زیاده‌خواهی دیكتاتورها بوده‌اند.
این رمان روایت سربازی آمریكایی است كه در جریان جنگ اسیر شده و در زیرزمینی پناه گرفته و شاهد اتفاقات شهر درسدن آلمان است. «همه این داستان كم وبیش اتفاق افتاده است»؛ این جمله آغازین كتاب است.
به نوعی همه داستان حول و حوش همین جمله می‌گذرد: اتفاقی كه افتاده، تاریخ، حقیقت... ونه گات سعی در گفتن داستانی درباره حقایق جنگ دارد، اما با سبك و شیوه‌ای متفاوت؛ با زبانی طنز و البته موضع رمان فقط درسدن و سوختن یك شهر و سكنه آن نیست.
دریچه‌ای كه ونه‌گات به روی خواننده باز می‌كند چشم‌اندازی است وسیع و دهشتناك به تاریخ خشونت انسان.
یکی از پنج تا
بسیاری این رمان را «جنگ و صلح» قرن بیستم نامیده‌اند. رمانی از یك نویسنده روس كه ابتدا در روسیه اجازه نشر پیدا نكرد و فراز و فرودهای بسیاری داشت تا این‌كه سال‌ها پس از مرگ نویسنده‌اش منتشر شد و در دسترس قرار گرفت. برخی این رمان در صدر فهرست پنج تایی رمان‌های جنگ جهانی دوم قرار داده‌اند و آن را ستایش كرده‌اند.
واسیلی گروسمان كه خود در جبهه‌های جنگ حاضر بوده و گزارش‌های دقیقی از صحنه نبرد برای روزنامه‌ها می‌نوشته براساس مشاهداتش دست به نوشتن این رمان عظیم زده است.
كتابی كه تنها دو نسخه از آن باقی‌مانده بود و نسخه‌های دستنویس در منزل نویسنده توسط پلیس مخفی شوروی سوزانده شده بود. این رمان قصه یك خانواده را بازگو می‌كند و در لایه‌های آن به نقد سیستم حاكم بر شوروی می‌پردازد. رمانی كه در خلال جنگ اتفاق می‌افتد و حكایتی پرفراز و فرود را برای خواننده‌اش بازگو كرده است.
روایت جاسوسی
این كتاب برخلاف آثاری كه به آن اشاره شد كمتر به عبارت «رمان» نزدیك است و باید آن را یك مستندنگاری جذاب و معمایی از بخشی از جنگ جهانی دوم نامید. ادبیات رازآلود این كتاب و البته ترجمه روان و یكدست سبب می‌شود خواننده با وجود حجم بسیار بالای كتاب نتواند آن را كنار بگذارد.
كتابی كه سال آخر جنگ و توطئه‌های ضدهیتلری كه دست متفقین در آن دیده می‌شود را بازگو می‌كند.
روایتی كه باید آن را در گروه روایت‌های جاسوسی از جنگ قرار داد. كتاب راوی یك عملیات بزرگ پیاده‌سازی نیرو در خاك فرانسه است و خواننده به زیرزمینی در لندن می‌رود تا اتفاقات را تماشا كند.
یک مبادله جنگی
تبادل اسرا یكی از رایج‌ترین اتفاقات در تمام جنگ‌های جهان است. این كتاب هم خروجی یك تبادل است؛ تبادلی كه سبب شد تصویری از جنگ بر اساس مستندات از زبان یك راوی زن در خاطره مكتوب تاریخ جنگ جهانی دوم باقی بماند. در روزهایی كه آمریكا هم پایش به معركه جنگ باز شده بود و كیلومترها دورتر از خاك خودش (مثل همیشه) مشغول كشتار بود، به حضور یك زن آلمانی در ایالات متحده مشكوك می‌شود و او را به جرم جاسوسی بازداشت می‌كند. این اقدام آمریكا مقدمات آزادسازی اتا شایبر (نویسنده كتاب) را فراهم می‌كند.
این كتاب یك ماجرای واقعی از دل جنگ جهانی دوم است. اتا شایبر زن آمریكایی كه با یك جاسوس آلمانی مبادله شده بود تصمیم گرفت داستان پرفرازونشیب زندگی خود را از قالب یك خاطره شخصی به یك رمان بلند و اثر پركشش تبدیل كند. اثری كه در آن ماجرای زندگی دو زن میانسال با نام اتا و كیتی را بیان می‌كند كه در پاریس یك زندگی آرام را برای خود دست و پا كرده بودند و باهم دوران خوش را سپری می‌كردند، اما مسیر زندگی آنها در بحبوحه جنگ جهانی دوم و در زمان اشغال پاریس كاملا عوض می‌شود.
این دو زن كه یكی از آنها انگلیسی و دیگری آمریكایی است در حین فرار از پاریس، مانند هزاران نفر دیگر كه قصد فرار از این شهر را داشتند به مشكل برمی‌خوردند و نیروهای آلمانی مانع از خروج آنها می‌شوند. آنها در راه بازگشت با شخصی كه خود را خلبان انگلیسی معرفی می‌كند روبه‌رو می‌شوند و تصمیم می‌گیرند او را نجات دهند.
سرنوشت آنها را در مسیری قرار می‌دهد كه به نیروهای مقاومت فرانسه می‌پیوندند تا به فرار سربازان انگلیسی از پاریس اشغال شده كمك كنند. داستان زمانی به اوج خود می‌رسد که آنها به چنگال نیروهای نازی می‌افتند و سرنوشت اتا به‌واسطه ملیت آمریكایی به شكل كاملا متفاوتی رقم می‌خورد.
گربه قصه‌گو
این رمان را باید در دسته‌ای قرار داد كه می‌توان آن را نوعی فانتزی دانست. اتفاقات داستان از زاویه یك گربه كه از خانه گریخته در حال روایت شدن است. لندن در جریان بمباران‌های جنگنده‌های ارتش نازی یكی از شهرهای ناامن محسوب می‌شود و این رمان روایتی از آن بمباران‌ها را برای خواننده‌اش تدارك دیده است.
رابرت وستال، نویسنده این كتاب كوشش كرده با قرار دادن یك گربه مقداری بار طنز به داستانش بدهد و از طرف دیگر از منظر او تصویرش از جنگ را به خواننده خود نشان دهد. این گربه كه در جست‌وجوی صاحبش كه حالا در جبهه‌های نبرد است از خانه خارج می‌شود و سفری دور و دراز را پیش می‌گیرد تا نشانی از صاحبش پیدا كند. این رمان كه شاید مخاطب نوجوان بیشتر با آن ارتباط برقرار كند را در زمره آثاری باید قرار داد كه جنگ را از زاویه روابط میان افراد نشان می‌دهد و تاثیری كه بر زندگی گذاشته را به تصویر در آورده است.
شکل‌گیری یک دیکتاتور
یكی از چیزهایی كه در مرور رمان‌های این دسته جالب توجه است تمركز روی خانواده است. خواسته یا ناخواسته انگار نویسنده‌ها نشان داده‌اند كه خانواده‌ها در گیر‌و‌دار جنگ بیشترین ضربه را دریافت می‌كنند این رمان هم روایت سرگذشت چند خانواده است كه هریك عقاید سیاسی مختلفی دارند و نویسنده با قرار دادن آنها تصویری از جامعه آلمانی پس از جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم را به خواننده‌اش نشان داده است. «مرده‌ها جوان می‌مانند» در سال ۱۹۴۹ نوشته شده و روایتی است از اوضاع آلمان در دوره‌ای كه گفته شد؛ دوره‌ای كه به برآمدن هیتلر انجامید. آنا زگرس (نویسنده كتاب) در این رمان سرگذشت چند خانواده با عقاید سیاسی گوناگون را به موازات هم روایت می‌كند تا نشان دهد چه شرایطی باعث شد جامعه آلمان به چنان انتخاب سیاسی دست بزند و واكنش بخش‌های مختلف جامعه به این انتخاب چه بود. در این رمان از مقاومت مخفیانه تعدادی از آلمانی‌ها در برابر حكومت نازی‌ها هم یاد شده است.
قصه یک لشکرکشی
ایلیا ارنبورگ هرچند از سوی مجامع روشنفكری ضدبلشویكی به اتهام این‌كه نویسنده تبلیغاتی نظام حاكم بوده، مورد توجه قرار نگرفته اما از جمله نویسندگان مهمی است كه باید از او به عنوان یكی از راویان جنگ یاد كرد. رمان «سقوط پاریس» او یكی از آثار مهمی است كه در این زمینه می‌توان به آن اشاره كرد. رمانی كه به بررسی رخدادهای اجتماعی فرانسه در دهه 1940 و به‌طور اخص از سال 1935 تا اشغال فرانسه می‌پردازد. نویسنده در این اثر هر یك از فصل‌ها از شخصیتی متفاوت برای نقل داستان استفاده می‌كند و مجموعه حوادث و رخدادهای نقل شده توسط این شخصیت‌هاست كه در نهایت منجر به شكل‌گیری بافت و قالب كلی داستان می‌شود. هرچند نمی‌توان بی‌تفاوت از كنار این ماجرا گذر كرد كه نویسنده با نگاهی همدلانه به نیروهای شوروی نگاه كرده و آنها را در اثرش روایت كرده با این وجود خواننده به‌خوبی متوجه می‌شود كه چه فضایی بر آن دوره زمانی بر جامعه حاكم بوده است. او در این اثر به‌جای تمركز بر شخصیت‌ها ترجیح داده بر فضاها و طرز تفكر افراد تمركز كند و از رهگذر آن تصویر نهایی كتابش را بسازد.
لقب بلندترین رمانی كه در ادبیات داستانی ایران متاثر از جنگ جهانی دوم نوشته شده را باید به رمان «جاده جنگ» منصور انوری داد. رمانی كه از شهریور ۱۳۲۰ آغاز می‌شود و سال به سال پیش می‌آید. یك اثر در قالب كلاسیك كه سال‌هاست نویسنده آن مشغول نگارش آن است و برنده جایزه جلال آل‌احمد هم شده است. رمانی كه سالانه یك جلد یا بیشتر از آن توسط ناشر منتشر می‌شود و در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد. قصه این رمان از ورود قوای ارتش شوروی به خاك كشور از ناحیه شمال خراسان و منطقه باجگیران آغاز می‌شود. نیروهایی كه به بهانه جلوگیری از نفوذ آلمان نازی در ایران پا به خاك كشورمان می‌گذارند، اما آنچه تا اینجا گفتیم تاریخ است و منصور انوری قصه نوشته است. او با ساختن شخصیتی رازآلود قصه‌اش را پیش می‌برد. تك‌تیراندازی ماهر كه مانند شبح مرگ بر سر دشمن متجاوز فرود می‌آید و در پیشروی آنها مانع‌تراشی می‌كند و ناپدید می‌شود. «مرگان» نام قهرمان ایرانی داستان انوری است كه با توانایی‌های خارق‌العاده خود تبدیل به نقل محافل و چایخانه‌ها می‌شود. او در شرایطی كه شیرازه ارتش شاهنشاهی از هم پاشیده با حملات گاه و بی‌گاهش آرامش را از نیروهای روسی گرفته و آنها را عاصی كرده است. سایه او هر لحظه بالای سر سربازان و افسران ارتش سرخ است و آنها خواب آسوده ندارند. یك سرگرد سرخ كه به قساوت شهره است نیز به عنوان طرف دیگر این ماجرا وارد داستان می‌شود و ادامه ماجرا... اگر دوست دارید قصه بخوانید و از جزئیات داستانی مانند توصیف صحنه لذت می‌برید این رمان می‌تواند پیشنهاد خوبی برای شما باشد؛ رمانی كه جنگ جهانی دوم دستمایه نوشتن آن شده است.
زنانه از جنگ
سیمین دانشور كه معرف حضورتان هست؟ سیمین‌خانم معروف را می‌گوییم كه با آقاجلال _منظورمان جلال آل‌احمد است_ زوج ادبی ایران را تشكیل داده بودند و خانه‌شان در سال‌های پیش از انقلاب محمل اهل ادبیات و هنر
بوده است.
او هم در رمان مشهورش (سووشون) قصه را از سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم آغاز كرده و تاثیر آن بر مردم ایران را در داستانش نشان داده است. جنگی که با وجود دور بودن ایران از صحنه اصلی آن پایش به خاک کشور ما هم باز شد و اثرات خود مانند قحطی و گرسنگی را به مردم ما تحمیل کرد.
قصه در شیراز (شهر خانم دانشور) می‌گذرد و آن را یكی از آثار اجتماعی كه تصویر سال‌های ۲۰ تا ۳۰ خورشیدی را نشان می‌دهد معرفی كرده‌اند. رمانی كه به زبان‌های مختلف ترجمه شده و بارها از سوی خوانندگان ایرانی خوانده شده است.
از قصه و مختصات آن هم بهتر حرفی نزنیم كه آب در هاون كوبیدن است، چرا كه این اثر به‌قدر كافی شناخته شده و مشهور است. احساس نمی‌كنم نیازی باشد بخواهیم درباره آن و اهمیتش در ادبیات داستانی ایران و همچنین تاثیرگذاری نویسنده‌اش در میان نویسندگان زن سخن‌سرایی كنیم.
به هر صورت این رمان هم در حال و هوای سال‌های جنگ نوشته شده و تصویر یك خانواده ایرانی در آن روزها را به خواننده‌اش نشان می‌دهد.
روایت بمباران بزرگ
بسیاری این رمان را یكی از مشهورترین رمان‌های نوشته شده درباره جنگ نامیده‌اند. نویسنده آن، كورت ونه گات_ كه خود اسیر جنگی بوده و توسط سربازان ارتش نازی به اسارت در آمده بوده_ شاهد بمباران آلمان توسط جنگنده‌های انگلیسی بوده و این رمان روایت داستانی آن چیزی است كه خود شاهد آن بوده است.
بمباران شهر درسدن كه یكی از فجیع‌ترین بمباران‌های نیروهای متفقین بوده در فوریه ۱۹۴۵ توسط جنگنده‌های انگلیسی و آمریكایی طی سه روز صورت گرفته كه گفته می‌شود بیش از ۳۹۰۰ تن بمب بر سر این شهر در این فاصله ریخته شده كه بین ۲۴ تا ۴۰ هزار نفر كشته شدند. اتفاقی كه نشان می‌دهد هرچند در خونریزی هیتلر تردیدی نیست، اما كشتارهای بی‌‌رحمانه از سوی متفقین هم جریان داشته تا بتوانند هیمنه هیتلر و ارتشش را بشكنند و حتما در این ماجرا غیرنظامی‌ها بیشترین قربانی زیاده‌خواهی دیكتاتورها بوده‌اند.
این رمان روایت سربازی آمریكایی است كه در جریان جنگ اسیر شده و در زیرزمینی پناه گرفته و شاهد اتفاقات شهر درسدن آلمان است. «همه این داستان كم وبیش اتفاق افتاده است»؛ این جمله آغازین كتاب است.
به نوعی همه داستان حول و حوش همین جمله می‌گذرد: اتفاقی كه افتاده، تاریخ، حقیقت... ونه گات سعی در گفتن داستانی درباره حقایق جنگ دارد، اما با سبك و شیوه‌ای متفاوت؛ با زبانی طنز و البته موضع رمان فقط درسدن و سوختن یك شهر و سكنه آن نیست.
دریچه‌ای كه ونه‌گات به روی خواننده باز می‌كند چشم‌اندازی است وسیع و دهشتناك به تاریخ خشونت انسان.
یکی از پنج تا
بسیاری این رمان را «جنگ و صلح» قرن بیستم نامیده‌اند. رمانی از یك نویسنده روس كه ابتدا در روسیه اجازه نشر پیدا نكرد و فراز و فرودهای بسیاری داشت تا این‌كه سال‌ها پس از مرگ نویسنده‌اش منتشر شد و در دسترس قرار گرفت. برخی این رمان در صدر فهرست پنج تایی رمان‌های جنگ جهانی دوم قرار داده‌اند و آن را ستایش كرده‌اند.
واسیلی گروسمان كه خود در جبهه‌های جنگ حاضر بوده و گزارش‌های دقیقی از صحنه نبرد برای روزنامه‌ها می‌نوشته براساس مشاهداتش دست به نوشتن این رمان عظیم زده است.
كتابی كه تنها دو نسخه از آن باقی‌مانده بود و نسخه‌های دستنویس در منزل نویسنده توسط پلیس مخفی شوروی سوزانده شده بود. این رمان قصه یك خانواده را بازگو می‌كند و در لایه‌های آن به نقد سیستم حاكم بر شوروی می‌پردازد. رمانی كه در خلال جنگ اتفاق می‌افتد و حكایتی پرفراز و فرود را برای خواننده‌اش بازگو كرده است.
روایت جاسوسی
این كتاب برخلاف آثاری كه به آن اشاره شد كمتر به عبارت «رمان» نزدیك است و باید آن را یك مستندنگاری جذاب و معمایی از بخشی از جنگ جهانی دوم نامید. ادبیات رازآلود این كتاب و البته ترجمه روان و یكدست سبب می‌شود خواننده با وجود حجم بسیار بالای كتاب نتواند آن را كنار بگذارد.
كتابی كه سال آخر جنگ و توطئه‌های ضدهیتلری كه دست متفقین در آن دیده می‌شود را بازگو می‌كند.
روایتی كه باید آن را در گروه روایت‌های جاسوسی از جنگ قرار داد. كتاب راوی یك عملیات بزرگ پیاده‌سازی نیرو در خاك فرانسه است و خواننده به زیرزمینی در لندن می‌رود تا اتفاقات را تماشا كند.
یک مبادله جنگی
تبادل اسرا یكی از رایج‌ترین اتفاقات در تمام جنگ‌های جهان است. این كتاب هم خروجی یك تبادل است؛ تبادلی كه سبب شد تصویری از جنگ بر اساس مستندات از زبان یك راوی زن در خاطره مكتوب تاریخ جنگ جهانی دوم باقی بماند. در روزهایی كه آمریكا هم پایش به معركه جنگ باز شده بود و كیلومترها دورتر از خاك خودش (مثل همیشه) مشغول كشتار بود، به حضور یك زن آلمانی در ایالات متحده مشكوك می‌شود و او را به جرم جاسوسی بازداشت می‌كند. این اقدام آمریكا مقدمات آزادسازی اتا شایبر (نویسنده كتاب) را فراهم می‌كند.
این كتاب یك ماجرای واقعی از دل جنگ جهانی دوم است. اتا شایبر زن آمریكایی كه با یك جاسوس آلمانی مبادله شده بود تصمیم گرفت داستان پرفرازونشیب زندگی خود را از قالب یك خاطره شخصی به یك رمان بلند و اثر پركشش تبدیل كند. اثری كه در آن ماجرای زندگی دو زن میانسال با نام اتا و كیتی را بیان می‌كند كه در پاریس یك زندگی آرام را برای خود دست و پا كرده بودند و باهم دوران خوش را سپری می‌كردند، اما مسیر زندگی آنها در بحبوحه جنگ جهانی دوم و در زمان اشغال پاریس كاملا عوض می‌شود.
این دو زن كه یكی از آنها انگلیسی و دیگری آمریكایی است در حین فرار از پاریس، مانند هزاران نفر دیگر كه قصد فرار از این شهر را داشتند به مشكل برمی‌خوردند و نیروهای آلمانی مانع از خروج آنها می‌شوند. آنها در راه بازگشت با شخصی كه خود را خلبان انگلیسی معرفی می‌كند روبه‌رو می‌شوند و تصمیم می‌گیرند او را نجات دهند.
سرنوشت آنها را در مسیری قرار می‌دهد كه به نیروهای مقاومت فرانسه می‌پیوندند تا به فرار سربازان انگلیسی از پاریس اشغال شده كمك كنند. داستان زمانی به اوج خود می‌رسد که آنها به چنگال نیروهای نازی می‌افتند و سرنوشت اتا به‌واسطه ملیت آمریكایی به شكل كاملا متفاوتی رقم می‌خورد.
گربه قصه‌گو
این رمان را باید در دسته‌ای قرار داد كه می‌توان آن را نوعی فانتزی دانست. اتفاقات داستان از زاویه یك گربه كه از خانه گریخته در حال روایت شدن است. لندن در جریان بمباران‌های جنگنده‌های ارتش نازی یكی از شهرهای ناامن محسوب می‌شود و این رمان روایتی از آن بمباران‌ها را برای خواننده‌اش تدارك دیده است.
رابرت وستال، نویسنده این كتاب كوشش كرده با قرار دادن یك گربه مقداری بار طنز به داستانش بدهد و از طرف دیگر از منظر او تصویرش از جنگ را به خواننده خود نشان دهد. این گربه كه در جست‌وجوی صاحبش كه حالا در جبهه‌های نبرد است از خانه خارج می‌شود و سفری دور و دراز را پیش می‌گیرد تا نشانی از صاحبش پیدا كند. این رمان كه شاید مخاطب نوجوان بیشتر با آن ارتباط برقرار كند را در زمره آثاری باید قرار داد كه جنگ را از زاویه روابط میان افراد نشان می‌دهد و تاثیری كه بر زندگی گذاشته را به تصویر در آورده است.
شکل‌گیری یک دیکتاتور
یكی از چیزهایی كه در مرور رمان‌های این دسته جالب توجه است تمركز روی خانواده است. خواسته یا ناخواسته انگار نویسنده‌ها نشان داده‌اند كه خانواده‌ها در گیر‌و‌دار جنگ بیشترین ضربه را دریافت می‌كنند این رمان هم روایت سرگذشت چند خانواده است كه هریك عقاید سیاسی مختلفی دارند و نویسنده با قرار دادن آنها تصویری از جامعه آلمانی پس از جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم را به خواننده‌اش نشان داده است. «مرده‌ها جوان می‌مانند» در سال ۱۹۴۹ نوشته شده و روایتی است از اوضاع آلمان در دوره‌ای كه گفته شد؛ دوره‌ای كه به برآمدن هیتلر انجامید. آنا زگرس (نویسنده كتاب) در این رمان سرگذشت چند خانواده با عقاید سیاسی گوناگون را به موازات هم روایت می‌كند تا نشان دهد چه شرایطی باعث شد جامعه آلمان به چنان انتخاب سیاسی دست بزند و واكنش بخش‌های مختلف جامعه به این انتخاب چه بود. در این رمان از مقاومت مخفیانه تعدادی از آلمانی‌ها در برابر حكومت نازی‌ها هم یاد شده است.
قصه یک لشکرکشی
ایلیا ارنبورگ هرچند از سوی مجامع روشنفكری ضدبلشویكی به اتهام این‌كه نویسنده تبلیغاتی نظام حاكم بوده، مورد توجه قرار نگرفته اما از جمله نویسندگان مهمی است كه باید از او به عنوان یكی از راویان جنگ یاد كرد. رمان «سقوط پاریس» او یكی از آثار مهمی است كه در این زمینه می‌توان به آن اشاره كرد. رمانی كه به بررسی رخدادهای اجتماعی فرانسه در دهه 1940 و به‌طور اخص از سال 1935 تا اشغال فرانسه می‌پردازد. نویسنده در این اثر هر یك از فصل‌ها از شخصیتی متفاوت برای نقل داستان استفاده می‌كند و مجموعه حوادث و رخدادهای نقل شده توسط این شخصیت‌هاست كه در نهایت منجر به شكل‌گیری بافت و قالب كلی داستان می‌شود. هرچند نمی‌توان بی‌تفاوت از كنار این ماجرا گذر كرد كه نویسنده با نگاهی همدلانه به نیروهای شوروی نگاه كرده و آنها را در اثرش روایت كرده با این وجود خواننده به‌خوبی متوجه می‌شود كه چه فضایی بر آن دوره زمانی بر جامعه حاكم بوده است. او در این اثر به‌جای تمركز بر شخصیت‌ها ترجیح داده بر فضاها و طرز تفكر افراد تمركز كند و از رهگذر آن تصویر نهایی كتابش را بسازد.
