شرایط بهداشت محیط در كلاس درس برای حضور دانش‌آموزان در دوران شیوع كووید-19 از حیث تهویه هوای محیط و تاكیدی كه بر چرخش هوا در داخل فضای بسته‌ شده، باید چگونه باشد تا خطر آلودگی به حداقل برسد؟
در مورد كرونا واقعا هنوز اطلاعات زیادی در دسترس نیست و اطلاعاتی كه به عنوان شرایط و دستورالعمل یا توصیه عنوان می‌شود، عمدتا براساس پژوهش‌های گذشته است. نكته حائز اهمیت، نگرش مبتنی بر ریسك در این حوزه است. به عنوان مثال شنیده می‌شود برای حضور دانش‌آموزان در كلاس بهتر است ده بار در ساعت (یا هر شش دقیقه) هواس كلاس تعویض شود. تاكید می‌كنم تعویض هوا با هوای تازه و نه چرخش و جابه‌جایی هوای كلاس. در این رابطه برخی از متخصصان هر پنج دقیقه را مطرح می‌كنند.
البته تعداد بسیار معدودی از مدارس كشور كه غالبا مدارس غیردولتی هم هستند ممكن است به لحاظ استفاده از سیستم‌های تهویه مشكل كمتری داشته باشند و شرایط استفاده ‌نكردن مجدد از هوای داخل مدرسه خود را فراهم كنند. به این صورت كه سیستم تهویه را دو ساعت قبل از ورود و دو ساعت بعد از خروج دانش‌آموزان فعال و روشن نگه می‌دارند. این تازه شروع ماجراست و نگرانی ویژه از زمانی است كه با سردترشدن هوا در آبان یا اواخر مهر پنجره‌ها باید بسته شود و بعید می‌دانم امكان برقراری شرایط ذكرشده مهیا باشد.
 فاصله‌گذاری اجتماعی بر رعایت فاصله 5/1 تا دو متر افراد از یكدیگر تاكید دارد. رعایت این فاصله به‌ویژه در دانش‌آموزان دبستانی كه تقریبا ساكن‌ ماندن‌ آنها در یك جا و در زمان بالای یك ساعت غیرممكن است، چگونه قابل اجراست؟
در توصیه‌های مركز پیشگیری و كنترل بیماری‌های ایالات متحده برای بازگشایی مدارس فاصله حداقل 180 سانتی‌متری برای هر دانش‌آموز مطرح شده كه این خود چالش بزرگی برای مدارسی است كه با تعداد 30 تا 40 دانش‌آموز در هر كلاس روبه‌رو هستند.
البته مدیران بحث گروه‌بندی دانش‌آموزان به مثلا گروه‌های ده یا 15 نفره یا بیشتر را مطرح می‌كنند كه در این صورت باید حواسمان به ضدعفونی سطوح بعد از هر بار اتمام كلاس دانش‌آموزان و همچنین شرایط ایمنی مرتبط با استفاده از مواد ضدعفونی‌كننده سطوح باشد. به‌یاد داشته باشیم با ورود دانش‌آموزان جدید به كلاس، ضدعفونی قبلی از اعتبار ساقط خواهد شد. حتی یكی از مواردی كه در محافل معتبر بین‌المللی بر آن تاكید می‌شود به‌اشتراك نگذاشتن و قرض ‌ندادن و امانت‌ نگرفتن تجهیزات و نوشت‌افزار از سوی دانش‌آموزان و اولیای مدرسه است.
 شرایط بهداشتی دستشویی‌ها و آبخوری‌های مدارس در اوضاع فعلی چگونه باید باشد؟
طبق دستورالعمل مراقبت و كنترل كرونا ویروس (كووید-19) در مدارس، ضدعفونی دستشویی‌ها و آبخوری‌ها، حداقل دو مرتبه در روز عنوان شده است كه به نظر باید بیشتر باشد. ولی باز هم اجرایی ‌شدن آن از حیث عملی به نظر ساده نیست. همچنین نصب مایع دستشویی و مواد ضدعفونی‌كننده مجاز بسیار ضروری است. نكته حائز اهمیت برای دستشویی‌های مدارس كه شاید كمتر به آن توجه می‌شود، تهویه مناسب آن است كه در صورت عطسه یك فرد مبتلا یا ناقل، خطر ابتلا بدون تهویه هوا ممكن است تا دقایقی بعد از عطسه و حضور وی در محل باقی باشد. توصیه دستورالعمل یادشده بر استفاده از آب‌های بسته‌بندی شده است كه بیرون ظرف محتوی هم شسته و تمیز باشد. به نظرم اجرای كامل آن واقعا بعید به‌نظر می‌رسد. همچنین این دستورالعمل به استفاده و همراه‌ داشتن لیوان‌های كاغذی توسط دانش‌آموزان و كادر مدارس تاكید دارد.
 آیا دانش‌آموزان مقطع ابتدایی كه كم‌سن‌تر هستند، به ملاحظات و مراقبت‌های ویژه‌تری نیاز ندارند؟
علی‌رغم تكنیك آموزش داده‌شده به نظرم بچه‌های پایه‌های اول تا پنجم و ششم ابتدایی واقعا به مراقبت بیشتری برای رعایت موارد یادشده در دستورالعمل‌ها نیاز دارند. نگرانی ما فقط به‌خاطر دانش‌آموزان نیست كه عنوان می‌شود كمتر از 5 ‌درصد موارد ثبتی ابتلا به كووید-19 در جهان به كودكان و افراد زیر 18 سال تعلق دارد. این كودكان به‌عنوان ناقلان خاموش و بی‌علامت و كم‌علامت می‌توانند نقش مهمی در انتشار این ویروس و انتقال آن به سایرین از جمله افراد سالمند یا خطرپذیرتر داشته باشند.
 تردد دانش‌آموزان در  مدارس با چه ملاحظاتی باید صورت بگیرد؟
بحث سرویس‌ها و تعداد بچه‌ها در آنها و استفاده از ماسك و تهویه سرویس و ضدعفونی ‌شدن سرویس‌ها باید مدنظر قرار گیرد. دیگر نمی‌توان مثل گذشته تعداد زیادی دانش‌آموز را در یك سرویس مستقر و به مدرسه برد. علاوه‌بر این افرادی كه از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌كنند، باید خیلی مراقب بهداشت خود باشند.
 پایش سلامت هر دانش‌آموز با دیدن چه نشانه‌هایی از حیث خطر آلودگی باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد؟
كودكان، غالبا تا امروز جزو آن گروه از بیماران یا ناقلانی دسته‌بندی می‌شوند كه بیشتر علائم خفیف داشته یا بی‌علامت هستند و این مسأله، غربالگری را تا حدودی سخت می‌كند. ولی می‌توان موارد خودمراقبتی و دیگرمراقبتی را به كار بست كه شامل موارد پایشی نظیر پایش وضعیت و حال عمومی دانش‌آموز (خستگی، بی‌حالی، بیماری گوارشی و...) دمای بدن، سرفه و عطسه، شرایط شبیه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا می‌شود. نكته مهم دیگر، توجه به سلامت روان كودكان و دانش‌آموزان است. به‌عنوان نمونه در بین بزرگسالان نیز ترس از رفتار غیرصحیح دیگران گاهی اوقات باعث كتمان بیماری می‌شود. حال فرض كنید كودكی در مدرسه مبتلا به بیماری كووید-19 تشخیص داده شده و مثلا دو هفته یا بیشتر نیز از محیط دور شده است. آیا پس از بازگشت، رفتار سایرین با او عادی خواهد بود؟ ضروری است به این موارد نیز توجه داشته باشیم.



اگر در مدارس از ضدعفونی‌كننده‌های خاص استفاده شد...
آیا مدارس براساس استانداردهای بهداشتی ملزم به استفاده از ضدعفونی‌كننده‌های خاصی هستند؟ در این صورت باید به چه نكاتی توجه كنیم؟ احمد یازی، كارشناس حوزه سلامت و ایمنی در پاسخ می‌گوید: فقط در صورت استفاده از ضدعفونی‌كننده‌های بر پایه كلر باید حواس‌مان به رنگ‌بری و آسیب‌های این مواد به ریه، پوست و چشم‌ها باشد و در صورت برنامه‌ریزی برای ورود گروه بعدی دانش‌آموزان به كلاس باید فاصله زمانی و تهویه مناسب برای آن اختصاص داده شود. همچنین در صورت استفاده از مواد ضدعفونی‌كننده سطوح بر پایه الكل در مقادیر زیاد علاوه‌بر تحریكات پوستی باید مراقب اشتعال و انفجار به واسطه تشكیل بخارات قابل اشتعال بود. گر چه ضدعفونی سطوح با امكان تماس بالا در دستورالعمل مراقبت و كنترل كووید-19 به‌میزان حداقل دو بار در روز عنوان شده، ولی كفایت دو مرتبه ضدعفونی و زمان‌های این كار و صحیح اجراشدن آن واقعا جای تردیداست.


مسأله تغذیه زنگ تفریح دانش‌آموزان
بی‌شك دانش‌آموزان در فاصله هر كلاس درسی، گرسنه یا تشنه می‌شوند. خیلی از اولیا و معلمان می‌پرسند در شرایط كنونی آیا بچه‌ها مجازند ماسك‌ها را در فواصل هر زنگ درسی بردارند و تغذیه بخورند؟ این كارشناس حوزه سلامت و ایمنی معتقد است شرایط تئوری و این‌كه واقعا در عمل چه شرایطی پیش خواهد آمد با هم متفاوت است. در صورتی كه دانش‌‌آموزان در فضای آزاد و با فاصله حداقل دو متری از هم باشند و دست‌ها و صورت و ماده غذایی (پوشش بیرونی بسته‌بندی) تمیز باشد، شاید بتوان عنوان كرد ریسك ابتلا كاهش می‌یابد. ولی به یاد داشته باشیم این فاصله ممكن است در فعالیت‌های ثابت قابل كنترل باشد. ولی برای دانش‌آموزان پرجنب و جوش بعید به‌نظر می‌رسد كه مقدور باشد. البته به گفته برخی متخصصان قرار است مدت كلاس‌ها در صورت برگزاری، كمتر از 35 دقیقه باشد كه در این صورت عدم تداخل و همزمانی حضور بچه‌ها در حیاط مدرسه می‌تواند بسیار تعیین‌كننده باشد.